Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, ngành xây dựng giữ vai trò then chốt trong phát triển cơ sở hạ tầng, góp phần thúc đẩy tăng trưởng kinh tế xã hội. Từ năm 2017 đến 2020, Ban Quản lý các dự án Bộ Giáo dục và Đào tạo (Ban QLCDA) đã triển khai nhiều dự án xây dựng quan trọng với tổng mức đầu tư tăng từ khoảng 475 tỷ đồng năm 2017 lên đến hơn 17.294 tỷ đồng năm 2020, đồng thời số lượng dự án được giao cũng tăng từ 32 lên 57 dự án. Sự gia tăng này đặt ra yêu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực quản trị dự án đầu tư xây dựng nhằm đảm bảo hiệu quả, chất lượng và tiến độ các công trình.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng năng lực quản trị dự án đầu tư xây dựng của Ban QLCDA trong giai đoạn 2017-2021, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao năng lực quản trị dự án, đặc biệt là năng lực quản trị nguồn nhân lực, tiến độ, chi phí, chất lượng, an toàn và rủi ro dự án. Phạm vi nghiên cứu giới hạn tại Ban QLCDA, dựa trên dữ liệu thực tế thu thập qua khảo sát và báo cáo nội bộ. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ Ban QLCDA nâng cao hiệu quả quản lý dự án, góp phần phát triển bền vững ngành giáo dục và đào tạo, đồng thời làm cơ sở tham khảo cho các Ban quản lý dự án khác trong các Bộ, ngành.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản trị dự án hiện đại, trong đó có mô hình năng lực quản trị dự án của J. Davidson Frame (2007) nhấn mạnh vai trò của năng lực cá nhân, nhóm và tổ chức trong quản lý dự án hiệu quả. Lý thuyết này đề cập đến các năng lực cần thiết như lập kế hoạch, ra quyết định, kiểm soát tiến độ và chi phí, cũng như quản lý rủi ro và chất lượng dự án.

Ngoài ra, luận văn áp dụng khái niệm năng lực theo định nghĩa của Government of Western Australia và Denyse Tremblay, coi năng lực là khả năng phối hợp kiến thức, kỹ năng và thái độ để thực hiện thành công các chức năng công việc. Các khái niệm chính bao gồm: năng lực quản trị nguồn nhân lực, năng lực quản trị tiến độ, chi phí, chất lượng, an toàn và môi trường, cũng như năng lực quản trị rủi ro dự án đầu tư xây dựng.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát bảng hỏi với toàn bộ nhân sự Ban QLCDA trong hai ngày 25-26/10/2022, với mẫu khảo sát bao gồm các thông tin về trình độ, kỹ năng, kinh nghiệm và đánh giá năng lực quản trị dự án. Dữ liệu thứ cấp được tổng hợp từ các báo cáo hoạt động, tài liệu pháp lý, giáo trình và các nghiên cứu liên quan.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh đánh giá các chỉ số qua các năm 2018-2020 để nhận diện xu hướng và điểm mạnh, điểm yếu. Quy trình nghiên cứu gồm 4 bước: tổng quan lý thuyết và thực trạng, thiết kế và thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng năng lực quản trị dự án, đề xuất giải pháp nâng cao năng lực. Cỡ mẫu khảo sát là toàn bộ nhân sự Ban QLCDA, đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nhân lực chưa tương xứng với quy mô dự án: Từ năm 2018 đến 2020, số lượng nhân sự Ban QLCDA tăng từ 40 lên 65 người (tăng 62,5%), trong khi tổng mức đầu tư dự án tăng hơn 3,7 lần (từ khoảng 1.200 tỷ đồng lên 17.294 tỷ đồng). Điều này cho thấy áp lực lớn về năng lực quản trị dự án trong khi nguồn nhân lực chưa được mở rộng tương ứng.

  2. Năng lực quản trị nguồn nhân lực còn hạn chế: Khảo sát cho thấy nhiều cán bộ chưa được đào tạo bài bản về quản lý dự án, kỹ năng mềm và ngoại ngữ còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả phối hợp và ra quyết định. Tỷ lệ nhân sự có chứng chỉ chuyên môn quản lý dự án chỉ chiếm khoảng 30-40%.

  3. Quản trị tiến độ và chi phí có cải thiện nhưng chưa đồng đều: Các dự án do Ban QLCDA làm chủ đầu tư đạt tỷ lệ giải ngân và tiến độ thực hiện trung bình trên 90%, tuy nhiên vẫn tồn tại một số dự án chậm tiến độ do thiếu kinh nghiệm quản lý rủi ro và điều phối nguồn lực chưa hiệu quả.

  4. Chất lượng và an toàn dự án được chú trọng nhưng còn nhiều thách thức: Ban QLCDA đã áp dụng các quy trình kiểm soát chất lượng và an toàn lao động theo quy định pháp luật, tuy nhiên việc giám sát và xử lý các rủi ro môi trường, an toàn lao động vẫn còn hạn chế do thiếu nhân lực chuyên trách và công nghệ hỗ trợ.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên xuất phát từ sự tăng trưởng nhanh về quy mô dự án trong khi năng lực quản trị dự án, đặc biệt là nguồn nhân lực, chưa được nâng cao tương xứng. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, Ban QLCDA còn thiếu các chương trình đào tạo chuyên sâu và hệ thống quản lý thông tin hiện đại để hỗ trợ công tác quản trị dự án. Việc áp dụng các công cụ quản lý dự án tiên tiến và tăng cường đào tạo kỹ năng mềm, ngoại ngữ sẽ giúp cải thiện hiệu quả quản lý tiến độ, chi phí và chất lượng dự án.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng nhân lực so với tổng mức đầu tư dự án qua các năm, bảng phân tích tỷ lệ nhân sự có chứng chỉ chuyên môn, và biểu đồ đánh giá mức độ hoàn thành tiến độ dự án. Những biểu đồ này minh họa rõ ràng sự chênh lệch giữa nguồn lực và yêu cầu quản lý, từ đó làm cơ sở cho các đề xuất giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về quản trị dự án, kỹ năng mềm, ngoại ngữ và công nghệ thông tin cho cán bộ Ban QLCDA. Mục tiêu nâng tỷ lệ nhân sự có chứng chỉ quản lý dự án lên trên 70% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức - Hành chính phối hợp với các trung tâm đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện hệ thống quản lý thông tin và ứng dụng công nghệ số: Xây dựng hệ thống phần mềm quản lý dự án tích hợp để theo dõi tiến độ, chi phí, chất lượng và rủi ro dự án theo thời gian thực. Mục tiêu triển khai trong 18 tháng, nâng cao hiệu quả giám sát và ra quyết định. Chủ thể thực hiện: Phòng Kỹ thuật - Thẩm định phối hợp với phòng Công nghệ thông tin.

  3. Tăng cường quản lý tiến độ và chi phí dự án: Áp dụng các công cụ lập kế hoạch và kiểm soát tiến độ hiện đại như sơ đồ mạng, phần mềm MS Project, đồng thời thiết lập quy trình kiểm soát chi phí chặt chẽ. Mục tiêu giảm tỷ lệ dự án chậm tiến độ xuống dưới 10% trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Quản lý dự án.

  4. Nâng cao công tác quản lý chất lượng, an toàn và môi trường: Thiết lập đội ngũ chuyên trách giám sát an toàn lao động và bảo vệ môi trường, đồng thời áp dụng các tiêu chuẩn kỹ thuật và quy trình kiểm tra nghiêm ngặt. Mục tiêu giảm thiểu sự cố an toàn lao động xuống dưới 1% số dự án hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Kỹ thuật - Thẩm định phối hợp với các nhà thầu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và cán bộ Ban Quản lý các dự án Bộ Giáo dục và Đào tạo: Giúp nhận diện điểm mạnh, điểm yếu trong năng lực quản trị dự án, từ đó xây dựng kế hoạch phát triển nguồn nhân lực và cải tiến quy trình quản lý.

  2. Các Ban quản lý dự án thuộc Bộ, ngành khác: Tham khảo mô hình tổ chức, phương pháp đánh giá năng lực và giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý dự án đầu tư xây dựng trong bối cảnh sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành Quản trị kinh doanh, Quản lý dự án: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về năng lực quản trị dự án đầu tư xây dựng, đồng thời làm tài liệu tham khảo cho các đề tài nghiên cứu liên quan.

  4. Các tổ chức đào tạo và tư vấn quản lý dự án: Sử dụng kết quả nghiên cứu để thiết kế chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế của các Ban quản lý dự án công lập, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực quản trị dự án đầu tư xây dựng gồm những yếu tố nào?
    Năng lực bao gồm kiến thức, kỹ năng, thái độ và kinh nghiệm trong quản lý nguồn nhân lực, tiến độ, chi phí, chất lượng, an toàn và rủi ro dự án. Ví dụ, năng lực quản trị tiến độ giúp đảm bảo dự án hoàn thành đúng hạn.

  2. Tại sao năng lực quản trị nguồn nhân lực lại quan trọng trong quản lý dự án?
    Con người là yếu tố quyết định thành công dự án. Việc bố trí đúng người, đúng việc, đào tạo và phát triển kỹ năng giúp nâng cao hiệu quả phối hợp và xử lý tình huống trong dự án.

  3. Phương pháp nào được sử dụng để đánh giá năng lực quản trị dự án trong nghiên cứu này?
    Nghiên cứu sử dụng khảo sát bảng hỏi với toàn bộ nhân sự Ban QLCDA, kết hợp phân tích thống kê mô tả và so sánh các chỉ số qua các năm để đánh giá thực trạng năng lực.

  4. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao năng lực quản trị dự án?
    Các giải pháp gồm đào tạo chuyên sâu, ứng dụng công nghệ thông tin, hoàn thiện quy trình quản lý tiến độ và chi phí, tăng cường quản lý chất lượng và an toàn lao động.

  5. Nghiên cứu có thể áp dụng cho các đơn vị khác không?
    Có, kết quả và giải pháp nghiên cứu có thể tham khảo và điều chỉnh phù hợp để áp dụng tại các Ban quản lý dự án khác trong các Bộ, ngành sử dụng vốn ngân sách nhà nước.

Kết luận

  • Năng lực quản trị dự án đầu tư xây dựng của Ban QLCDA đã có sự phát triển nhưng chưa tương xứng với quy mô và số lượng dự án được giao.
  • Nguồn nhân lực tăng gần gấp đôi từ 2018 đến 2020, tuy nhiên kỹ năng chuyên môn và quản lý còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án.
  • Quản lý tiến độ, chi phí và chất lượng dự án có cải thiện nhưng cần hoàn thiện hơn qua ứng dụng công nghệ và đào tạo chuyên sâu.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực quản trị dự án, tập trung vào phát triển nguồn nhân lực, ứng dụng công nghệ và hoàn thiện quy trình quản lý.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để Ban QLCDA và các đơn vị liên quan tiếp tục nâng cao năng lực quản trị dự án, góp phần phát triển bền vững ngành giáo dục và đào tạo.

Ban QLCDA cần triển khai các chương trình đào tạo, đầu tư hệ thống quản lý thông tin và áp dụng các giải pháp quản lý tiến độ, chi phí, chất lượng đã đề xuất để nâng cao hiệu quả quản trị dự án trong giai đoạn tới.