Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn vốn và chất lượng công trình. Tại huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa, Ban Quản lý dự án các Công trình xây dựng (Ban QLDA các CTXD) là đơn vị chủ đầu tư trực tiếp và tư vấn quản lý dự án các công trình xây dựng thuộc nguồn vốn ngân sách nhà nước. Qua 23 năm hoạt động, đặc biệt là giai đoạn 2015-2020, Ban đã triển khai nhiều dự án trọng điểm góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và nâng cao đời sống người dân. Tuy nhiên, thực trạng cho thấy vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như chất lượng công trình chưa đồng đều, tiến độ kéo dài, phát sinh chi phí do thiết kế chưa phù hợp và công tác quản lý chưa hoàn thiện.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA các CTXD Diên Khánh, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo tiến độ, chất lượng và chi phí phù hợp. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các dự án đầu tư xây dựng do Ban quản lý trong giai đoạn 2015-2020, với trọng tâm là các yếu tố tác động đến chất lượng quản lý dự án. Ý nghĩa nghiên cứu không chỉ giúp Ban QLDA nâng cao năng lực quản lý mà còn góp phần vào sự phát triển bền vững của địa phương thông qua việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý dự án đầu tư xây dựng, trong đó nổi bật là:

  • Lý thuyết quản lý dự án: Quản lý dự án là quá trình khoa học và nghệ thuật bao gồm lập kế hoạch, điều phối và giám sát nhằm đảm bảo dự án hoàn thành đúng tiến độ, trong phạm vi ngân sách và đạt chất lượng yêu cầu. Mục tiêu quản lý dự án tập trung vào ba yếu tố cốt lõi: tiến độ, chi phí và chất lượng, với mối quan hệ tương hỗ phức tạp giữa chúng.

  • Mô hình vòng đời dự án đầu tư xây dựng: Bao gồm các giai đoạn khởi đầu, lập kế hoạch, thực hiện và kết thúc dự án. Mỗi giai đoạn có vai trò và nhiệm vụ cụ thể, từ chuẩn bị đầu tư, thiết kế, thi công đến nghiệm thu và bàn giao công trình.

  • Khái niệm quản lý dự án đầu tư xây dựng: Là sự tác động liên tục, có tổ chức và định hướng nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao trong điều kiện cụ thể, dựa trên các quy định pháp luật và các công cụ quản lý hiện đại như BIM, công nghệ số.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: quản lý phạm vi dự án, quản lý khối lượng công việc, quản lý chất lượng xây dựng, quản lý tiến độ, quản lý chi phí đầu tư, quản lý rủi ro và truyền thông dự án.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích số liệu thực tiễn từ các dự án do Ban QLDA các CTXD Diên Khánh quản lý trong giai đoạn 2015-2020. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các dự án đầu tư xây dựng do Ban làm chủ đầu tư trong khoảng thời gian này, với dữ liệu thu thập từ báo cáo, hồ sơ dự án, biên bản nghiệm thu và các tài liệu pháp lý liên quan.

Phương pháp chọn mẫu là phương pháp phi xác suất, tập trung vào các dự án tiêu biểu có quy mô và tính chất đa dạng nhằm phản ánh thực trạng quản lý. Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng phương pháp định tính và định lượng, bao gồm so sánh tiến độ, chi phí thực tế với kế hoạch, đánh giá chất lượng công trình và khảo sát ý kiến các bên liên quan.

Timeline nghiên cứu kéo dài từ năm 2019 đến 2021, bao gồm các bước thu thập dữ liệu, phân tích thực trạng, khảo sát thực tế, đề xuất giải pháp và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ dự án kéo dài: Khoảng 35% số dự án trong giai đoạn 2015-2020 bị chậm tiến độ so với kế hoạch ban đầu, với mức độ chậm trung bình từ 3 đến 6 tháng. Nguyên nhân chủ yếu do công tác chuẩn bị đầu tư và giải phóng mặt bằng chưa kịp thời.

  2. Chất lượng công trình chưa đồng đều: Khoảng 28% công trình được nghiệm thu có chất lượng không đạt yêu cầu thiết kế, đặc biệt là các hạng mục kỹ thuật và hoàn thiện. Việc thiếu kiểm soát chặt chẽ trong quá trình thi công và thẩm định hồ sơ thiết kế là nguyên nhân chính.

  3. Chi phí đầu tư vượt dự toán: Trung bình các dự án vượt chi phí khoảng 12% so với dự toán ban đầu, do phát sinh khối lượng, điều chỉnh thiết kế và chi phí giải phóng mặt bằng tăng cao.

  4. Nguồn nhân lực và tổ chức quản lý còn hạn chế: Ban QLDA hiện có khoảng 40 cán bộ với trình độ chuyên môn và kinh nghiệm chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý dự án. Quy trình quản lý còn thiếu sự đồng bộ và chưa áp dụng triệt để các công cụ quản lý hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của các tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Về khách quan, các thủ tục hành chính, quy định pháp luật liên tục thay đổi gây khó khăn trong việc áp dụng thống nhất. Về chủ quan, năng lực quản lý, phối hợp giữa các bên liên quan chưa hiệu quả, đặc biệt trong công tác thẩm định thiết kế và kiểm soát tiến độ thi công.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, tình trạng chậm tiến độ và vượt chi phí là phổ biến ở các dự án đầu tư công, tuy nhiên mức độ và nguyên nhân có sự khác biệt do đặc thù địa phương và năng lực quản lý. Việc áp dụng các công cụ quản lý dự án như biểu đồ Gantt, WBS và BIM còn hạn chế tại Ban QLDA Diên Khánh, trong khi các nước phát triển đã triển khai rộng rãi giúp nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thanh thể hiện tỷ lệ dự án chậm tiến độ, biểu đồ tròn phân bổ chất lượng công trình và bảng so sánh chi phí dự toán và thực tế để minh họa rõ ràng các vấn đề tồn tại.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về quản lý dự án, kỹ năng thẩm định thiết kế và kiểm soát thi công cho cán bộ Ban QLDA trong vòng 12 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban QLDA phối hợp với các trường đại học và tổ chức đào tạo chuyên ngành.

  2. Hoàn thiện cơ cấu tổ chức và quy trình quản lý: Rà soát, điều chỉnh quy trình quản lý dự án theo hướng chuẩn hóa, áp dụng các công cụ quản lý hiện đại như phần mềm quản lý dự án, BIM trong 18 tháng tới. Chủ thể thực hiện là Ban QLDA và UBND huyện Diên Khánh.

  3. Tăng cường quản lý chất lượng xây dựng: Thiết lập hệ thống kiểm tra, giám sát chất lượng công trình chặt chẽ từ khâu thiết kế đến thi công, áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật mới và quy định pháp luật hiện hành. Thời gian thực hiện trong 12 tháng, do Ban QLDA phối hợp với các cơ quan chuyên môn.

  4. Đẩy nhanh công tác đền bù, giải phóng mặt bằng: Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng địa phương để rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng, đảm bảo tiến độ dự án. Thời gian thực hiện liên tục trong các dự án mới, do UBND huyện và Ban QLDA chủ trì.

  5. Hoàn thiện công tác đấu thầu và lựa chọn nhà thầu: Áp dụng quy trình đấu thầu minh bạch, công khai, lựa chọn nhà thầu có năng lực và kinh nghiệm phù hợp nhằm giảm thiểu rủi ro phát sinh chi phí và tiến độ. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban QLDA phối hợp với các đơn vị liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng địa phương: Giúp nâng cao năng lực quản lý dự án, hoàn thiện quy trình và áp dụng các công cụ quản lý hiện đại nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư.

  2. Chủ đầu tư và các nhà thầu xây dựng: Tham khảo để hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ, chất lượng và chi phí dự án, từ đó phối hợp hiệu quả trong quá trình thực hiện dự án.

  3. Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư và xây dựng: Sử dụng luận văn làm cơ sở để hoàn thiện chính sách, quy định pháp luật và hướng dẫn thực hiện quản lý dự án đầu tư xây dựng.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý xây dựng, quản lý dự án: Cung cấp tài liệu tham khảo về thực trạng, cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu quản lý dự án đầu tư xây dựng tại địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA Diên Khánh còn nhiều hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do năng lực nguồn nhân lực chưa đồng đều, quy trình quản lý chưa hoàn chỉnh và áp dụng công nghệ quản lý còn hạn chế. Ngoài ra, các thủ tục hành chính và pháp luật thay đổi liên tục cũng gây khó khăn trong thực thi.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến tiến độ dự án?
    Tiến độ bị ảnh hưởng chủ yếu bởi công tác chuẩn bị đầu tư, giải phóng mặt bằng chậm và phối hợp giữa các bên liên quan chưa hiệu quả. Việc thiếu kế hoạch chi tiết và giám sát tiến độ cũng làm dự án kéo dài.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng công trình xây dựng?
    Cần tăng cường kiểm soát chất lượng từ khâu thiết kế, thẩm định hồ sơ, giám sát thi công và nghiệm thu. Áp dụng tiêu chuẩn kỹ thuật mới, đào tạo nhân lực và sử dụng công nghệ quản lý hiện đại như BIM sẽ giúp nâng cao chất lượng.

  4. Công cụ quản lý dự án nào nên áp dụng tại Ban QLDA?
    Các công cụ như biểu đồ Gantt, cấu trúc phân chia công việc (WBS), đường cơ sở dự án (Project Baseline) và phần mềm quản lý dự án sẽ giúp theo dõi tiến độ, chi phí và phạm vi công việc hiệu quả hơn.

  5. Giải pháp nào giúp giảm chi phí phát sinh trong dự án?
    Hoàn thiện quy trình thẩm định thiết kế, lựa chọn nhà thầu có năng lực, kiểm soát chặt chẽ khối lượng công việc và tăng cường giám sát thi công sẽ giúp giảm chi phí phát sinh không cần thiết.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng công tác quản lý dự án đầu tư xây dựng tại Ban QLDA các CTXD huyện Diên Khánh, với các tồn tại về tiến độ, chất lượng và chi phí.
  • Cơ sở lý luận và pháp lý về quản lý dự án đầu tư xây dựng được hệ thống hóa, làm nền tảng cho việc phân tích và đề xuất giải pháp.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hoàn thiện quy trình quản lý, tăng cường kiểm soát chất lượng và đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng đối với Ban QLDA, các chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhà nước trong việc nâng cao hiệu quả quản lý dự án.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai đào tạo, áp dụng công nghệ quản lý hiện đại và rà soát, điều chỉnh quy trình quản lý dự án trong vòng 1-2 năm tới.

Call-to-action: Các đơn vị liên quan cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các phương pháp quản lý dự án tiên tiến nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư xây dựng tại địa phương.