Tổng quan nghiên cứu

Huyện Thuận Bắc, tỉnh Ninh Thuận, nằm trong vùng duyên hải Nam Trung Bộ, là khu vực có khí hậu khắc nghiệt với đặc trưng nắng nóng, khô hạn quanh năm và tổng lượng mưa thấp nhất cả nước. Theo ước tính, tỉnh Ninh Thuận có khoảng 7169 hồ chứa thủy lợi và 150 hồ chứa thủy điện với tổng dung tích chứa trên 50 tỷ m³ nước, trong đó nhiều hồ chứa đã xuống cấp nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến an toàn và hiệu quả khai thác. Tình trạng thiếu nước kéo dài đã thúc đẩy việc xây dựng nhiều công trình hồ chứa nhằm đảm bảo nguồn nước phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt trong lĩnh vực nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản và phòng chống thiên tai.

Tuy nhiên, công tác quản lý duy tu, sửa chữa các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc còn nhiều hạn chế, dẫn đến nguy cơ sự cố, hư hỏng và giảm tuổi thọ công trình. Mục tiêu nghiên cứu là hoàn thiện công tác quản lý chất lượng duy tu, sửa chữa các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc nhằm nâng cao hiệu quả khai thác, đảm bảo an toàn và kéo dài tuổi thọ công trình. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hồ chứa nước trên địa bàn huyện Thuận Bắc trong giai đoạn từ năm 2010 đến 2020, với trọng tâm là công tác bảo trì, sửa chữa và quản lý chất lượng công trình.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài sản công trình thủy lợi, góp phần đảm bảo an toàn đập, giảm thiểu rủi ro thiên tai và phát triển bền vững ngành thủy lợi tại địa phương. Các chỉ số như tỷ lệ hồ chứa được kiểm định an toàn hiện chỉ đạt khoảng 4%, trong khi có tới 1.169 công trình hồ đập thủy lợi đang xuống cấp, cho thấy sự cấp thiết của việc hoàn thiện công tác quản lý duy tu, sửa chữa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý chất lượng công trình xây dựng, đặc biệt tập trung vào công tác duy tu, bảo trì và sửa chữa công trình thủy lợi. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý chất lượng công trình xây dựng: Nhấn mạnh vai trò của quản lý chất lượng xuyên suốt từ khâu thiết kế, thi công đến vận hành, bảo trì nhằm đảm bảo độ bền, an toàn và hiệu quả sử dụng công trình. Các khái niệm chính bao gồm: chất lượng công trình, quản lý chất lượng, bảo trì công trình, kiểm định và giám sát chất lượng.

  2. Mô hình quản lý duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi: Tập trung vào các hoạt động kiểm tra, đánh giá hiện trạng, lập kế hoạch bảo trì, sửa chữa định kỳ và đột xuất, kiểm định an toàn đập, quan trắc vận hành nhằm duy trì và nâng cao chất lượng công trình trong suốt vòng đời.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng gồm: duy tu (maintenance), sửa chữa định kỳ (periodic repair), kiểm định an toàn đập (dam safety inspection), quan trắc đập (dam monitoring), và quản lý chất lượng bảo trì (maintenance quality management).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng, bao gồm:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư liên quan đến quản lý duy tu, sửa chữa công trình xây dựng và thủy lợi; báo cáo kỹ thuật, số liệu thống kê từ Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận và các cơ quan quản lý địa phương.

  • Khảo sát thực địa: Đánh giá thực trạng các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc, bao gồm hồ Sông Trâu, Bà Râu, Ba Chỉ, Ma Trai. Cỡ mẫu khảo sát gồm 4 hồ chứa chính với các hạng mục kiểm tra về kết cấu, thiết bị vận hành, hệ thống quan trắc.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả để đánh giá tỷ lệ hồ chứa được kiểm tra, sửa chữa, tỷ lệ hạng mục bảo trì lớn và nhỏ; phân tích so sánh hiệu quả quản lý trước và sau khi áp dụng các giải pháp quản lý mới.

  • Phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp, hệ thống hóa các cơ sở lý luận về quản lý duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2020-2021, với giai đoạn thu thập dữ liệu và khảo sát thực địa từ tháng 1 đến tháng 6/2020, phân tích và đề xuất giải pháp từ tháng 7 đến tháng 12/2020, hoàn thiện luận văn trong quý I/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá hồ chứa: Tỷ lệ hồ chứa được kiểm tra định kỳ tại huyện Thuận Bắc đạt khoảng 60%, trong đó chỉ có 4% hồ chứa được kiểm định an toàn theo quy định của Nghị định 114/2018/NĐ-CP. Việc kiểm tra chủ yếu dựa trên quan sát trực quan, thiếu các đánh giá chuyên sâu và hệ thống quan trắc hiện đại.

  2. Công tác duy tu, sửa chữa còn hạn chế: Tỷ lệ các hạng mục bảo trì lớn chiếm khoảng 30%, trong khi bảo trì nhỏ chiếm 70%. Nguồn kinh phí bảo trì còn hạn hẹp, chủ yếu tập trung vào sửa chữa nhỏ, vá víu, chưa có kế hoạch sửa chữa định kỳ bài bản. Việc sửa chữa thường mang tính chất khắc phục sự cố đột xuất hơn là phòng ngừa.

  3. Năng lực quản lý và tổ chức thực hiện: Đội ngũ cán bộ kỹ thuật và công nhân viên tại Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận còn thiếu hụt về chuyên môn và nghiệp vụ. Việc phối hợp giữa các phòng ban trong công tác quản lý duy tu, sửa chữa chưa đồng bộ, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

  4. Lựa chọn nhà thầu và giám sát thi công: Công tác lựa chọn nhà thầu còn nhiều bất cập, nhiều nhà thầu chưa đủ năng lực nhưng vẫn trúng thầu. Việc giám sát thi công duy tu, sửa chữa chưa chặt chẽ, dẫn đến chất lượng công trình sau sửa chữa không được cải thiện đáng kể.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu nguồn lực tài chính và nhân lực chuyên môn, cũng như sự chưa đồng bộ trong quy trình quản lý duy tu, sửa chữa. So với các nghiên cứu trong ngành thủy lợi tại các tỉnh khác, tỷ lệ hồ chứa được kiểm định an toàn tại Thuận Bắc thấp hơn mức trung bình quốc gia, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao năng lực quản lý.

Việc áp dụng các quy định pháp luật như Nghị định 114/2018/NĐ-CP và các văn bản hướng dẫn liên quan chưa được thực hiện nghiêm túc, dẫn đến việc quản lý chất lượng duy tu, sửa chữa chưa đạt hiệu quả mong muốn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ hồ chứa được kiểm định an toàn theo năm, bảng phân loại các hạng mục bảo trì lớn và nhỏ, cũng như sơ đồ tổ chức quản lý công tác duy tu, sửa chữa tại Công ty khai thác thủy lợi.

Kết quả nghiên cứu khẳng định tầm quan trọng của việc hoàn thiện quy trình quản lý duy tu, sửa chữa, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường giám sát chất lượng thi công nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả khai thác các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình quản lý duy tu, sửa chữa: Xây dựng và ban hành quy trình bảo trì, sửa chữa chi tiết, phù hợp với đặc thù các công trình hồ chứa tại huyện Thuận Bắc theo hướng dẫn của Nghị định 114/2018/NĐ-CP. Thời gian thực hiện trong vòng 6 tháng, chủ thể thực hiện là Công ty TNHH MTV Khai thác công trình thủy lợi Ninh Thuận phối hợp với các cơ quan quản lý địa phương.

  2. Bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ và công nhân viên: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao năng lực quản lý, kỹ thuật duy tu, sửa chữa và phối hợp công tác cho đội ngũ cán bộ, công nhân viên. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ có chứng chỉ chuyên môn đạt trên 80% trong vòng 1 năm.

  3. Tăng cường công tác quản lý chất lượng trong lựa chọn nhà thầu: Áp dụng các tiêu chí đánh giá năng lực nhà thầu nghiêm ngặt, minh bạch trong đấu thầu, ưu tiên các nhà thầu có kinh nghiệm và năng lực thực tế. Thời gian thực hiện ngay trong các dự án duy tu, sửa chữa tiếp theo.

  4. Nâng cao công tác giám sát thi công duy tu, sửa chữa: Thiết lập hệ thống giám sát chặt chẽ, bao gồm giám sát kỹ thuật, giám sát chất lượng vật liệu và tiến độ thi công. Áp dụng công nghệ quan trắc hiện đại để theo dõi chất lượng công trình sau sửa chữa. Chủ thể thực hiện là phòng kỹ thuật và phòng quản lý chất lượng của Công ty, triển khai trong vòng 12 tháng.

  5. Tăng cường đầu tư nguồn vốn bảo trì: Đề xuất UBND tỉnh và các cơ quan liên quan ưu tiên bố trí ngân sách đủ cho công tác duy tu, sửa chữa định kỳ, tránh tình trạng sửa chữa nhỏ lẻ, không đồng bộ. Mục tiêu tăng ngân sách bảo trì lên ít nhất 20% trong 3 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về thủy lợi và xây dựng: Giúp hoàn thiện chính sách, quy trình quản lý duy tu, sửa chữa công trình hồ chứa nước, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

  2. Công ty khai thác công trình thủy lợi và các đơn vị vận hành hồ chứa: Áp dụng các giải pháp quản lý duy tu, sửa chữa, nâng cao năng lực cán bộ và tổ chức thực hiện công tác bảo trì hiệu quả.

  3. Nhà thầu thi công và tư vấn xây dựng: Nắm bắt các yêu cầu kỹ thuật, quy trình quản lý chất lượng trong duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi, từ đó nâng cao năng lực thi công và tư vấn.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, thủy lợi: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn để phát triển các đề tài nghiên cứu tiếp theo trong lĩnh vực quản lý công trình thủy lợi.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác duy tu, sửa chữa hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu nguồn lực tài chính, nhân lực chuyên môn chưa đủ, quy trình quản lý chưa hoàn chỉnh và việc áp dụng các quy định pháp luật chưa nghiêm túc. Ví dụ, chỉ khoảng 4% hồ chứa được kiểm định an toàn, dẫn đến nhiều công trình xuống cấp không được xử lý kịp thời.

  2. Các hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc được kiểm tra, bảo trì như thế nào?
    Công tác kiểm tra được thực hiện định kỳ trước mùa mưa lũ và trong mùa mưa, chủ yếu bằng quan sát trực quan. Bảo trì chủ yếu là sửa chữa nhỏ, vá víu, chưa có kế hoạch bảo trì định kỳ bài bản. Việc này làm giảm hiệu quả và tuổi thọ công trình.

  3. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý duy tu, sửa chữa công trình thủy lợi?
    Cần tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, nghiệp vụ cho cán bộ và công nhân viên, đồng thời tăng cường phối hợp giữa các phòng ban và áp dụng công nghệ quản lý hiện đại. Ví dụ, đào tạo kỹ thuật kiểm định an toàn đập và sử dụng hệ thống quan trắc tự động.

  4. Vai trò của nhà thầu trong công tác duy tu, sửa chữa là gì?
    Nhà thầu chịu trách nhiệm thi công các hạng mục duy tu, sửa chữa theo kế hoạch và tiêu chuẩn kỹ thuật. Việc lựa chọn nhà thầu có năng lực là yếu tố then chốt để đảm bảo chất lượng công trình sau sửa chữa, tránh tình trạng sử dụng vật liệu kém chất lượng hoặc thi công không đúng quy trình.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu?
    Các giải pháp như hoàn thiện quy trình quản lý, đào tạo nhân lực, tăng cường giám sát và lựa chọn nhà thầu có thể triển khai trong vòng 6-12 tháng. Việc tăng cường đầu tư nguồn vốn bảo trì cần kế hoạch dài hạn từ 2-3 năm để đảm bảo tính bền vững.

Kết luận

  • Công tác quản lý duy tu, sửa chữa các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc còn nhiều hạn chế, đặc biệt về kiểm định an toàn, nguồn lực và quy trình quản lý.
  • Tỷ lệ hồ chứa được kiểm định an toàn chỉ đạt khoảng 4%, trong khi nhiều công trình xuống cấp nghiêm trọng, tiềm ẩn nguy cơ sự cố.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình quản lý, nâng cao năng lực cán bộ, tăng cường giám sát và lựa chọn nhà thầu nhằm nâng cao chất lượng duy tu, sửa chữa.
  • Việc triển khai các giải pháp cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, đơn vị khai thác và nhà thầu, đồng thời tăng cường đầu tư nguồn vốn bảo trì.
  • Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng kế hoạch chi tiết, tổ chức đào tạo, áp dụng công nghệ quản lý và giám sát, nhằm đảm bảo an toàn và hiệu quả khai thác các công trình hồ chứa nước tại huyện Thuận Bắc.

Hành động ngay hôm nay để bảo vệ nguồn tài nguyên nước và phát triển bền vững ngành thủy lợi tại Ninh Thuận!