Tổng quan nghiên cứu

Nhu cầu sử dụng nước sạch ngày càng tăng cao trong bối cảnh phát triển kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng, đặc biệt tại các thành phố như Tây Ninh. Thành phố Tây Ninh có dân số khoảng 130.899 người với nhu cầu nước sinh hoạt trung bình 100 lít/người/ngày, tương đương hơn 13.800 m³/ngày (Niên giám thống kê tỉnh Tây Ninh, 2015). Dự báo nhu cầu nước sinh hoạt sẽ tăng lên 250.000 m³/ngày vào các năm 2020 và 2030 (UBND tỉnh Tây Ninh, 2016). Tuy nhiên, tỷ lệ hộ dân sử dụng nước sạch hiện chỉ đạt khoảng 31,45%, trong khi tỷ lệ cấp nước sinh hoạt mới đạt 75%, thấp hơn nhiều so với mục tiêu 100% theo Quyết định số 1407/QĐ-UBND năm 2016. Hệ thống cấp nước chưa phủ kín, chất lượng và áp lực nước chưa đồng đều, đặc biệt tại các khu vực xa trung tâm và dân cư thưa thớt.

Mục tiêu nghiên cứu là xác định mức sẵn lòng chi trả (WTP) của người dân đối với dịch vụ cấp nước sạch tại thành phố Tây Ninh, đồng thời phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến WTP nhằm đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả cung cấp nước sạch. Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2017, tập trung khảo sát các hộ gia đình tại 3 xã và 1 phường của thành phố Tây Ninh. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoạch định chính sách giá nước và mở rộng mạng lưới cấp nước, góp phần cải thiện sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững đô thị.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết kinh tế về tài nguyên nước và định giá hàng hóa môi trường, trong đó:

  • Khái niệm tài nguyên nước: Bao gồm các nguồn nước mặt, nước ngầm, nước mưa theo Luật Tài nguyên nước Việt Nam.
  • Nước sạch: Được định nghĩa theo Quy chuẩn kỹ thuật Quốc gia QCVN 02:2009/BYT, là nước đáp ứng các tiêu chuẩn vệ sinh phục vụ sinh hoạt.
  • Mức sẵn lòng chi trả (WTP): Là khoản tiền tối đa mà cá nhân sẵn sàng chi trả để được hưởng dịch vụ cấp nước sạch, phản ánh giá trị kinh tế của dịch vụ này đối với người tiêu dùng.
  • Tổng giá trị kinh tế (TEV): Bao gồm giá trị sử dụng trực tiếp, gián tiếp và giá trị phi sử dụng của tài nguyên nước, giúp đánh giá toàn diện lợi ích từ dịch vụ cấp nước sạch.
  • Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (Contingent Valuation Method - CVM): Phương pháp phỏng vấn trực tiếp người dân để ước lượng WTP cho dịch vụ cấp nước sạch, được áp dụng phổ biến trong nghiên cứu kinh tế môi trường.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu kết hợp phương pháp định tính và định lượng.

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu sơ cấp thu thập từ 160 phiếu khảo sát hộ gia đình tại các xã Tân Bình, Bình Minh, Thạnh Tân và phường Hiệp Ninh, trong đó 156 phiếu hợp lệ (tỷ lệ 97,5%). Số liệu thứ cấp được lấy từ Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Tây Ninh và các báo cáo liên quan.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích đặc điểm kinh tế xã hội và thực trạng cấp nước; mô hình hồi quy Binary Logistic để xác định các yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sẵn lòng chi trả của hộ gia đình; phương pháp thẻ thanh toán (Payment Card) để thu thập dữ liệu WTP.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 7 đến tháng 11 năm 2017, bao gồm các bước thiết kế câu hỏi, thu thập dữ liệu, xử lý và phân tích số liệu, cuối cùng là đề xuất giải pháp dựa trên kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Mức sẵn lòng chi trả trung bình: Người dân thành phố Tây Ninh sẵn lòng chi trả trung bình 9.732 đồng/m³ cho dịch vụ cấp nước sạch được cải thiện, cao hơn mức giá hiện hành 6.800 đồng/m³ (giá nước sinh hoạt tại đô thị Tây Ninh).
  2. Tỷ lệ đồng ý tham gia dịch vụ cấp nước cải thiện: Khoảng 55% hộ gia đình đồng ý trả mức giá đề xuất để sử dụng dịch vụ cấp nước sạch được nâng cao chất lượng và mở rộng mạng lưới.
  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến WTP: Mô hình hồi quy Binary Logistic cho thấy các biến có ảnh hưởng tích cực gồm giới tính chủ hộ (nam), tổng thu nhập hộ gia đình, số người đi làm có thu nhập, mức độ hài lòng với dịch vụ hiện tại và sự quan tâm đến hệ thống cấp nước. Ngược lại, quy mô hộ gia đình và mức giá đề xuất có ảnh hưởng tiêu cực đến quyết định sẵn lòng chi trả.
  4. Đặc điểm kinh tế xã hội mẫu khảo sát: 52,6% là nam, độ tuổi trung bình 36,59 tuổi, 30,1% có trình độ đại học trở lên, 74,3% đang đi làm, 82,06% có thu nhập trên 12 triệu đồng/tháng.

Thảo luận kết quả

Mức WTP trung bình 9.732 đồng/m³ phản ánh sự đánh giá cao của người dân đối với dịch vụ cấp nước sạch, vượt mức giá hiện hành, cho thấy tiềm năng tăng giá dịch vụ để cải thiện chất lượng và mở rộng mạng lưới. Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trong nước và quốc tế về mối quan hệ giữa thu nhập, nhận thức và WTP. Việc giới tính nam có ảnh hưởng tích cực có thể do nam giới thường có xu hướng chi tiêu phóng khoáng hơn. Quy mô hộ gia đình lớn làm giảm khả năng chi trả do áp lực chi tiêu tăng. Mức giá đề xuất có tác động tiêu cực là phù hợp với lý thuyết cầu, khi giá tăng thì số người đồng ý chi trả giảm.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ đồng ý chi trả theo các mức giá khác nhau, bảng phân tích hồi quy Logistic với các hệ số và mức ý nghĩa, cũng như biểu đồ phân bố thu nhập và trình độ học vấn của mẫu khảo sát. Kết quả này cung cấp cơ sở khoa học cho việc điều chỉnh giá nước và chính sách mở rộng dịch vụ cấp nước sạch tại Tây Ninh.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đầu tư mở rộng mạng lưới cấp nước: UBND tỉnh và các đơn vị liên quan cần ưu tiên đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước đến các khu vực chưa được phủ sóng, đặc biệt các xã và phường xa trung tâm, nhằm nâng tỷ lệ sử dụng nước sạch lên trên 90% trong vòng 5 năm tới.
  2. Điều chỉnh giá nước phù hợp với mức WTP: Căn cứ vào mức sẵn lòng chi trả trung bình 9.732 đồng/m³, điều chỉnh giá nước theo lộ trình tăng dần, đảm bảo cân bằng giữa khả năng chi trả của người dân và chi phí vận hành, đồng thời duy trì chất lượng dịch vụ.
  3. Nâng cao nhận thức và sự hài lòng của người dân: Tổ chức các chương trình tuyên truyền, giáo dục về lợi ích của nước sạch và bảo vệ nguồn nước, tăng cường dịch vụ khách hàng để nâng cao mức độ hài lòng, từ đó thúc đẩy sự sẵn lòng chi trả.
  4. Khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp: Huy động nguồn lực xã hội, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực cấp nước sạch, đồng thời xây dựng cơ chế hỗ trợ cho các hộ gia đình có thu nhập thấp để đảm bảo công bằng xã hội.
  5. Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá chất lượng nước: Thiết lập các trạm quan trắc chất lượng nước thường xuyên, công khai kết quả để người dân yên tâm sử dụng dịch vụ, góp phần tăng WTP và giảm thất thoát nước.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý nhà nước về tài nguyên nước và môi trường: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách giá nước, quy hoạch mạng lưới cấp nước và các chương trình bảo vệ nguồn nước.
  2. Các công ty cấp thoát nước và doanh nghiệp cung cấp dịch vụ nước sạch: Áp dụng mô hình phân tích và kết quả khảo sát để tối ưu hóa dịch vụ, điều chỉnh giá và nâng cao chất lượng phục vụ khách hàng.
  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý công, kinh tế môi trường: Tham khảo phương pháp nghiên cứu, mô hình phân tích và kết quả để phát triển các nghiên cứu tiếp theo về định giá tài nguyên nước và dịch vụ công.
  4. Các tổ chức phi chính phủ và cộng đồng dân cư: Sử dụng thông tin để nâng cao nhận thức về giá trị của nước sạch, thúc đẩy sự tham gia của cộng đồng trong bảo vệ nguồn nước và sử dụng dịch vụ cấp nước hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Mức sẵn lòng chi trả (WTP) là gì và tại sao quan trọng?
    WTP là số tiền tối đa mà người dân sẵn sàng chi trả để được hưởng dịch vụ cấp nước sạch. Nó giúp xác định giá trị kinh tế của dịch vụ và làm cơ sở cho việc điều chỉnh giá nước phù hợp với khả năng chi trả và nhu cầu thực tế.

  2. Phương pháp đánh giá ngẫu nhiên (CVM) được áp dụng như thế nào trong nghiên cứu?
    CVM sử dụng phỏng vấn trực tiếp người dân với các tình huống giả định về dịch vụ cấp nước được cải thiện, từ đó thu thập dữ liệu về mức giá mà họ sẵn lòng trả. Phương pháp này giúp ước lượng giá trị phi thị trường của dịch vụ môi trường.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến mức sẵn lòng chi trả của người dân?
    Các yếu tố chính gồm giới tính chủ hộ, tổng thu nhập hộ gia đình, số người đi làm có thu nhập, mức độ hài lòng với dịch vụ hiện tại, sự quan tâm đến hệ thống cấp nước và mức giá đề xuất. Thu nhập và nhận thức đóng vai trò quan trọng trong quyết định chi trả.

  4. Tại sao quy mô hộ gia đình lại ảnh hưởng tiêu cực đến WTP?
    Hộ gia đình có quy mô lớn thường có nhiều khoản chi tiêu hơn, do đó khả năng chi trả cho dịch vụ cấp nước sạch bị hạn chế hơn so với hộ gia đình nhỏ, dẫn đến mức sẵn lòng chi trả thấp hơn.

  5. Làm thế nào để nâng cao mức sẵn lòng chi trả của người dân?
    Nâng cao chất lượng dịch vụ, mở rộng mạng lưới cấp nước, tăng cường tuyên truyền nâng cao nhận thức về lợi ích của nước sạch, đồng thời xây dựng chính sách giá hợp lý và hỗ trợ cho các nhóm thu nhập thấp sẽ giúp tăng WTP.

Kết luận

  • Mức sẵn lòng chi trả trung bình của người dân thành phố Tây Ninh đối với dịch vụ cấp nước sạch được cải thiện là 9.732 đồng/m³, cao hơn giá hiện hành.
  • Các yếu tố ảnh hưởng tích cực đến WTP gồm giới tính nam, thu nhập, số người đi làm, sự hài lòng và quan tâm đến dịch vụ cấp nước. Quy mô hộ gia đình và mức giá đề xuất có ảnh hưởng tiêu cực.
  • Hệ thống cấp nước hiện tại chưa phủ kín và chưa đồng đều về chất lượng, gây hạn chế trong việc đáp ứng nhu cầu sử dụng nước sạch của người dân.
  • Đề xuất các giải pháp đầu tư mở rộng mạng lưới, điều chỉnh giá nước, nâng cao nhận thức và sự hài lòng của người dân, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng và doanh nghiệp.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học cho các nhà hoạch định chính sách và các bên liên quan trong việc phát triển dịch vụ cấp nước sạch tại Tây Ninh, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống.

Hãy áp dụng những kết quả và khuyến nghị trong luận văn này để góp phần cải thiện dịch vụ cấp nước sạch, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển kinh tế xã hội tại thành phố Tây Ninh.