Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Cà Mau, nằm ở cực Nam của Việt Nam trong vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL), là một trong những địa phương có tốc độ phát triển kinh tế nhanh và đa dạng về tài nguyên du lịch. Với diện tích tự nhiên hơn 5.294 km², Cà Mau sở hữu hệ sinh thái đặc thù gồm rừng tràm, rừng đước, kênh rạch chằng chịt, cùng các điểm đến nổi bật như Đất Mũi, Vườn Quốc gia Mũi Cà Mau, Vườn Quốc gia U Minh Hạ và các khu dự trữ sinh quyển. Theo số liệu từ năm 2012 đến 2017, lượng khách du lịch đến Cà Mau tăng trưởng ổn định, đạt khoảng 1,24 triệu lượt khách năm 2017, trong đó khách quốc tế chiếm khoảng 25.000 lượt. Tuy nhiên, tỷ trọng đóng góp của ngành du lịch vào GRDP tỉnh chỉ chiếm khoảng 1,2% năm 2017, thấp hơn nhiều so với tiềm năng và so với các tỉnh trong vùng.

Nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng năng lực cạnh tranh của cụm ngành du lịch tỉnh Cà Mau, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh nhằm phát triển du lịch bền vững, góp phần chuyển đổi cơ cấu kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các khu, điểm du lịch sinh thái tiêu biểu như Vườn quốc gia Đất Mũi, Cồn Ông Trang, Đầm Thị Tường, Hòn Khoai, Hòn Đá Bạc và bãi biển Khai Long, với dữ liệu thu thập từ năm 2012 đến 2017. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách phát triển du lịch, nâng cao hiệu quả khai thác tài nguyên, tăng thu nhập và cải thiện đời sống cộng đồng dân cư địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng hai lý thuyết chính để phân tích năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch tỉnh Cà Mau:

  1. Lý thuyết năng lực cạnh tranh của Michael Porter: Tập trung vào năng suất như yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh, với mô hình kim cương gồm bốn nhóm yếu tố: điều kiện nhân tố sản xuất, điều kiện nhu cầu, ngành công nghiệp phụ trợ và bối cảnh chiến lược, cạnh tranh. Mô hình này được điều chỉnh cho cấp độ địa phương, bổ sung vai trò của chính quyền địa phương trong việc tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.

  2. Lý thuyết cụm ngành (Cluster Theory): Định nghĩa cụm ngành là sự tập trung địa lý của các doanh nghiệp, nhà cung ứng, các ngành liên quan và thể chế hỗ trợ, tạo ra sự liên kết hợp tác và cạnh tranh thúc đẩy năng lực cạnh tranh nội tại. Mô hình cụm ngành du lịch của Thái Lan được tham khảo với các thành phần như nhà cung cấp, hoạt động chủ đạo, công ty dịch vụ và sự tham gia của các cơ quan quản lý, đào tạo nguồn nhân lực.

Các khái niệm chính bao gồm: du lịch, khách du lịch, điểm đến du lịch, năng lực cạnh tranh, cụm ngành du lịch, và phát triển du lịch bền vững.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ Tổng cục Thống kê, Tổng cục Du lịch, các báo cáo của Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, các công ty du lịch địa phương, cùng các tài liệu nghiên cứu trong và ngoài nước từ năm 2012 đến 2017.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu: Khảo sát chuyên gia, phỏng vấn cán bộ lãnh đạo, quản lý và các nhà chuyên môn trong ngành du lịch tỉnh Cà Mau.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp, mô tả, so sánh thống kê các số liệu về lượng khách, doanh thu, cơ sở hạ tầng, nguồn nhân lực và các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được lấy từ toàn bộ các khu, điểm du lịch tiêu biểu trong tỉnh, đảm bảo tính đại diện cho thực trạng phát triển du lịch Cà Mau.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích dữ liệu giai đoạn 2012-2017, đồng thời tham khảo các chính sách và quy hoạch đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tài nguyên du lịch đa dạng và phong phú: Cà Mau sở hữu hai Vườn Quốc gia lớn (Đất Mũi 42.000 ha, U Minh Hạ 8.286 ha), hệ sinh thái rừng ngập mặn chiếm 77% diện tích rừng ngập mặn vùng ĐBSCL, cùng các cụm đảo và bãi biển đẹp. Đây là nền tảng quan trọng để phát triển các loại hình du lịch sinh thái, văn hóa và trải nghiệm.

  2. Lượng khách du lịch tăng trưởng ổn định nhưng chưa đồng đều: Năm 2017, tổng lượt khách đạt 1,24 triệu, tăng 59% so với năm 2012, trong đó khách nội địa chiếm ưu thế với gần 1,215 triệu lượt, khách quốc tế chỉ khoảng 25.000 lượt. Tỷ lệ khách quốc tế còn thấp do hạn chế về hạ tầng như thiếu sân bay quốc tế và dịch vụ lưu trú chưa phát triển.

  3. Năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch ở mức trung bình: Tỷ trọng đóng góp của du lịch vào GRDP tỉnh chỉ khoảng 1,2% năm 2017, thấp hơn nhiều so với mức trung bình của cả nước và các tỉnh trong vùng. Các yếu tố như quy hoạch du lịch chưa chi tiết, tỷ lệ dự án đầu tư thấp, nguồn nhân lực thiếu kỹ năng, sản phẩm du lịch đơn điệu đã hạn chế sức hấp dẫn và thời gian lưu trú của khách.

  4. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ còn nhiều hạn chế: Mặc dù toàn tỉnh đã có điện và nước sạch, hệ thống giao thông, đặc biệt là đường bộ và dịch vụ lưu trú chưa đáp ứng tốt nhu cầu phát triển du lịch. Số lượng cơ sở lưu trú đạt chuẩn sao còn thấp, chỉ có 38 cơ sở với 1.596 phòng đạt từ 2-5 sao trên tổng số gần 2.000 phòng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của năng lực cạnh tranh du lịch Cà Mau còn hạn chế là do sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch và đầu tư phát triển sản phẩm du lịch đặc thù, chưa khai thác hiệu quả tiềm năng tài nguyên thiên nhiên và văn hóa. So với các tỉnh trong vùng như Kiên Giang, Cần Thơ, Cà Mau có lợi thế về du lịch sinh thái và văn hóa nhưng chưa tận dụng được do hạn chế về hạ tầng và dịch vụ.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách du lịch, bảng so sánh tỷ trọng đóng góp du lịch vào GRDP các tỉnh ĐBSCL, và sơ đồ mô hình kim cương năng lực cạnh tranh địa phương để minh họa các yếu tố ảnh hưởng.

Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đây, đồng thời nhấn mạnh vai trò của chính quyền địa phương trong việc tạo môi trường thuận lợi và thúc đẩy liên kết vùng để nâng cao năng lực cạnh tranh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng quy hoạch du lịch chi tiết và đồng bộ: Hoàn thiện quy hoạch phát triển du lịch đến năm 2030, tập trung vào các sản phẩm du lịch sinh thái, văn hóa và trải nghiệm đặc trưng của Cà Mau. Chủ thể thực hiện là UBND tỉnh phối hợp Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, hoàn thành trong vòng 1-2 năm.

  2. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ cho lực lượng lao động phục vụ du lịch, đặc biệt là hướng dẫn viên và nhân viên khách sạn. Các trường đào tạo nghề và doanh nghiệp du lịch phối hợp thực hiện, triển khai liên tục trong 3 năm.

  3. Đẩy mạnh đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và dịch vụ: Tăng cường đầu tư nâng cấp giao thông, đặc biệt là đường bộ và đường thủy, phát triển cơ sở lưu trú đạt chuẩn, cải thiện dịch vụ bổ trợ như nhà hàng, vận chuyển. Kêu gọi đầu tư từ các thành phần kinh tế, chính quyền địa phương giám sát và hỗ trợ, thực hiện trong 5 năm.

  4. Phát triển và đa dạng hóa sản phẩm du lịch: Khai thác hiệu quả các loại hình du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, du lịch văn hóa lễ hội, du lịch trải nghiệm, tạo sản phẩm mới như du lịch cano xuyên rừng, xe điện tham quan. Doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương phối hợp triển khai, ưu tiên trong 2-3 năm tới.

  5. Tăng cường liên kết và hợp tác phát triển du lịch trong nước và quốc tế: Xây dựng mạng lưới liên kết với các tỉnh trong vùng ĐBSCL và các đối tác quốc tế để thu hút khách, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực. Hiệp hội du lịch tỉnh và Sở VHTTDL chủ trì, thực hiện liên tục.

  6. Xây dựng thương hiệu du lịch Cà Mau: Đẩy mạnh quảng bá hình ảnh điểm đến, phát triển thương hiệu du lịch đặc trưng, nâng cao nhận diện trên thị trường quốc tế và trong nước. Các cơ quan truyền thông, Sở VHTTDL phối hợp thực hiện, bắt đầu ngay và duy trì lâu dài.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế địa phương: Giúp hoạch định chính sách, quy hoạch phát triển du lịch bền vững, nâng cao năng lực cạnh tranh ngành du lịch tỉnh.

  2. Doanh nghiệp và nhà đầu tư trong lĩnh vực du lịch: Cung cấp thông tin về tiềm năng, thách thức và cơ hội đầu tư, phát triển sản phẩm du lịch đặc thù phù hợp với thị trường.

  3. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo về du lịch: Là tài liệu tham khảo cho nghiên cứu chuyên sâu, đào tạo nguồn nhân lực và phát triển chương trình đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế.

  4. Cộng đồng dân cư địa phương và các tổ chức xã hội: Hiểu rõ vai trò và lợi ích của phát triển du lịch bền vững, tham gia tích cực vào các hoạt động du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao đời sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch Cà Mau hiện nay ở mức nào?
    Năng lực cạnh tranh được đánh giá ở mức trung bình, với tỷ trọng đóng góp vào GRDP chỉ khoảng 1,2% năm 2017, thấp hơn nhiều so với tiềm năng và các tỉnh trong vùng. Nguyên nhân chính là do hạn chế về hạ tầng, nguồn nhân lực và sản phẩm du lịch đơn điệu.

  2. Tài nguyên du lịch nào là thế mạnh của Cà Mau?
    Cà Mau có hệ sinh thái rừng ngập mặn đặc trưng, hai Vườn Quốc gia lớn, các cụm đảo và bãi biển đẹp, cùng các di tích văn hóa lịch sử đặc sắc. Đây là nền tảng để phát triển du lịch sinh thái, văn hóa và trải nghiệm.

  3. Khách du lịch quốc tế đến Cà Mau có nhiều không?
    Khách quốc tế còn rất khiêm tốn, chỉ khoảng 25.000 lượt năm 2017, do hạn chế về kết nối giao thông như thiếu sân bay quốc tế và dịch vụ lưu trú chưa phát triển đủ tiêu chuẩn.

  4. Những giải pháp nào được đề xuất để nâng cao năng lực cạnh tranh?
    Các giải pháp gồm xây dựng quy hoạch chi tiết, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đầu tư hạ tầng và dịch vụ, đa dạng hóa sản phẩm du lịch, tăng cường liên kết vùng và quốc tế, xây dựng thương hiệu du lịch.

  5. Vai trò của cộng đồng địa phương trong phát triển du lịch Cà Mau là gì?
    Cộng đồng địa phương là chủ thể quan trọng trong phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng, tham gia cung cấp dịch vụ, bảo tồn văn hóa và môi trường, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống.

Kết luận

  • Cà Mau sở hữu tài nguyên du lịch đa dạng, đặc sắc với tiềm năng phát triển du lịch sinh thái và văn hóa lớn.
  • Năng lực cạnh tranh cụm ngành du lịch tỉnh hiện ở mức trung bình, với nhiều hạn chế về hạ tầng, nguồn nhân lực và sản phẩm du lịch.
  • Lượng khách du lịch tăng trưởng ổn định, chủ yếu là khách nội địa, khách quốc tế còn hạn chế do kết nối và dịch vụ chưa phát triển.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp đồng bộ về quy hoạch, đào tạo, đầu tư hạ tầng, đa dạng hóa sản phẩm và xây dựng thương hiệu để nâng cao năng lực cạnh tranh.
  • Các bước tiếp theo cần tập trung triển khai các giải pháp trong vòng 1-5 năm, đồng thời tăng cường liên kết vùng và quốc tế để phát triển du lịch bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế xã hội tỉnh Cà Mau.

Hành động ngay hôm nay để khai thác tối đa tiềm năng du lịch Cà Mau và xây dựng ngành du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của tỉnh!