Nghiên Cứu Nâng Cao Năng Suất và Chất Lượng Giống Nhãn PHM-99-1-1 Tại Huyện Khoái Châu, Tỉnh Hưng Yên

• Tác giả: Đỗ Thị Phượng
• Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đức Thạnh
• Trường học: Đại học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Nông nghiệp
• Đề tài: Nghiên Cứu Đặc Điểm Sinh Học Và Một Số Biện Pháp Kỹ Thuật Nhằm Nâng Cao Năng Suất, Chất Lượng Giống Nhãn PHM-99-1-1 Trồng Tại Huyện Khoái Châu, Tỉnh Hưng Yên
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2011
• Địa điểm: Thái Nguyên

• 1. PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
• 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI
• 1.2. MỤC ĐÍCH VÀ YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI
• 1.3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI
• 2. PHẦN 2: TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU
• 2.2. CƠ SỞ KHOA HỌC
• 2.2.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu cây nhãn PHM-99-1-1
• 2.2.2. Cơ sở khoa học của biện pháp cắt tỉa
• 2.2.3. Cơ sở khoa học của việc sử dụng các chất điều tiết sinh trưởng
• 2.2.4. Cơ sở khoa học của việc sử dụng phân bón lá
• 2.3. GIỚI THIỆU ĐẠI CƯƠNG VỀ CÂY NHÃN
• 2.4. MỘT SỐ GIỐNG NHÃN CHÍNH TRÊN THẾ GIỚI VÀ Ở VIỆT NAM
• 2.5. PHÂN BỐ VÙNG TRỒNG NHÃN
• 2.6. ĐẶC ĐIỂM SINH VẬT HỌC
• 2.7. YÊU CẦU NGOẠI CẢNH ĐỐI VỚI CÂY NHÃN
• 2.8. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÁC BIỆN PHÁP THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH RA HOA, ĐẬU QUẢ VÀ NĂNG SUẤT CỦA CÂY NHÃN
• 2.8.1. Một số nghiên cứu về biện pháp cắt tỉa
• 2.8.2. Một số nghiên cứu về phân bón qua lá
• 2.8.3. Nghiên cứu về các biện pháp điều khiển sinh trưởng, phát triển, ra hoa, đậu quả bằng chất kích thích sinh trưởng
• 2.8.4. Nghiên cứu về phòng trừ sâu bệnh
• 2.9. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT NHÃN TRÊN THẾ GIỚI VÀ TRONG NƯỚC
• 2.9.1. Tình hình sản xuất và tiêu thụ nhãn trên thế giới
• 2.9.2. Tình hình sản xuất và tiêu thụ nhãn trong nước
• 2.10. TỔNG QUAN KHU VỰC NGHIÊN CỨU
• 2.10.1. Hiện trạng điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội
• 2.10.2. Vị trí địa lý
• 2.10.3. Tài nguyên khí hậu
• 2.10.4. Điều kiện kinh tế xã hội
• 2.10.5. Thực trạng sử dụng đất huyện Khoái Châu
• 2.10.6. Tình hình sản xuất cây ăn quả và cây nhãn huyện Khoái Châu
• 3. PHẦN 3: VẬT LIỆU, ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• 3.1. ĐỐI TƯỢNG, ĐỊA ĐIỂM, THỜI GIAN VÀ HÓA CHẤT NGHIÊN CỨU
• 3.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
• 3.2.1. Phương pháp nghiên cứu
• 3.2.2. Phương pháp nghiên cứu đặc điểm sinh học
• 3.2.3. Phương pháp điều tra sâu bệnh hại
• 3.2.4. Phương pháp bố trí thí nghiệm
• 3.2.5. Chỉ tiêu theo dõi
• 3.2.6. Phương pháp xử lý số liệu và tính toán
• 4. PHẦN 4: KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC
• 4.1. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU MỘT SỐ ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC Ở GIỐNG NHÃN PHM-99-1-1
• 4.1.1. Đặc điểm hình thái giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.2. Đặc điểm hình thái cây nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.3. Đặc điểm hình thái lá của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.4. Đặc điểm hình thái quả của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.5. Đặc điểm sinh trưởng của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.6. Đặc điểm phát triển của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.7. Đặc điểm ra hoa của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.1.8. Một số chỉ tiêu về năng suất và phẩm chất của giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.2. TÌNH HÌNH SÂU BỆNH HẠI TRÊN CÂY NHÃN PHM-99-1-1
• 4.3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA MỘT SỐ BIỆN PHÁP KĨ THUẬT ĐẾN SỰ ĐẬU HOA, ĐẬU QUẢ, NĂNG SUẤT VÀ CHẤT LƯỢNG GIỐNG NHÃN PHM-99-1-1
• 4.3.1. Ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật cắt tỉa đến sự đậu hoa, đậu quả, năng suất và chất lượng giống nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.2. Ảnh hưởng của biện pháp kỹ thuật cắt tỉa đến khả năng phát sinh lộc thu của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.3. Ảnh hưởng của biện pháp cắt tỉa đến hình thành ra hoa của PHM-99-1-1
• 4.3.4. Ảnh hưởng của biện pháp cắt tỉa đến khả năng giữ quả của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.5. Ảnh hưởng của biện pháp cắt tỉa đến các yếu tố cấu thành năng suất
• 4.3.6. Ảnh hưởng của biện pháp cắt tỉa đến thành phần cơ giới của quả
• 4.3.7. Hiệu quả kinh tế của việc áp dụng biện pháp cắt tỉa
• 4.3.8. Nghiên cứu ảnh hưởng của GA3 nồng độ khác nhau đến sự đậu hoa, đậu quả, năng suất, chất lượng nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.9. Ảnh hưởng của GA3 nồng độ khác nhau đến quá trình hình thành hoa của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.10. Ảnh hưởng của GA3 nồng độ khác nhau đến khả năng giữ quả của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.11. Ảnh hưởng của GA3 nồng độ khác nhau đến các yếu tố cấu thành năng suất
• 4.3.12. Ảnh hưởng của GA3 nồng độ khác nhau đến thành phần cơ giới của quả
• 4.3.13. Hiệu quả kinh tế của việc sử dụng GA3 nồng độ khác nhau
• 4.3.14. Nghiên cứu ảnh hưởng của phân bón lá đến sự đậu hoa, đậu quả, năng suất, chất lượng nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.15. Ảnh hưởng của phân bón lá đến hình thành hoa của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.16. Ảnh hưởng của phân bón lá đến khả năng giữ quả của nhãn PHM-99-1-1
• 4.3.17. Ảnh hưởng của phân bón lá đến các yếu tố cấu thành năng suất
• 4.3.18. Ảnh hưởng của phân bón lá đến thành phần cơ giới của quả
• 4.3.19. Hiệu quả kinh tế từ việc sử dụng phân bón qua lá
• 5. PHẦN 5: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Năng Suất Giống Nhãn PHM 99 1 1 Khoái Châu

Nhãn (Dimocarpus longan lour) thuộc họ Bồ Hòn (Sapindaceae) là cây ăn quả có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao. Nhãn PHM-99-1-1 là giống nhãn chín muộn, được trồng nhiều tại Khoái Châu, Hưng Yên, mang lại hiệu quả kinh tế đáng kể. Cùi nhãn chứa nhiều đường (12,38 - 22,55%), vitamin C (43,12 - 163,70mg), vitamin K (196,5mg), vitamin B1 (0,11mg), Fe (0,4mg), protein (1%), và lipit (1,4%). Quả nhãn dùng để ăn tươi, chế biến long nhãn, nhãn ngâm đường, được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng. Long nhãn còn được dùng làm thuốc an thần. Tại Hưng Yên, nhãn là cây ăn quả chủ lực, chiếm trên 5000ha, doanh thu hàng năm đạt 150-180 tỉ đồng. Việc tuyển chọn các giống nhãn chín sớm hoặc muộn nhằm kéo dài thời gian thu hoạch được quan tâm. Giống nhãn PHM-99-1-1 Khoái Châu cho thu hoạch từ 15/8 đến 15/9, được công nhận giống quốc gia năm 2005.

1.1. Giá Trị Dinh Dưỡng và Kinh Tế của Nhãn PHM 99 1 1

Nhãn không chỉ là một loại trái cây ngon miệng mà còn là nguồn cung cấp dinh dưỡng quan trọng. Hàm lượng vitamin và khoáng chất trong cùi nhãn đóng vai trò quan trọng trong việc bồi bổ sức khỏe. Bên cạnh đó, việc trồng nhãn PHM-99-1-1 mang lại nguồn thu nhập ổn định cho người dân Khoái Châu, Hưng Yên, góp phần vào sự phát triển kinh tế địa phương. Sản phẩm chế biến từ nhãn như long nhãn cũng có giá trị xuất khẩu cao.

1.2. Vai Trò Của Giống Nhãn PHM 99 1 1 Trong Cơ Cấu Cây Trồng

Việc đưa giống nhãn PHM-99-1-1 vào cơ cấu cây trồng giúp đa dạng hóa sản phẩm nông nghiệp, kéo dài thời gian thu hoạch và giảm áp lực tiêu thụ vào một thời điểm nhất định. Điều này có ý nghĩa quan trọng trong việc ổn định giá cả và tăng thu nhập cho người trồng nhãn. Giống nhãn này cũng góp phần vào việc phát triển nông nghiệp Khoái Châu theo hướng bền vững.

II. Thực Trạng Năng Suất Nhãn PHM 99 1 1 và Thách Thức Hiện Tại

Mặc dù giống nhãn PHM-99-1-1 mang lại hiệu quả kinh tế cao, nhưng năng suất vẫn chưa phát huy hết tiềm năng do người dân vẫn trồng và chăm sóc theo kinh nghiệm truyền thống, chưa áp dụng các quy trình thâm canh tiến bộ. Giống chín muộn có yêu cầu chặt chẽ về điều kiện ngoại cảnh và chăm sóc. Cần có nghiên cứu về các biện pháp kỹ thuật tác động điều chỉnh sinh trưởng, tăng khả năng ra hoa, đậu quả để phát huy hết tiềm năng năng suất, mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn. Theo nghiên cứu, năng suất cây trồng chịu ảnh hưởng lớn bởi kỹ thuật canh tác và điều kiện môi trường. Việc cải thiện năng suất nhãn PHM-99-1-1 là điều cần thiết trong chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh.

2.1. Hạn Chế Trong Kỹ Thuật Canh Tác Nhãn PHM 99 1 1

Việc áp dụng các kỹ thuật canh tác truyền thống, thiếu kiến thức về kỹ thuật trồng nhãn PHM-99-1-1 hiện đại, chưa chú trọng đến việc bón phân cân đối và phòng trừ sâu bệnh hiệu quả là những hạn chế chính ảnh hưởng đến năng suất. Cần có các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật để nâng cao trình độ canh tác cho người dân.

2.2. Ảnh Hưởng Của Điều Kiện Ngoại Cảnh Đến Năng Suất Nhãn

Thời tiết, khí hậu, đặc điểm đất đai có ảnh hưởng lớn đến sinh trưởng và phát triển của cây nhãn. Việc lựa chọn địa điểm trồng phù hợp, cải tạo đất và có biện pháp phòng chống thiên tai hiệu quả là những yếu tố quan trọng để đảm bảo năng suất ổn định. Nhãn Khoái Châu Hưng Yên cần được trồng ở những vùng đất phù hợp để đạt năng suất cao nhất.

2.3. Tình Hình Sâu Bệnh Hại Trên Cây Nhãn PHM 99 1 1

Sâu bệnh hại là một trong những nguyên nhân gây giảm năng suất và chất lượng quả nhãn. Việc phòng trừ sâu bệnh cần được thực hiện đúng cách, kịp thời và sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả. Cần có hệ thống theo dõi và dự báo sâu bệnh để có biện pháp phòng ngừa chủ động.

III. Phương Pháp Cắt Tỉa Nâng Cao Năng Suất Nhãn PHM 99 1 1

Cắt tỉa là biện pháp quan trọng trong thâm canh nhãn, giúp tạo tán, tăng cường khả năng quang hợp, tập trung dinh dưỡng cho năng suất cao. Cắt tỉa giúp cây khỏe mạnh, sung sức, bồi dưỡng nhiều cành mẹ tốt, điều chỉnh cân đối giữa sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực, tạo điều kiện cho cây ra hoa, đậu quả tốt. Theo Trần Thế Tục (1997), cắt tỉa tạo tán là biện pháp rất có ý nghĩa trong thâm canh nhãn. Cần tỉa bớt hoa, quả để quả đều, ra nhiều cành thu và cành hè làm cành mẹ cho năm sau. Tỉ lệ C/N thích hợp giúp cây trồng sinh trưởng phát triển tốt. Cắt tỉa trong giai đoạn kiến thiết cơ bản để tạo bộ khung cho tán cây, còn cắt tỉa ở giai đoạn kinh doanh là biện pháp nâng cao năng suất và phẩm chất, khắc phục hiện tượng cách năm, kéo dài thời gian thu hoạch và làm tăng hiệu quả kinh tế.

3.1. Kỹ Thuật Cắt Tỉa Tạo Tán Cho Cây Nhãn PHM 99 1 1

Việc cắt tỉa cần được thực hiện đúng kỹ thuật, loại bỏ cành khô, cành sâu bệnh, cành vượt, cành tăm để tạo không gian thông thoáng cho cây. Cần chú ý đến thời điểm cắt tỉa phù hợp để không ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng và phát triển của cây. Cắt tỉa giúp cây phân bố tán đều, nâng cao quang hợp, tập trung dinh dưỡng cho năng suất cao.

3.2. Cắt Tỉa Cành Vô Hiệu và Điều Chỉnh Số Lượng Quả

Tỉa bỏ bớt cành vô hiệu, cành vượt, cành sâu bệnh giúp cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả. Điều chỉnh số lượng quả trên cây giúp quả to, đều, chất lượng tốt. Việc tỉa quả cần được thực hiện khi quả còn nhỏ để tránh lãng phí dinh dưỡng. Tỉa bớt hoa, quả tạo điều kiện ngoài việc quả đều còn ra được nhiều cành thu và cành hè làm cành mẹ cho năm sau.

IV. Sử Dụng GA3 Tăng Đậu Quả và Năng Suất Nhãn PHM 99 1 1

Gibberellin (GA3) là chất điều hòa sinh trưởng có tác dụng kích thích sự sinh trưởng, đặc biệt là sinh trưởng theo chiều dọc. GA3 kích thích sự hình thành và giải phóng enzym thủy phân Amilaza, proteaza. GA3 có tác dụng nhiều đối với cây ăn quả thúc cây con phát triển, cây lớn mọc nhiều mầm, nâng cao tỷ lệ đậu quả, kích thích sự nảy mầm của hạt, củ do tác dụng đặc trưng lên việc phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ cua hạt. Kích thích sự ra hoa của cây ngày dài trong điều kiện ngày ngắn, tăng hiệu quả xuân hóa. Khi phun chất điều hoà sinh trưởng và phân bón lá không những thúc đẩy nhanh quá trình sinh trưởng phát triển của cây mà còn làm giảm nhanh quá trình hình thành tầng rời, đảm bảo cho sự vận chuyển chất vào nuôi quả nên làm giảm tỷ lệ rụng quả.

4.1. Ảnh Hưởng Của GA3 Đến Quá Trình Hình Thành Hoa Nhãn

GA3 có thể giúp kích thích sự ra hoa của cây nhãn, đặc biệt là trong điều kiện thời tiết không thuận lợi. Việc sử dụng GA3 cần tuân thủ đúng liều lượng và thời điểm để đạt hiệu quả tốt nhất. Gibberellin có tác dụng nhiều đối với cây ăn quả thúc cây con phát triển, cây lớn mọc nhiều mầm, nâng cao tỷ lệ đậu quả, kích thích sự nảy mầm của hạt, củ do tác dụng đặc trưng lên việc phá bỏ trạng thái ngủ nghỉ cua hạt.

4.2. GA3 và Khả Năng Giữ Quả Nâng Cao Năng Suất Nhãn

GA3 giúp giảm tỷ lệ rụng quả non, tăng khả năng đậu quả và nâng cao năng suất. Việc sử dụng GA3 cần kết hợp với các biện pháp chăm sóc khác để đảm bảo chất lượng quả. Khi phun chất điều hoà sinh trưởng và phân bón lá không những thúc đẩy nhanh quá trình sinh trưởng phát triển của cây mà còn làm giảm nhanh quá trình hình thành tầng rời, đảm bảo cho sự vận chuyển chất vào nuôi quả nên làm giảm tỷ lệ rụng quả.

V. Phân Bón Lá Giải Pháp Tối Ưu Năng Suất Nhãn PHM 99 1 1

Cây trồng hấp thu dinh dưỡng nuôi cây phần lớn qua bộ rễ để nuôi cây, nhưng trong đất hàm lượng cung cấp cho cây không đủ, đặc biệt là các yếu tố vi lượng trong đất rất ít và lá có thể hấp thu một phần khoáng qua tầng cutin và tế bào khí khổng. Lượng chất khoáng vào lá phụ thuộc vào tốc độ khô của dung dịch, khả năng tan của muối, tốc độ xâm nhập của ion. Mặc dù hàm lượng không lớn nhưng có vai trò rất quan trọng, thiếu nó có thể thay đổi toàn bộ hoạt động sống của cây. Khi yếu tố vi lượng kết hợp với chất hữu cơ đặc biệt là protein thì hoạt tính sinh học tăng rất nhiều lần so với dạng tự do. Các nguyên tố vi lượng là thành phần của nhiều enzym, tham gia tổng hợp nên các phyto hoormon, tăng hoạt tính các vitamin, tham gia vào quá trình quang hợp và sự trao đổi chất, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật.

5.1. Vai Trò Của Phân Bón Lá Trong Quá Trình Sinh Trưởng

Phân bón lá cung cấp nhanh và kịp thời các chất dinh dưỡng đa lượng, vi lượng cần thiết cho quá trình sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực của cây. Việc sử dụng phân bón lá giúp cây phát triển khỏe mạnh, tăng khả năng chống chịu sâu bệnh và điều kiện bất lợi của môi trường. Các nguyên tố vi lượng là thành phần của nhiều enzym, tham gia tổng hợp nên các phyto hoormon, tăng hoạt tính các vitamin, tham gia vào quá trình quang hợp và sự trao đổi chất, thúc đẩy quá trình sinh trưởng và phát triển của thực vật.

5.2. Lựa Chọn và Sử Dụng Phân Bón Lá Hiệu Quả Cho Nhãn

Cần lựa chọn các loại phân bón lá có thành phần dinh dưỡng phù hợp với từng giai đoạn sinh trưởng của cây nhãn. Việc sử dụng phân bón lá cần tuân thủ đúng liều lượng và thời điểm để tránh gây hại cho cây. Nghiên cứu cải tiến các phương pháp bón phân bằng cách phun phân lên lá để lá trực tiếp hấp thu chất dinh dưỡng qua các lỗ khí khổng đã được thực hiện nhiều năm trên nhiều loại cây trồng.

VI. Kết Luận và Hướng Phát Triển Giống Nhãn PHM 99 1 1

Nghiên cứu đặc điểm sinh học và áp dụng các biện pháp kỹ thuật như cắt tỉa, sử dụng GA3, phân bón lá giúp nâng cao năng suất và chất lượng giống nhãn PHM-99-1-1 tại Khoái Châu, Hưng Yên. Cần tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện quy trình thâm canh, phát triển bền vững cây nhãn PHM-99-1-1. Kết quả nghiên cứu đặc điểm sinh học của giống nhãn PHM-99-1-1 sẽ góp phần vào việc bố trí cơ cấu giống nhãn của tỉnh Hưng Yên. Xác định được nồng độ của một số chất điều tiết sinh trưởng và phân bón lá nhằm nâng cao năng suất và phẩm chất quả giống nhãn PHM-99-1-1. Bổ sung quy trình kỹ thuật trồng và thâm canh cây nhãn.

6.1. Đề Xuất Các Giải Pháp Canh Tác Bền Vững Cho Nhãn

Cần áp dụng các biện pháp canh tác bền vững, thân thiện với môi trường để bảo vệ đất đai và nguồn nước. Khuyến khích sử dụng phân hữu cơ, thuốc bảo vệ thực vật sinh học và các biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp. Cần có chính sách hỗ trợ người dân trong việc áp dụng các kỹ thuật canh tác mới.

6.2. Nghiên Cứu và Phát Triển Giống Nhãn PHM 99 1 1 Chất Lượng Cao

Cần tiếp tục nghiên cứu để chọn tạo ra các giống nhãn có năng suất cao, chất lượng tốt, khả năng chống chịu sâu bệnh tốt và thích ứng với biến đổi khí hậu. Việc bảo tồn và phát triển giống nhãn PHM-99-1-1 là rất quan trọng để duy trì nguồn gen quý của địa phương.

Tổng quan nghiên cứu

Cây nhãn (Dimocarpus longan) là loại cây ăn quả có giá trị kinh tế và dinh dưỡng cao, được trồng phổ biến tại nhiều vùng ở Việt Nam, đặc biệt là tỉnh Hưng Yên với diện tích trên 5.000 ha, chiếm hơn 50% diện tích cây ăn quả của tỉnh. Doanh thu từ cây nhãn hàng năm đạt khoảng 150-180 tỷ đồng, đóng góp quan trọng vào phát triển kinh tế địa phương. Giống nhãn PHM-99-1-1, được tuyển chọn từ các cây đầu dòng tại huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, có thời gian thu hoạch kéo dài từ 15/8 đến 15/9, giúp kéo dài vụ thu hoạch so với các giống nhãn lồng truyền thống. Tuy nhiên, việc chăm sóc và thâm canh giống nhãn này còn chủ yếu dựa trên kinh nghiệm truyền thống, chưa khai thác tối đa tiềm năng năng suất và chất lượng quả.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát đặc điểm sinh học của giống nhãn PHM-99-1-1 và áp dụng các biện pháp kỹ thuật như cắt tỉa, sử dụng chất điều tiết sinh trưởng và phân bón lá nhằm nâng cao năng suất và chất lượng quả. Nghiên cứu được thực hiện tại huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên trong giai đoạn 2009-2011, với ý nghĩa khoa học là làm rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sinh trưởng, phát triển và ra hoa của cây nhãn, đồng thời xây dựng quy trình thâm canh phù hợp. Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện quy trình kỹ thuật trồng nhãn, nâng cao hiệu quả kinh tế cho người nông dân, đồng thời hỗ trợ công tác tuyển chọn và bố trí cơ cấu giống nhãn tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết về sinh trưởng và phát triển cây trồng, đặc biệt là cây ăn quả á nhiệt đới như nhãn. Hai mô hình chính được áp dụng gồm:

1. Mô hình sinh trưởng và phát triển cây nhãn: Tập trung vào các giai đoạn sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực, ảnh hưởng của điều kiện ngoại cảnh như nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng và dinh dưỡng đến quá trình phân hóa mầm hoa, ra hoa và đậu quả. Khái niệm chính bao gồm: phân hóa mầm hoa, ưu thế đỉnh sinh trưởng, cân bằng C/N trong cây, và các giai đoạn phát triển cành (xuân, hè, thu, đông).

2. Mô hình kỹ thuật thâm canh cây ăn quả: Bao gồm các biện pháp cắt tỉa tạo tán, sử dụng chất điều tiết sinh trưởng (Gibberellin, NAA, Ethrel, KCLO3), và phân bón lá nhằm điều chỉnh sinh trưởng, tăng khả năng ra hoa, giữ quả và nâng cao năng suất. Các khái niệm chính gồm: cắt tỉa tạo tán, điều tiết sinh trưởng, phân bón qua lá, và biện pháp phòng trừ sâu bệnh tổng hợp.

Phương pháp nghiên cứu

• Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thu thập từ thực địa tại huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, bao gồm khảo sát hiện trạng sản xuất, điều tra sâu bệnh, đo đạc đặc điểm sinh học của giống nhãn PHM-99-1-1, và thử nghiệm các biện pháp kỹ thuật.

• Cỡ mẫu và chọn mẫu: Thí nghiệm được bố trí trên diện tích hơn 200 ha nhãn PHM-99-1-1, với các nhóm cây được chọn ngẫu nhiên theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có kiểm soát nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy.

• Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích thống kê mô tả và so sánh trung bình để đánh giá ảnh hưởng của các biện pháp kỹ thuật đến các chỉ tiêu sinh trưởng, năng suất và chất lượng quả. Các chỉ tiêu theo dõi gồm: tỷ lệ đậu hoa, tỷ lệ giữ quả, năng suất (tấn/ha), độ Brix, trọng lượng quả, và thành phần cơ giới quả.

• Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong vòng 2 năm (2009-2011), bao gồm các giai đoạn khảo sát hiện trạng, thực hiện thí nghiệm kỹ thuật, thu thập và xử lý số liệu, phân tích kết quả và đề xuất giải pháp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Đặc điểm sinh học của giống nhãn PHM-99-1-1: Giống có lá mỏng, màu xanh nhạt, phiến lá rộng, quả tròn vàng sáng, vỏ dày với gai nổi rõ, ít bị nứt. Độ Brix trung bình đạt 20,1%, trọng lượng quả khoảng 65-80 quả/kg. Thời gian thu hoạch kéo dài từ 15/8 đến 15/9, giúp kéo dài vụ thu hoạch so với giống nhãn lồng truyền thống.

2. Ảnh hưởng của biện pháp cắt tỉa: Cắt tỉa sau thu hoạch kết hợp tỉa hoa, tỉa quả làm tăng số cành ra hoa, tỷ lệ đậu quả và năng suất nhãn tăng trung bình 15-20% so với đối chứng không cắt tỉa. Biện pháp này còn giúp kéo dài thời gian thu hoạch và cải thiện chất lượng quả, giảm tỷ lệ quả nứt và rụng.

3. Ảnh hưởng của GA3 (Gibberellin A3): Phun GA3 với nồng độ 50-100 mg/lít vào giai đoạn quả bằng hạt đậu xanh làm tăng kích thước quả, giảm tỷ lệ rụng quả non, năng suất tăng từ 2,8 tấn/ha (đối chứng) lên 5,5-7,5 tấn/ha tùy nồng độ. GA3 cũng cải thiện thành phần cơ giới quả, tăng tỷ lệ cùi và giảm tỷ lệ hạt.

4. Ảnh hưởng của phân bón lá: Phun phân bón lá chứa các nguyên tố đa lượng và vi lượng như N, P, K, Ca, Mg giúp tăng tỷ lệ đậu hoa, giữ quả, nâng cao năng suất trung bình 10-15% so với đối chứng. Phân bón lá còn làm tăng độ ngọt và độ bóng của quả, cải thiện phẩm chất quả nhãn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy các biện pháp kỹ thuật như cắt tỉa, sử dụng GA3 và phân bón lá có tác động tích cực đến sinh trưởng, phát triển và năng suất của giống nhãn PHM-99-1-1. Việc cắt tỉa giúp cân bằng sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực, tạo điều kiện cho cây tập trung dinh dưỡng nuôi quả, đồng thời giảm hiện tượng cách năm mang quả. Phun GA3 kích thích sự phát triển quả và giảm rụng quả non, phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác dụng của gibberellin trên cây ăn quả á nhiệt đới. Phân bón lá cung cấp nhanh các nguyên tố vi lượng cần thiết, giúp cây tăng khả năng chống chịu sâu bệnh và cải thiện chất lượng quả.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này phù hợp với mô hình thâm canh cây ăn quả hiện đại, nhấn mạnh vai trò của kỹ thuật cắt tỉa và điều tiết sinh trưởng trong nâng cao năng suất và chất lượng sản phẩm. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh năng suất giữa các nhóm xử lý và đối chứng, bảng phân tích thành phần cơ giới quả và tỷ lệ rụng quả theo từng biện pháp kỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Áp dụng kỹ thuật cắt tỉa định kỳ sau thu hoạch nhằm tăng tỷ lệ đậu hoa và giữ quả, nâng cao năng suất trung bình 15-20% trong vòng 1-2 năm, do các hộ nông dân và hợp tác xã thực hiện.

2. Sử dụng phun GA3 với nồng độ 50-100 mg/lít vào giai đoạn quả bằng hạt đậu xanh để kích thích phát triển quả và giảm rụng quả non, nâng cao năng suất lên đến 7,5 tấn/ha, áp dụng trong mùa vụ chính, do cán bộ kỹ thuật hướng dẫn và người trồng thực hiện.

3. Phun phân bón lá bổ sung các nguyên tố đa lượng và vi lượng trong giai đoạn ra hoa và nuôi quả nhằm tăng chất lượng quả và khả năng chống chịu sâu bệnh, thực hiện theo chu kỳ 2-3 lần/vụ, do các đơn vị cung cấp vật tư nông nghiệp phối hợp với người dân.

4. Tăng cường công tác phòng trừ sâu bệnh tổng hợp kết hợp biện pháp kỹ thuật và hóa học nhằm bảo vệ cây nhãn, giảm thiệt hại do sâu bệnh gây ra, nâng cao hiệu quả sản xuất, do các cơ quan chuyên môn và người dân phối hợp thực hiện.

5. Đào tạo, tập huấn kỹ thuật thâm canh nhãn cho người trồng nhằm nâng cao nhận thức và kỹ năng áp dụng các biện pháp kỹ thuật mới, tổ chức định kỳ hàng năm, do các trung tâm khuyến nông và trường đại học phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nông dân trồng nhãn tại các vùng đồng bằng Bắc Bộ, đặc biệt là huyện Khoái Châu, tỉnh Hưng Yên, để áp dụng các biện pháp kỹ thuật nâng cao năng suất và chất lượng quả, từ đó tăng thu nhập và hiệu quả kinh tế.

2. Các cán bộ kỹ thuật và khuyến nông viên trong lĩnh vực trồng trọt và cây ăn quả, nhằm cập nhật kiến thức về đặc điểm sinh học và kỹ thuật thâm canh giống nhãn PHM-99-1-1, phục vụ công tác hướng dẫn và chuyển giao công nghệ.

3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành nông học, trồng trọt, để tham khảo phương pháp nghiên cứu, kết quả thực nghiệm và cơ sở lý thuyết về sinh trưởng, phát triển cây ăn quả á nhiệt đới, đặc biệt là cây nhãn.

4. Các doanh nghiệp và hợp tác xã sản xuất, chế biến nhãn, nhằm xây dựng quy trình sản xuất nhãn chất lượng cao, nâng cao giá trị sản phẩm và mở rộng thị trường tiêu thụ trong và ngoài nước.

Câu hỏi thường gặp

1. Giống nhãn PHM-99-1-1 có ưu điểm gì nổi bật so với các giống nhãn khác?
   Giống PHM-99-1-1 có thời gian thu hoạch muộn hơn, kéo dài từ 15/8 đến 15/9, giúp kéo dài vụ thu hoạch. Quả có độ Brix cao (20,1%), vỏ dày ít nứt, trọng lượng quả lớn (65-80 quả/kg), phù hợp với nhu cầu thị trường và có giá trị kinh tế cao.

2. Biện pháp cắt tỉa ảnh hưởng như thế nào đến năng suất nhãn?
   Cắt tỉa giúp cân bằng sinh trưởng sinh dưỡng và sinh trưởng sinh thực, tăng số cành ra hoa và tỷ lệ đậu quả, làm tăng năng suất trung bình 15-20% so với không cắt tỉa. Đồng thời, biện pháp này còn giúp kéo dài thời gian thu hoạch và cải thiện chất lượng quả.

3. Phun GA3 có tác dụng gì trong quá trình chăm sóc nhãn?
   GA3 kích thích sự phát triển quả, tăng kích thước quả, giảm tỷ lệ rụng quả non, nâng cao năng suất từ 2,8 tấn/ha lên đến 7,5 tấn/ha tùy nồng độ sử dụng. Đây là biện pháp hiệu quả để cải thiện năng suất và chất lượng quả nhãn.

4. Phân bón lá nên được sử dụng như thế nào để đạt hiệu quả cao?
   Phân bón lá nên được phun bổ sung các nguyên tố đa lượng và vi lượng trong giai đoạn ra hoa và nuôi quả, giúp cây hấp thu nhanh dinh dưỡng, tăng tỷ lệ đậu hoa, giữ quả và nâng cao chất lượng quả. Thời gian phun nên thực hiện 2-3 lần trong vụ.

5. Làm thế nào để phòng trừ sâu bệnh hiệu quả trên cây nhãn?
   Cần áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp, kết hợp kỹ thuật canh tác như cắt tỉa, bón phân hợp lý với sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng lúc, đúng liều lượng. Việc theo dõi sâu bệnh thường xuyên và xử lý kịp thời giúp giảm thiệt hại và duy trì năng suất ổn định.

Kết luận

• Giống nhãn PHM-99-1-1 có đặc điểm sinh học phù hợp với điều kiện khí hậu, đất đai huyện Khoái Châu, cho năng suất và chất lượng quả cao.
• Biện pháp cắt tỉa sau thu hoạch kết hợp tỉa hoa, quả giúp tăng tỷ lệ đậu quả và năng suất trung bình 15-20%.
• Phun GA3 với nồng độ 50-100 mg/lít làm tăng kích thước quả, giảm rụng quả non, nâng cao năng suất lên đến 7,5 tấn/ha.
• Phân bón lá bổ sung nguyên tố đa lượng và vi lượng cải thiện tỷ lệ đậu hoa, giữ quả và phẩm chất quả nhãn.
• Đề xuất áp dụng đồng bộ các biện pháp kỹ thuật trên trong vòng 1-2 năm để nâng cao hiệu quả sản xuất nhãn tại huyện Khoái Châu.

Hành động tiếp theo: Khuyến khích các hộ nông dân và hợp tác xã áp dụng quy trình kỹ thuật đã nghiên cứu, đồng thời tổ chức tập huấn, chuyển giao công nghệ để nhân rộng mô hình. Các nhà nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá hiệu quả lâu dài và mở rộng nghiên cứu sang các giống nhãn khác phù hợp với điều kiện địa phương.