Tổng quan nghiên cứu

Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu (NTMKM) là một trong những mục tiêu quan trọng nhằm nâng cao chất lượng đời sống vật chất, tinh thần của người dân nông thôn, đồng thời phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Tại xã Gia Đức, huyện Thủy Nguyên, thành phố Hải Phòng, chương trình xây dựng NTM đã đạt nhiều thành tựu nổi bật, với xã được công nhận đạt chuẩn NTM năm 2019 và NTM nâng cao năm 2020. Tuy nhiên, quá trình triển khai vẫn còn tồn tại những hạn chế như tập trung chủ yếu vào hạ tầng cơ sở, chưa chú trọng đúng mức đến bảo vệ môi trường và phát huy giá trị văn hóa truyền thống. Nghiên cứu này nhằm tăng cường công tác quản lý nhà nước trong xây dựng NTMKM tại xã Gia Đức, với phạm vi nghiên cứu từ năm 2018 đến giữa năm 2023.

Mục tiêu cụ thể của luận văn bao gồm: nghiên cứu lý luận về xây dựng NTMKM; đánh giá thực trạng công tác quản lý nhà nước tại xã Gia Đức; phân tích thuận lợi, khó khăn ảnh hưởng đến công tác quản lý; đề xuất các biện pháp tăng cường hiệu quả quản lý nhà nước trong xây dựng NTMKM. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc đẩy nhanh tiến độ đạt chuẩn NTMKM, góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế xã hội địa phương. Theo số liệu thống kê, xã Gia Đức có tổng diện tích đất tự nhiên 1.013,17 ha, dân số 5.478 người với 3.120 lao động, trong đó 45,45% lao động đã qua đào tạo, thu nhập bình quân đầu người năm 2022 đạt 70,7 triệu đồng, cao hơn mức tiêu chuẩn đề ra.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước trong xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu, tập trung vào các khái niệm chính như: nông thôn mới, nông thôn mới kiểu mẫu, quản lý nhà nước trong xây dựng NTMKM, và các tiêu chí đánh giá xã đạt chuẩn NTMKM. Theo Nghị định số 41/2010/NĐ-CP, nông thôn là khu vực không thuộc nội thành, được quản lý bởi cấp xã. Nông thôn mới là khu vực có đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần được nâng cao, cơ sở hạ tầng đồng bộ, phát triển bền vững. NTMKM đi sâu vào chất lượng, phát huy giá trị nông thôn mới với 19 tiêu chí cụ thể do UBND thành phố Hải Phòng ban hành tại Quyết định số 157/QĐ-UBND năm 2022.

Khung lý thuyết còn bao gồm quy trình thực hiện xây dựng NTMKM theo Quyết định số 319/QĐ-TTg năm 2022, các văn bản pháp luật liên quan như Quyết định số 263/QĐ-TTg về chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM giai đoạn 2021-2025, và các mô hình tổ chức bộ máy quản lý nhà nước từ thành phố đến xã. Ngoài ra, các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước như chủ trương chính sách, đặc điểm kinh tế xã hội, trình độ cán bộ và nhận thức của chính quyền cũng được phân tích.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp thu thập thông tin từ các nguồn chính thức như báo cáo, quyết định, thông tư của Trung ương, thành phố Hải Phòng, huyện Thủy Nguyên và xã Gia Đức; các tài liệu nghiên cứu khoa học, số liệu thống kê về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội và tiến độ xây dựng NTMKM. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các thôn, hộ dân và cán bộ quản lý tại xã Gia Đức trong giai đoạn 2018-2023.

Phương pháp phân tích thông tin gồm thống kê mô tả, tổng hợp, so sánh và phân tích số liệu thực tế về công tác quản lý nhà nước trong xây dựng NTMKM. Phương pháp dự tính và dự báo được áp dụng để đánh giá xu hướng phát triển và đề xuất giải pháp phù hợp. Timeline nghiên cứu trải dài từ năm 2018 đến giữa năm 2023, tập trung đánh giá thực trạng và đề xuất biện pháp cho giai đoạn tiếp theo.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tiến độ xây dựng NTMKM tại xã Gia Đức: Xã đã hoàn thành 19 tiêu chí NTM năm 2019 và đạt chuẩn NTM nâng cao năm 2020. Từ năm 2021 đến 2023, xã triển khai xây dựng NTMKM với nhiều công trình hạ tầng được đầu tư, như 27 công trình giao thông với tổng chiều dài 12,1 km, đạt 100% tiêu chí giao thông theo bộ tiêu chí NTMKM. Tỷ lệ đường thôn và liên thôn được cứng hóa đạt 100%, hệ thống đèn chiếu sáng và biển báo giao thông được lắp đặt đầy đủ.

  2. Nguồn lực huy động cho xây dựng NTMKM: Tổng vốn huy động giai đoạn 2018-2022 đạt khoảng 236 tỷ đồng, trong đó ngân sách nhà nước chiếm 54,21%, vốn tín dụng 23,88%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã 1,04%, và vốn huy động từ cộng đồng dân cư chiếm 20,87%. Đặc biệt, 100% hộ dân đồng thuận hiến đất với diện tích 14.062 m2, tương ứng giá trị đóng góp khoảng 48,7 tỷ đồng.

  3. Chất lượng các tiêu chí NTMKM: Thu nhập bình quân đầu người năm 2022 đạt 70,7 triệu đồng, vượt 10% so với tiêu chuẩn tối thiểu 64 triệu đồng. Tỷ lệ nghèo đa chiều giảm xuống còn 0,94%, thấp hơn mức tiêu chuẩn dưới 1%. Tỷ lệ hộ sử dụng nước sạch đạt 100%, 100% hộ có nhà ở kiên cố hoặc bán kiên cố. Tỷ lệ lao động qua đào tạo đạt 90%, trong đó 41% có bằng cấp, chứng chỉ. Các tiêu chí về y tế, giáo dục, văn hóa, môi trường và an ninh trật tự đều đạt hoặc vượt yêu cầu.

  4. Nhận thức và tham gia của người dân: Công tác tuyên truyền được đẩy mạnh qua hệ thống loa truyền thanh, các tổ chức chính trị xã hội và các cuộc họp dân, góp phần nâng cao nhận thức và sự đồng thuận của người dân trong xây dựng NTMKM. Tỷ lệ người dân tham gia bảo hiểm y tế đạt 95%, tỷ lệ người dân thực hiện phân loại rác thải tại nguồn đạt 57,6%.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác quản lý nhà nước tại xã Gia Đức đã góp phần quan trọng vào thành công của chương trình xây dựng NTMKM. Việc huy động nguồn lực đa dạng, đặc biệt là sự đóng góp tự nguyện của người dân về đất đai và kinh phí, tạo điều kiện thuận lợi cho đầu tư hạ tầng và phát triển kinh tế xã hội. Các tiêu chí về giao thông, thu nhập, nước sạch và y tế được thực hiện đồng bộ, nâng cao chất lượng sống của người dân.

So sánh với kinh nghiệm tại các địa phương khác như xã Trường Yên (Ninh Bình) và Trường Sơn (Thanh Hóa), Gia Đức cũng đã áp dụng hiệu quả các biện pháp tuyên truyền, tổ chức sản xuất và huy động nguồn lực xã hội hóa. Tuy nhiên, một số hạn chế như chưa đồng bộ trong quản lý môi trường và phát huy giá trị văn hóa truyền thống vẫn cần được khắc phục. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tiến độ thực hiện các tiêu chí, bảng phân bổ nguồn vốn và biểu đồ tỷ lệ lao động qua đào tạo để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật và văn bản hướng dẫn: Cần rà soát, bổ sung các văn bản quản lý nhà nước liên quan đến xây dựng NTMKM, đảm bảo tính đồng bộ và phù hợp với thực tiễn địa phương. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do UBND thành phố và huyện chủ trì phối hợp với các sở ngành.

  2. Tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện: Cấp ủy Đảng và chính quyền các cấp cần nâng cao vai trò, trách nhiệm trong chỉ đạo xây dựng NTMKM, phân công rõ ràng nhiệm vụ cho từng tổ chức, cá nhân. Đổi mới hoạt động của các tổ chức chính trị - xã hội để huy động sự tham gia rộng rãi của cộng đồng. Thời gian thực hiện liên tục trong giai đoạn 2024-2025.

  3. Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức người dân: Sử dụng đa dạng hình thức tuyên truyền như truyền thanh, pano, tranh tường, hội thảo để nâng cao nhận thức về lợi ích và trách nhiệm trong xây dựng NTMKM. Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, quản lý cho cán bộ và người dân. Thời gian triển khai trong 12 tháng, do UBND xã phối hợp với các đoàn thể thực hiện.

  4. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực: Tăng cường huy động vốn xã hội hóa, doanh nghiệp, hợp tác xã và cộng đồng dân cư để đầu tư hạ tầng, phát triển sản xuất và dịch vụ. Xây dựng cơ chế hỗ trợ, khen thưởng để khuyến khích đóng góp. Thời gian thực hiện từ 2024 đến 2025, do Ban quản lý dự án và UBND xã chủ trì.

  5. Triển khai quy hoạch hệ thống hạ tầng xã hội và sản xuất: Thực hiện quy hoạch chi tiết các khu dân cư, vùng sản xuất tập trung, hạ tầng giao thông, thủy lợi, môi trường theo tiêu chí NTMKM. Đảm bảo phát triển bền vững, phù hợp với đặc thù địa phương. Thời gian thực hiện 2024-2026, do UBND huyện và xã phối hợp thực hiện.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước các cấp: Giúp nâng cao hiểu biết về công tác quản lý, chỉ đạo xây dựng NTMKM, từ đó áp dụng hiệu quả các chính sách và quy trình quản lý tại địa phương.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, phát triển nông thôn: Cung cấp cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và dữ liệu thực tiễn phong phú để phục vụ học tập và nghiên cứu chuyên sâu.

  3. Các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư: Nắm bắt vai trò, trách nhiệm trong xây dựng NTMKM, từ đó phối hợp chặt chẽ với chính quyền trong công tác tuyên truyền, vận động và thực hiện các tiêu chí.

  4. Doanh nghiệp và hợp tác xã hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, xây dựng hạ tầng: Tham khảo các mô hình huy động vốn, tổ chức sản xuất và phát triển kinh tế nông thôn, từ đó tìm kiếm cơ hội hợp tác, đầu tư phù hợp với định hướng phát triển địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu khác gì so với nông thôn mới thông thường?
    Nông thôn mới kiểu mẫu đi sâu vào nâng cao chất lượng, phát huy giá trị bền vững của nông thôn mới, với 19 tiêu chí cụ thể về quy hoạch, hạ tầng, kinh tế, văn hóa, môi trường và an ninh, trong khi nông thôn mới thông thường tập trung chủ yếu vào các tiêu chí cơ bản về hạ tầng và đời sống.

  2. Nguồn vốn chủ yếu để xây dựng NTMKM tại xã Gia Đức đến từ đâu?
    Nguồn vốn chủ yếu gồm ngân sách nhà nước chiếm 54,21%, vốn tín dụng 23,88%, vốn doanh nghiệp và hợp tác xã 1,04%, và vốn huy động từ cộng đồng dân cư chiếm 20,87%, trong đó người dân đóng góp hiến đất và kinh phí tự nguyện.

  3. Làm thế nào để nâng cao nhận thức người dân trong xây dựng NTMKM?
    Thông qua công tác tuyên truyền đa dạng như loa truyền thanh, pano, tranh tường, hội thảo, kết hợp với các tổ chức chính trị xã hội và các cuộc họp dân, đồng thời tổ chức tập huấn kỹ thuật và quản lý cho cán bộ và người dân.

  4. Các tiêu chí quan trọng nhất trong xây dựng NTMKM là gì?
    Các tiêu chí quan trọng bao gồm giao thông, thu nhập, nước sạch, y tế, giáo dục, môi trường, văn hóa, an ninh trật tự và tổ chức sản xuất phát triển kinh tế nông thôn, được đánh giá theo bộ tiêu chí 19 tiêu chí của UBND thành phố Hải Phòng.

  5. Làm thế nào để huy động hiệu quả nguồn lực xã hội hóa trong xây dựng NTMKM?
    Cần xây dựng cơ chế chính sách hỗ trợ, khen thưởng, tăng cường vận động, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận trong cộng đồng, đồng thời phối hợp với doanh nghiệp, hợp tác xã và các tổ chức xã hội để huy động vốn và nguồn lực vật chất.

Kết luận

  • Xã Gia Đức đã đạt nhiều thành tựu quan trọng trong xây dựng NTM và NTMKM, với 19 tiêu chí đạt chuẩn và thu nhập bình quân đầu người vượt mức tiêu chuẩn.
  • Công tác quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong huy động nguồn lực, tổ chức thực hiện và giám sát tiến độ xây dựng NTMKM.
  • Các biện pháp tăng cường quản lý nhà nước cần tập trung vào hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực lãnh đạo, đẩy mạnh tuyên truyền và huy động nguồn lực xã hội hóa.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở dữ liệu và kinh nghiệm thực tiễn quý giá cho các cấp quản lý, nhà nghiên cứu và cộng đồng trong phát triển nông thôn bền vững.
  • Đề xuất các bước tiếp theo gồm rà soát, bổ sung chính sách, tổ chức tập huấn chuyên sâu và triển khai quy hoạch hạ tầng xã hội, sản xuất trong giai đoạn 2024-2026 nhằm nâng cao hiệu quả xây dựng NTMKM tại xã Gia Đức.

Hãy áp dụng các giải pháp đề xuất để góp phần xây dựng nông thôn mới kiểu mẫu bền vững, nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế xã hội địa phương.