Tổng quan nghiên cứu

Hợp tác xã (HTX) là một thành phần quan trọng của nền kinh tế tập thể, đóng vai trò thiết yếu trong việc giải quyết việc làm, đảm bảo an sinh xã hội và thúc đẩy phát triển kinh tế tại Việt Nam. Tính đến năm 2019, huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội có 65 HTX hoạt động trên nhiều lĩnh vực, trong đó 42 HTX nông nghiệp với tổng vốn hơn 34,7 tỷ đồng và gần 2.865 thành viên tham gia. Luật Hợp tác xã năm 2012 đã tạo ra hành lang pháp lý mới nhằm nâng cao hiệu quả tổ chức quản lý HTX, tuy nhiên, thực tiễn áp dụng tại địa phương vẫn còn nhiều hạn chế, đòi hỏi nghiên cứu sâu sắc để hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích các quy định pháp luật về tổ chức quản lý HTX theo Luật Hợp tác xã năm 2012, đánh giá thực trạng tại huyện Thanh Trì, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các HTX trên địa bàn huyện Thanh Trì trong giai đoạn từ năm 2012 đến 2023, với trọng tâm là các quy định pháp luật và thực tiễn tổ chức quản lý nội bộ HTX.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc hoàn thiện chính sách pháp luật về HTX, góp phần phát triển kinh tế tập thể bền vững, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước và HTX nâng cao năng lực quản trị, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tổ chức, quản trị kinh tế tập thể, cùng các khái niệm pháp luật về HTX. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết tổ chức và quản lý: Định nghĩa tổ chức là sự kết hợp các yếu tố nhằm thực hiện mục tiêu chung, quản lý là quá trình tác động có tổ chức, định hướng nhằm đạt mục tiêu. Trong HTX, quản lý bao gồm việc xây dựng phương hướng, kiểm tra, giám sát hoạt động sản xuất kinh doanh.

  2. Lý thuyết pháp luật về HTX: Pháp luật về tổ chức quản lý HTX quy định cơ cấu tổ chức, quyền và nghĩa vụ của các thiết chế như Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, Giám đốc/Tổng giám đốc nhằm đảm bảo hoạt động dân chủ, hiệu quả và minh bạch.

Các khái niệm chuyên ngành quan trọng bao gồm: nguyên tắc tự nguyện, quản lý dân chủ, tự chủ và tự chịu trách nhiệm, quyền bình đẳng của thành viên, tài sản chung bất khả chuyển nhượng, và cơ cấu tổ chức HTX.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa duy vật biện chứng và lịch sử, kết hợp các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Phân tích, tổng hợp: Phân tích các quy định pháp luật, tổng hợp các quan điểm lý luận và thực tiễn về tổ chức quản lý HTX.
  • So sánh: So sánh các quy định pháp luật trước và sau Luật HTX 2012, so sánh thực tiễn quản lý HTX tại huyện Thanh Trì với các địa phương khác.
  • Điều tra khảo sát: Thu thập số liệu thực tế từ các HTX tại huyện Thanh Trì, bao gồm 65 HTX với 2.865 thành viên, khảo sát hoạt động quản lý, tổ chức bộ máy, hiệu quả thực thi pháp luật.
  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thống kê từ UBND huyện Thanh Trì, báo cáo hoạt động HTX, văn bản pháp luật liên quan như Luật HTX 2012, Nghị định 193/2013/NĐ-CP và Nghị định 107/2017/NĐ-CP.

Cỡ mẫu khảo sát bao gồm toàn bộ HTX trên địa bàn huyện Thanh Trì, phương pháp chọn mẫu là chọn toàn bộ để đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao. Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp định tính và định lượng, kết hợp biểu đồ, bảng số liệu minh họa.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu tổ chức HTX theo Luật HTX 2012 được áp dụng rộng rãi: 100% HTX tại Thanh Trì đã thành lập Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát theo quy định. Trong đó, 85% HTX có từ 30 thành viên trở lên đã thành lập Ban kiểm soát, đảm bảo kiểm tra, giám sát hoạt động nội bộ.

  2. Nguyên tắc quản lý dân chủ và tự nguyện được thực hiện nhưng còn hạn chế: Khoảng 78% thành viên HTX cho biết quyền biểu quyết và tham gia quản lý được đảm bảo, tuy nhiên vẫn còn 22% phản ánh việc thông tin chưa đầy đủ, chưa kịp thời về hoạt động tài chính và phân phối lợi nhuận.

  3. Hiệu quả hoạt động HTX được cải thiện nhờ áp dụng Luật HTX 2012: Thu nhập bình quân của thành viên HTX tăng khoảng 15-20% so với giai đoạn trước năm 2012, sản phẩm HTX được tiêu thụ ổn định hơn nhờ liên kết với các siêu thị và cửa hàng tiện ích.

  4. Hạn chế trong thực thi pháp luật và quản lý nội bộ: 40% HTX gặp khó khăn trong việc tổ chức Đại hội thành viên do thiếu sự tham gia đầy đủ, 30% HTX chưa xây dựng quy chế hoạt động Hội đồng quản trị và Ban kiểm soát rõ ràng, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do nhận thức pháp luật của một số thành viên còn hạn chế, năng lực quản lý của cán bộ HTX chưa đồng đều, và thiếu sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước. So với các nghiên cứu trong nước, kết quả tại Thanh Trì tương đồng với xu hướng chung về sự phát triển HTX nhưng vẫn còn khoảng cách về hiệu quả quản lý.

Việc áp dụng nguyên tắc quản lý dân chủ và tự nguyện là nền tảng để HTX phát triển bền vững, tuy nhiên cần tăng cường công tác đào tạo, tuyên truyền pháp luật để nâng cao nhận thức xã viên. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ lệ HTX thành lập Ban kiểm soát, biểu đồ mức độ hài lòng của xã viên về công tác quản lý, và bảng so sánh thu nhập thành viên trước và sau khi áp dụng Luật HTX 2012.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho cán bộ HTX: Tổ chức các khóa tập huấn định kỳ về pháp luật HTX, kỹ năng quản trị cho Ban quản trị và Ban kiểm soát, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nội bộ. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do Sở Kế hoạch và Đầu tư phối hợp với các trường đại học tổ chức.

  2. Hoàn thiện hệ thống văn bản hướng dẫn thi hành Luật HTX: Ban hành các văn bản quy phạm pháp luật chi tiết hướng dẫn tổ chức Đại hội thành viên, quản lý tài chính, phân phối lợi nhuận, đảm bảo tính minh bạch và dân chủ. Thời gian trong vòng 12 tháng, do Bộ Tư pháp và Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và hỗ trợ pháp lý cho HTX: Cơ quan quản lý nhà nước cần thường xuyên kiểm tra, hỗ trợ pháp lý, giải quyết kịp thời các vướng mắc trong tổ chức quản lý HTX, đặc biệt là các HTX quy mô nhỏ và siêu nhỏ. Thực hiện liên tục, do UBND huyện Thanh Trì phối hợp với Sở Tư pháp thực hiện.

  4. Khuyến khích HTX xây dựng quy chế hoạt động rõ ràng, minh bạch: Hướng dẫn HTX xây dựng và công khai quy chế hoạt động của Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát, đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ của thành viên được thực hiện đầy đủ. Thời gian 6-12 tháng, do Hội Liên hiệp HTX Việt Nam và UBND huyện Thanh Trì hỗ trợ.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về kinh tế tập thể: Nghiên cứu giúp hoàn thiện chính sách, pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý HTX tại địa phương.

  2. Ban quản trị và Ban kiểm soát HTX: Áp dụng các kiến thức về tổ chức quản lý, nâng cao năng lực điều hành và giám sát hoạt động HTX.

  3. Giảng viên, sinh viên ngành Luật kinh tế và Quản trị kinh doanh: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc nghiên cứu, giảng dạy và học tập về kinh tế tập thể và pháp luật HTX.

  4. Nhà nghiên cứu và chuyên gia phát triển kinh tế địa phương: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đề xuất các giải pháp phát triển HTX phù hợp với điều kiện địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Luật Hợp tác xã năm 2012 có điểm mới gì về tổ chức quản lý HTX?
    Luật HTX 2012 quy định rõ cơ cấu tổ chức gồm Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Giám đốc/Tổng giám đốc và Ban kiểm soát, bổ sung quy định về đại hội thành viên bất thường và tỷ lệ đại biểu tham dự đại hội, nhằm tăng tính dân chủ và hiệu quả quản lý.

  2. Nguyên tắc quản lý dân chủ trong HTX được thực hiện như thế nào?
    Mọi thành viên HTX có quyền biểu quyết ngang nhau, tham gia quản lý, kiểm tra, giám sát hoạt động HTX, được cung cấp thông tin đầy đủ về tài chính và hoạt động sản xuất kinh doanh, đảm bảo quyền lợi và nghĩa vụ công bằng.

  3. Thách thức lớn nhất trong tổ chức quản lý HTX tại huyện Thanh Trì là gì?
    Thách thức chính là sự thiếu đồng đều về năng lực quản lý của cán bộ HTX, hạn chế trong việc tổ chức đại hội thành viên và xây dựng quy chế hoạt động minh bạch, dẫn đến hiệu quả quản lý chưa cao.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả quản lý HTX?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, hoàn thiện văn bản hướng dẫn pháp luật, tăng cường kiểm tra giám sát và hỗ trợ pháp lý, đồng thời khuyến khích xây dựng quy chế hoạt động rõ ràng, minh bạch.

  5. Vai trò của Ban kiểm soát trong HTX là gì?
    Ban kiểm soát hoạt động độc lập, kiểm tra, giám sát việc chấp hành pháp luật, điều lệ, nghị quyết của HTX, kiểm tra tài chính, báo cáo kết quả hoạt động trước Đại hội thành viên, góp phần đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

Kết luận

  • Hợp tác xã tại huyện Thanh Trì đã áp dụng Luật Hợp tác xã năm 2012 trong tổ chức quản lý, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động và thu nhập thành viên.
  • Cơ cấu tổ chức HTX gồm Đại hội thành viên, Hội đồng quản trị, Ban kiểm soát và Giám đốc/Tổng giám đốc được thực hiện đầy đủ, tuy nhiên còn tồn tại hạn chế về năng lực quản lý và minh bạch thông tin.
  • Nguyên tắc quản lý dân chủ, tự nguyện và tự chủ là nền tảng quan trọng cho sự phát triển bền vững của HTX.
  • Cần hoàn thiện pháp luật, tăng cường đào tạo, kiểm tra giám sát và xây dựng quy chế hoạt động để nâng cao hiệu quả quản lý HTX.
  • Nghiên cứu đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hỗ trợ HTX phát triển bền vững, góp phần thúc đẩy kinh tế tập thể tại địa phương.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo, hoàn thiện văn bản hướng dẫn, tăng cường kiểm tra giám sát trong vòng 1-2 năm tới.

Call to action: Các cơ quan quản lý, HTX và nhà nghiên cứu cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần phát triển kinh tế tập thể hiệu quả và bền vững.