Nâng cao năng suất và đổi mới trong doanh nghiệp nhỏ và vừa: Nghiên cứu trường hợp tại Việt Nam

Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam (DNNVV) là trụ cột của nền kinh tế, tạo ra nhiều việc làm và đóng góp đáng kể vào GDP. Theo số liệu thống kê, các DNNVV chiếm phần lớn số lượng doanh nghiệp và tạo ra hơn một nửa số việc làm hàng năm. Các DNNVV đóng góp xấp xỉ 40% vào GDP. Sự phát triển của các DNNVV có ý nghĩa quan trọng đối với sự tăng trưởng doanh nghiệp và ổn định kinh tế xã hội. Vì vậy, việc hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của các DNNVV là một nhiệm vụ quan trọng của nhà nước.

Việc nâng cao năng suất doanh nghiệp nhỏ và vừa và thúc đẩy đổi mới sáng tạo là yếu tố quyết định để tăng cường năng lực cạnh tranh và đảm bảo phát triển bền vững. Năng suất cao hơn cho phép các doanh nghiệp tạo ra nhiều giá trị hơn từ các nguồn lực hiện có. Đổi mới giúp doanh nghiệp tạo ra các sản phẩm và dịch vụ mới, đáp ứng nhu cầu thị trường và tạo ra lợi thế cạnh tranh. Theo Bartelsman & Doms (2000), đổi mới và cải tiến công nghệ là động lực chính của năng suất.

Một trong những rào cản lớn nhất đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam là hạn chế về vốn. Khó khăn trong việc tiếp cận các nguồn tài chính khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc đầu tư vào công nghệ mới, đào tạo nguồn nhân lực và mở rộng sản xuất. Bên cạnh đó, thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ và quản lý, cũng là một thách thức lớn. Sự thiếu hụt này ảnh hưởng đến khả năng đổi mới sáng tạo và phát triển sản phẩm và dịch vụ mới.

Trình độ công nghệ lạc hậu là một yếu tố cản trở phát triển năng suất của các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam. Nhiều doanh nghiệp vẫn sử dụng công nghệ cũ, lạc hậu, dẫn đến hiệu quả hoạt động doanh nghiệp thấp và khó khăn trong việc cạnh tranh với các doanh nghiệp nước ngoài. Ngoài ra, khó khăn trong việc tiếp cận thông tin thị trường, đặc biệt là thông tin về các xu hướng công nghệ mới và nhu cầu của khách hàng, cũng là một rào cản lớn. Điều này khiến các doanh nghiệp khó khăn trong việc đưa ra các quyết định đổi mới và phát triển sản phẩm phù hợp.

Chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện cho đổi mới sáng tạo và phát triển năng suất. Các chính sách cần tập trung vào việc giảm chi phí hoạt động cho doanh nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận vốn, hỗ trợ doanh nghiệp trong việc đào tạo nguồn nhân lực, và khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào các hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D). Ngoài ra, cần có các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp trong việc ứng dụng AI và ứng dụng IoT. Cần chú trọng xây dựng môi trường cạnh tranh lành mạnh và tạo điều kiện cho sự khởi nghiệp sáng tạo.

Việc ứng dụng công nghệ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa là yếu tố then chốt để nâng cao năng suất và tăng cường năng lực cạnh tranh. Các doanh nghiệp cần chủ động tìm kiếm và áp dụng các giải pháp công nghệ phù hợp với nhu cầu và điều kiện của mình. Chuyển đổi số doanh nghiệp là một xu hướng tất yếu, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa quy trình sản xuất, nâng cao hiệu quả hoạt động doanh nghiệp và tiếp cận thị trường mới. Cần hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tự động hóa các quy trình và phân tích dữ liệu để đưa ra các quyết định kinh doanh chính xác.

Cải tiến quy trình và quản lý chất lượng là hai yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa tối ưu hóa hoạt động, giảm chi phí và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ. Bằng cách liên tục xem xét và cải tiến các quy trình sản xuất và kinh doanh, doanh nghiệp có thể loại bỏ các lãng phí, nâng cao năng suất và đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Việc áp dụng các tiêu chuẩn quản lý chất lượng quốc tế cũng giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và mở rộng thị trường.

Có nhiều phương pháp và công cụ cải tiến quy trình mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa có thể áp dụng, như Lean Manufacturing, Six Sigma, Kaizen, v.v. Các phương pháp này tập trung vào việc xác định và loại bỏ các lãng phí trong quy trình, tối ưu hóa luồng công việc, và trao quyền cho nhân viên tham gia vào quá trình cải tiến. Việc áp dụng các công cụ như sơ đồ quy trình, biểu đồ Pareto, và biểu đồ kiểm soát giúp doanh nghiệp phân tích và đánh giá hiệu quả của quy trình, từ đó đưa ra các giải pháp cải tiến phù hợp.

Các yếu tố môi trường, xã hội và quản trị (ESG) ngày càng trở nên quan trọng trong hoạt động kinh doanh. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa cần tích hợp các yếu tố này vào chiến lược kinh doanh của mình bằng cách giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường, tạo ra các sản phẩm và dịch vụ đáp ứng nhu cầu của xã hội, và tuân thủ các chuẩn mực quản trị tốt. Việc thực hiện các hoạt động trách nhiệm xã hội (CSR) cũng giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với cộng đồng.

Đổi mới đóng vai trò then chốt trong việc giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa phát triển bền vững. Các doanh nghiệp cần tập trung vào việc tạo ra các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường, sử dụng hiệu quả các nguồn tài nguyên, và giảm thiểu chất thải. Việc áp dụng các mô hình kinh doanh tuần hoàn, như tái chế, tái sử dụng, và sửa chữa, cũng giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và tạo ra giá trị kinh tế.

Có rất nhiều kinh nghiệm thành công từ các DNNVV trên thế giới mà các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam có thể học hỏi. Ví dụ, các doanh nghiệp ở Đức nổi tiếng với việc áp dụng các công nghệ sản xuất tiên tiến và cải tiến quy trình liên tục. Các doanh nghiệp ở Israel nổi tiếng với văn hóa doanh nghiệp sáng tạo và khả năng đổi mới nhanh chóng. Các doanh nghiệp ở Nhật Bản nổi tiếng với việc quản lý chất lượng nghiêm ngặt và sự tận tâm với khách hàng. Việc nghiên cứu và học hỏi những kinh nghiệm thành công này giúp các DNNVV Việt Nam xác định được các lĩnh vực cần cải thiện và áp dụng các giải pháp phù hợp.

Để nâng cao năng suất và thúc đẩy đổi mới, các doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam cần tập trung vào một số khuyến nghị sau: (1) Xây dựng một lộ trình đổi mới rõ ràng và phù hợp với chiến lược kinh doanh. (2) Đầu tư vào đào tạo nguồn nhân lực để nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng của nhân viên. (3) Tạo ra một môi trường làm việc khuyến khích đổi mới sáng tạo và chấp nhận rủi ro. (4) Áp dụng các giải pháp công nghệ phù hợp với nhu cầu và điều kiện của doanh nghiệp. (5) Liên tục cải tiến quy trình và quản lý chất lượng để nâng cao hiệu quả hoạt động. (6) Xây dựng văn hóa doanh nghiệp hướng đến phát triển bền vững.