Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực kinh tế, hoạt động ngân hàng tại Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế đổi mới, đặc biệt là trong lĩnh vực thanh toán. Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, khoảng 88% các giao dịch thanh toán hóa đơn hàng hóa hiện nay được thực hiện không dùng tiền mặt, cho thấy sự chuyển dịch mạnh mẽ từ phương thức thanh toán truyền thống sang các hình thức thanh toán hiện đại. Tuy nhiên, tại một số địa phương như tỉnh Ninh Thuận, việc mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM) vẫn còn nhiều hạn chế do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến việc mở rộng dịch vụ TTKDTM tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank) Chi nhánh tỉnh Ninh Thuận trong giai đoạn 2016-2018, đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và quy mô dịch vụ trong giai đoạn 2019-2023. Mục tiêu cụ thể bao gồm đánh giá mức độ chấp nhận của khách hàng, phân tích các nhân tố tác động và đề xuất các biện pháp phù hợp để thúc đẩy phát triển dịch vụ TTKDTM tại Agribank Ninh Thuận. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần hiện thực hóa đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt của Chính phủ, hướng tới giảm tỷ trọng tiền mặt trong lưu thông xuống dưới 10% vào năm 2020, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững của Agribank tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về thanh toán không dùng tiền mặt và mở rộng dịch vụ ngân hàng thương mại. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về thanh toán không dùng tiền mặt (TTKDTM): Định nghĩa TTKDTM là phương thức thanh toán không sử dụng tiền mặt mà thông qua các công cụ như thẻ ngân hàng, ủy nhiệm chi, ủy nhiệm thu, chuyển khoản điện tử và dịch vụ ngân hàng điện tử. Lý thuyết này làm rõ vai trò của TTKDTM trong thúc đẩy lưu thông tiền tệ, giảm chi phí xã hội và tăng tính minh bạch trong giao dịch.

  2. Lý thuyết mở rộng dịch vụ ngân hàng: Mở rộng TTKDTM được hiểu là quá trình gia tăng quy mô cung ứng dịch vụ, đa dạng hóa sản phẩm, tăng trưởng doanh thu và kiểm soát rủi ro hiệu quả. Các yếu tố ảnh hưởng đến mở rộng dịch vụ bao gồm môi trường kinh tế - xã hội, môi trường pháp lý, công nghệ, yếu tố con người và tâm lý khách hàng.

Các khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: thanh toán không dùng tiền mặt, ngân hàng thương mại, dịch vụ thanh toán điện tử, mở rộng dịch vụ, và các yếu tố ảnh hưởng đến việc chấp nhận dịch vụ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp định lượng nhằm phân tích thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng đến mở rộng dịch vụ TTKDTM tại Agribank Ninh Thuận. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập số liệu thứ cấp từ báo cáo hoạt động kinh doanh của Agribank Ninh Thuận giai đoạn 2016-2018, các văn bản pháp luật liên quan đến thanh toán không dùng tiền mặt, và các tài liệu nghiên cứu chuyên ngành. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát 450 khách hàng cá nhân trên địa bàn tỉnh Ninh Thuận về mức độ chấp nhận và sử dụng dịch vụ TTKDTM.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu, phân tích so sánh các chỉ tiêu kinh doanh qua các năm, đồng thời áp dụng phân tích nhân tố để đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố kinh tế - xã hội, công nghệ, nhân sự và tâm lý khách hàng đến việc mở rộng dịch vụ. Kết quả được minh họa bằng bảng biểu và biểu đồ để làm rõ các xu hướng và mối quan hệ.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2016-2018 để đánh giá thực trạng, đồng thời đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2019-2023 nhằm phù hợp với định hướng phát triển của Agribank và Chính phủ.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng quy mô và doanh thu dịch vụ TTKDTM: Trong giai đoạn 2016-2018, tổng nguồn vốn huy động tại Agribank Ninh Thuận tăng từ 2.699 tỷ đồng lên 3.388 tỷ đồng, tương ứng mức tăng khoảng 25,5%. Dư nợ cho vay cũng tăng từ 4.319 tỷ đồng lên 5.764 tỷ đồng, tăng khoảng 33,5%. Doanh thu từ dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt có xu hướng tăng trưởng ổn định, góp phần nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng.

  2. Mức độ chấp nhận dịch vụ của khách hàng: Khảo sát 450 khách hàng cho thấy khoảng 65% khách hàng đã và đang sử dụng các sản phẩm dịch vụ TTKDTM tại Agribank Ninh Thuận. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 35% khách hàng chưa sử dụng hoặc sử dụng hạn chế do các nguyên nhân như thiếu hiểu biết về dịch vụ, tâm lý e ngại rủi ro và hạn chế về công nghệ.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến mở rộng TTKDTM: Môi trường kinh tế - xã hội ổn định và sự phát triển của công nghệ thông tin được đánh giá là hai yếu tố có ảnh hưởng tích cực nhất, với mức độ tác động lần lượt chiếm khoảng 40% và 35% trong tổng các yếu tố khảo sát. Yếu tố con người và tâm lý khách hàng chiếm khoảng 25%, trong đó tâm lý e ngại và thói quen sử dụng tiền mặt vẫn là rào cản lớn.

  4. Hạn chế trong hoạt động mở rộng dịch vụ: Agribank Ninh Thuận còn gặp khó khăn về đầu tư cơ sở vật chất, đặc biệt là hệ thống máy POS và ATM chưa phủ rộng đủ, cùng với hoạt động tiếp thị, quảng bá sản phẩm dịch vụ chưa hiệu quả, dẫn đến việc thu hút khách hàng mới còn hạn chế.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Agribank Ninh Thuận đã đạt được những bước tiến quan trọng trong việc mở rộng dịch vụ TTKDTM, thể hiện qua sự tăng trưởng về quy mô vốn, dư nợ và doanh thu dịch vụ. Tuy nhiên, tỷ lệ khách hàng chưa sử dụng dịch vụ vẫn còn khá cao, phản ánh những hạn chế về nhận thức và hạ tầng công nghệ tại địa phương. So sánh với các nghiên cứu tại các ngân hàng thương mại khác trong nước và kinh nghiệm quốc tế, việc đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ và nâng cao nhận thức khách hàng là yếu tố quyết định để mở rộng thành công dịch vụ TTKDTM.

Biểu đồ thể hiện tỷ lệ khách hàng sử dụng dịch vụ theo từng nhóm tuổi và trình độ học vấn có thể minh họa rõ nét hơn về phân bố người dùng, từ đó giúp ngân hàng định hướng chiến lược tiếp thị phù hợp. Bảng so sánh các yếu tố ảnh hưởng cũng cho thấy sự cần thiết của việc phối hợp đồng bộ giữa các bên liên quan để khắc phục các rào cản tâm lý và kỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Mở rộng mạng lưới và đầu tư cơ sở vật chất: Agribank Ninh Thuận cần tăng cường đầu tư hệ thống máy ATM, POS và các thiết bị thanh toán điện tử tại các khu vực nông thôn và vùng sâu vùng xa nhằm nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ. Mục tiêu đạt phủ sóng 100% các huyện trong tỉnh trong vòng 3 năm tới.

  2. Nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ thanh toán không dùng tiền mặt và kỹ năng công nghệ thông tin cho cán bộ nhân viên, đặc biệt là đội ngũ giao dịch viên và nhân viên kỹ thuật. Thời gian thực hiện trong 12 tháng đầu tiên.

  3. Đẩy mạnh hoạt động tiếp thị và truyền thông: Xây dựng các chiến dịch quảng bá đa kênh, tập trung vào việc nâng cao nhận thức và thay đổi thói quen sử dụng tiền mặt của khách hàng. Tăng cường hợp tác với các tổ chức xã hội, chính quyền địa phương để tổ chức các buổi hội thảo, tập huấn cho người dân.

  4. Phát triển và ứng dụng công nghệ thông tin: Đẩy mạnh phát triển các dịch vụ ngân hàng điện tử như Internet Banking, Mobile Banking với giao diện thân thiện, bảo mật cao và dễ sử dụng. Đồng thời, phối hợp với Ngân hàng Nhà nước và các cơ quan liên quan để xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật và an ninh mạng cho các dịch vụ thanh toán điện tử.

  5. Kiến nghị chính sách hỗ trợ: Đề xuất Ngân hàng Nhà nước và Chính phủ có các chính sách ưu đãi về thuế, phí dịch vụ và hỗ trợ kỹ thuật cho các ngân hàng thương mại trong việc mở rộng TTKDTM, đặc biệt tại các vùng nông thôn và vùng khó khăn.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ngân hàng thương mại và các tổ chức tín dụng: Luận văn cung cấp cái nhìn toàn diện về thực trạng và giải pháp mở rộng dịch vụ TTKDTM, giúp các ngân hàng khác tham khảo để nâng cao hiệu quả hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước và hoạch định chính sách: Các cơ quan như Ngân hàng Nhà nước, Bộ Tài chính có thể sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và học viên cao học: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về lĩnh vực tài chính ngân hàng, đặc biệt là các đề tài liên quan đến thanh toán điện tử và phát triển dịch vụ ngân hàng hiện đại.

  4. Doanh nghiệp và khách hàng cá nhân: Các tổ chức, cá nhân quan tâm đến việc áp dụng các hình thức thanh toán hiện đại có thể hiểu rõ hơn về lợi ích, hạn chế và các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử dụng dịch vụ TTKDTM, từ đó lựa chọn phương thức phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Thanh toán không dùng tiền mặt là gì?
    Thanh toán không dùng tiền mặt là phương thức thanh toán hàng hóa, dịch vụ thông qua các công cụ như thẻ ngân hàng, chuyển khoản điện tử, ủy nhiệm chi, thay vì sử dụng tiền mặt trực tiếp. Ví dụ, khách hàng có thể thanh toán hóa đơn qua Internet Banking hoặc Mobile Banking.

  2. Tại sao cần mở rộng thanh toán không dùng tiền mặt tại Agribank Ninh Thuận?
    Việc mở rộng TTKDTM giúp giảm chi phí vận chuyển, kiểm đếm tiền mặt, tăng tính minh bạch và an toàn trong giao dịch, đồng thời nâng cao hiệu quả kinh doanh của ngân hàng. Tại Ninh Thuận, tỷ lệ sử dụng dịch vụ này còn thấp so với trung bình cả nước, nên cần đẩy mạnh phát triển.

  3. Yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến việc mở rộng dịch vụ TTKDTM?
    Môi trường kinh tế - xã hội ổn định và sự phát triển của công nghệ thông tin là hai yếu tố quan trọng nhất. Ngoài ra, tâm lý khách hàng và năng lực nguồn nhân lực cũng đóng vai trò quyết định.

  4. Agribank Ninh Thuận đã đạt được những kết quả gì trong giai đoạn 2016-2018?
    Ngân hàng đã tăng trưởng nguồn vốn huy động khoảng 25,5%, dư nợ cho vay tăng 33,5%, đồng thời doanh thu từ dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cũng có xu hướng tăng ổn định, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để khắc phục hạn chế hiện tại?
    Các giải pháp bao gồm mở rộng mạng lưới thiết bị thanh toán, nâng cao năng lực nhân sự, đẩy mạnh truyền thông, phát triển công nghệ thông tin và kiến nghị chính sách hỗ trợ từ các cơ quan quản lý.

Kết luận

  • Thanh toán không dùng tiền mặt là xu hướng tất yếu, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế và nâng cao hiệu quả hoạt động ngân hàng tại Ninh Thuận.
  • Agribank Ninh Thuận đã có những bước tiến quan trọng trong mở rộng dịch vụ TTKDTM giai đoạn 2016-2018, tuy nhiên vẫn còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Các yếu tố kinh tế - xã hội, công nghệ, con người và tâm lý khách hàng đều ảnh hưởng đáng kể đến việc mở rộng dịch vụ.
  • Giải pháp đồng bộ về cơ sở vật chất, nhân lực, truyền thông và công nghệ là cần thiết để nâng cao tỷ lệ sử dụng dịch vụ TTKDTM.
  • Đề xuất các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp trong giai đoạn 2019-2023, đồng thời tăng cường phối hợp với các cơ quan quản lý để tạo môi trường thuận lợi cho phát triển dịch vụ.

Luận văn hy vọng sẽ là tài liệu tham khảo hữu ích cho các ngân hàng thương mại, cơ quan quản lý và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực tài chính ngân hàng, góp phần thúc đẩy phát triển thanh toán không dùng tiền mặt tại Việt Nam.