Tổng quan nghiên cứu

Tỉnh Yên Bái, một địa phương miền núi phía Bắc Việt Nam, có nền kinh tế chủ yếu dựa vào nông, lâm nghiệp và thủy sản. Tính đến năm 2019, toàn tỉnh có 415 hợp tác xã (HTX), trong đó 249 HTX hoạt động trong lĩnh vực nông lâm nghiệp và thủy sản, chiếm 60% tổng số HTX toàn tỉnh. Các HTX này thu hút gần 5.000 thành viên tham gia, với tổng vốn đăng ký kinh doanh đạt khoảng 330 tỷ đồng. Doanh thu bình quân mỗi HTX đạt 1,48 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân 330 triệu đồng, và thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX là 3,5 triệu đồng/người/tháng. Tuy nhiên, các HTX nông nghiệp trên địa bàn vẫn còn nhiều khó khăn như hạn chế về vốn, cơ sở vật chất, trình độ công nghệ lạc hậu và năng lực quản lý còn yếu, ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động.

Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý nhà nước đối với các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong giai đoạn 2017-2019, nhằm đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong giai đoạn 2020-2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển kinh tế hợp tác, nâng cao năng lực quản lý và thúc đẩy sự phát triển bền vững của các HTX nông nghiệp, góp phần cải thiện đời sống người nông dân và phát triển kinh tế xã hội địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý nhà nước, kinh tế hợp tác và phát triển nông nghiệp bền vững. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết quản lý nhà nước: Quản lý nhà nước được hiểu là hoạt động thực thi quyền lực nhà nước nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội và hành vi của các tổ chức, cá nhân để đạt mục tiêu kinh tế - xã hội nhất định. Trong đó, quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp là việc sử dụng các công cụ pháp lý, chính sách và tổ chức bộ máy để định hướng, hỗ trợ và kiểm soát hoạt động của HTX nhằm phát triển bền vững.

  2. Lý thuyết kinh tế hợp tác và phát triển HTX: HTX là tổ chức kinh tế tập thể do các thành viên tự nguyện thành lập, hoạt động theo nguyên tắc dân chủ, bình đẳng, nhằm đáp ứng nhu cầu sản xuất, kinh doanh và nâng cao đời sống thành viên. HTX nông nghiệp có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông thôn, thúc đẩy liên kết sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ và mở rộng thị trường.

Các khái niệm chính bao gồm: hợp tác xã nông nghiệp, quản lý nhà nước, hiệu quả quản lý, các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước (chính trị, pháp lý, kinh tế thị trường, khoa học công nghệ, điều kiện tự nhiên, nội lực HTX), và mô hình quản lý nhà nước đối với HTX.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập và phân tích dữ liệu thứ cấp và sơ cấp.

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Bao gồm niên giám thống kê tỉnh Yên Bái giai đoạn 2017-2019, các báo cáo tổng kết của Liên minh HTX tỉnh, các văn bản pháp luật liên quan, tài liệu chuyên ngành và các công trình nghiên cứu trước đó.

  • Nguồn dữ liệu sơ cấp: Thu thập thông tin trực tiếp qua khảo sát toàn bộ 43 cán bộ quản lý tại Liên minh HTX tỉnh Yên Bái năm 2019, nhằm đánh giá thực trạng quản lý nhà nước và các yếu tố ảnh hưởng.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 23 để xử lý dữ liệu sơ cấp, áp dụng phương pháp thống kê mô tả (tần số, tỷ lệ, trung bình, độ lệch chuẩn), phương pháp so sánh theo thời gian và lĩnh vực, cùng với phân tích biểu đồ và bảng số liệu để minh họa kết quả.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Điều tra toàn bộ cán bộ quản lý Liên minh HTX tỉnh Yên Bái (43 người) nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy cao.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu thứ cấp từ năm 2017 đến 2019, thu thập dữ liệu sơ cấp năm 2019, phân tích và tổng hợp kết quả trong năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số lượng HTX nông nghiệp: Từ năm 2017 đến 2019, số lượng HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh tăng từ 173 lên 249 HTX, tương đương mức tăng 44% trong 3 năm. Sự gia tăng này phản ánh sự quan tâm và chỉ đạo tích cực của các cấp chính quyền trong phát triển kinh tế hợp tác.

  2. Hiệu quả kinh tế của HTX: Doanh thu bình quân mỗi HTX đạt 1,48 tỷ đồng, lợi nhuận bình quân 330 triệu đồng, thu nhập bình quân của lao động thường xuyên trong HTX là 3,5 triệu đồng/người/tháng. So với các tỉnh lân cận, lợi nhuận bình quân HTX Yên Bái tương đối ổn định nhưng vẫn còn nhiều tiềm năng để nâng cao.

  3. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước: Qua khảo sát cán bộ Liên minh HTX, các yếu tố chính trị, pháp lý và kinh tế thị trường được đánh giá có ảnh hưởng cao (mean trên 4,0 theo thang Likert 5 điểm). Yếu tố khoa học công nghệ và điều kiện tự nhiên cũng được đánh giá quan trọng nhưng có mức độ ảnh hưởng thấp hơn (mean khoảng 3,5). Nội lực của HTX như trình độ cán bộ, vốn và cơ sở vật chất được nhận định là yếu tố quyết định hiệu quả quản lý.

  4. Thực trạng công tác quản lý nhà nước: Việc ban hành, phổ biến và hướng dẫn thực hiện các văn bản pháp luật về HTX được thực hiện tương đối đầy đủ, với trên 90% HTX được phổ biến các văn bản pháp luật. Tuy nhiên, công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm còn hạn chế, số vụ thanh tra trung bình mỗi năm chỉ khoảng 10 vụ, chưa đáp ứng nhu cầu quản lý hiệu quả.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy sự phát triển tích cực về số lượng và quy mô HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái trong giai đoạn 2017-2019, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế hợp tác của cả nước. Tuy nhiên, hiệu quả hoạt động của các HTX còn chưa đồng đều, phần lớn do hạn chế về vốn, trình độ quản lý và cơ sở vật chất.

Yếu tố chính trị và pháp lý được đánh giá là nền tảng quan trọng, đồng thời các chính sách hỗ trợ của Nhà nước đóng vai trò then chốt trong việc thúc đẩy phát triển HTX. So sánh với kinh nghiệm quản lý nhà nước tại các tỉnh Sơn La và Thái Nguyên, việc tăng cường đào tạo cán bộ, hỗ trợ kỹ thuật và xây dựng mô hình HTX kiểu mới đã góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động HTX.

Việc công tác thanh tra, kiểm tra còn hạn chế có thể do thiếu nguồn lực và cơ sở vật chất của Liên minh HTX tỉnh, ảnh hưởng đến khả năng phát hiện và xử lý vi phạm, từ đó làm giảm hiệu quả quản lý nhà nước. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh số vụ thanh tra, kiểm tra qua các năm và bảng đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố đến quản lý nhà nước.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Ban hành và phổ biến văn bản pháp luật liên quan đến HTX nông nghiệp: Tăng cường cập nhật, hoàn thiện các văn bản pháp luật, đồng thời tổ chức các lớp tập huấn, hội thảo để cán bộ và thành viên HTX nắm vững quy định. Mục tiêu đạt 100% HTX được phổ biến trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Sở Tư pháp phối hợp Liên minh HTX tỉnh.

  2. Xây dựng bộ máy quản lý và nâng cao năng lực cán bộ: Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ cho cán bộ quản lý HTX và Liên minh HTX, đặc biệt là kỹ năng quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu nâng trình độ chuyên môn cán bộ lên mức khá trở lên trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Liên minh HTX tỉnh phối hợp các trường đại học, trung tâm đào tạo.

  3. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm: Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực cho công tác thanh tra, kiểm tra; xây dựng quy trình xử lý vi phạm minh bạch, hiệu quả. Mục tiêu tăng số vụ thanh tra hàng năm lên ít nhất 20 vụ trong 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Liên minh HTX tỉnh, Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.

  4. Phát triển hợp tác quốc tế và liên kết chuỗi giá trị: Mở rộng hợp tác với các tổ chức quốc tế để tiếp nhận hỗ trợ về vốn, công nghệ và thị trường; thúc đẩy liên kết giữa HTX với doanh nghiệp trong chuỗi giá trị sản phẩm nông nghiệp. Mục tiêu xây dựng ít nhất 5 mô hình liên kết chuỗi giá trị trong 5 năm. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Liên minh HTX, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước và Liên minh HTX: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp, hỗ trợ xây dựng chính sách và kế hoạch phát triển.

  2. Ban giám đốc và thành viên HTX nông nghiệp: Giúp hiểu rõ vai trò của quản lý nhà nước, các yếu tố ảnh hưởng và cách thức nâng cao hiệu quả hoạt động, từ đó cải thiện năng lực quản trị và phát triển bền vững.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, kinh tế hợp tác: Tài liệu tham khảo quý giá về lý luận, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý HTX nông nghiệp tại địa phương miền núi.

  4. Các tổ chức phi chính phủ và nhà tài trợ quốc tế: Cung cấp thông tin về thực trạng và nhu cầu hỗ trợ HTX nông nghiệp, từ đó thiết kế các chương trình hỗ trợ phù hợp, hiệu quả.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp là gì?
    Quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp là hoạt động sử dụng quyền lực nhà nước để định hướng, kiểm soát và hỗ trợ các HTX hoạt động đúng pháp luật, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. Ví dụ, việc ban hành và phổ biến Luật HTX 2012 là một hình thức quản lý nhà nước.

  2. Yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX?
    Yếu tố chính trị, pháp lý và kinh tế thị trường được đánh giá có ảnh hưởng lớn nhất, bởi chúng tạo khung pháp lý và môi trường hoạt động cho HTX. Ví dụ, chính sách hỗ trợ vốn và đào tạo cán bộ giúp HTX phát triển bền vững.

  3. Tại sao công tác thanh tra, kiểm tra HTX còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do thiếu nguồn lực về nhân sự, cơ sở vật chất và trang thiết bị, dẫn đến số vụ thanh tra hàng năm thấp, ảnh hưởng đến khả năng phát hiện và xử lý vi phạm. Ví dụ, số vụ thanh tra trung bình chỉ khoảng 10 vụ/năm.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lý của cán bộ HTX?
    Thông qua đào tạo chuyên môn, bồi dưỡng kỹ năng quản lý, ứng dụng công nghệ thông tin và trao đổi kinh nghiệm với các địa phương khác. Ví dụ, tỉnh Thái Nguyên đã tổ chức trên 250 lớp tập huấn cho cán bộ HTX.

  5. Vai trò của hợp tác quốc tế trong phát triển HTX nông nghiệp là gì?
    Hợp tác quốc tế giúp HTX tiếp cận vốn, công nghệ, quy trình sản xuất hiện đại và mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Ví dụ, các tổ chức quốc tế hỗ trợ vốn và kỹ thuật cho HTX tại Yên Bái giúp nâng cao năng lực sản xuất.

Kết luận

  • Quản lý nhà nước đóng vai trò then chốt trong phát triển bền vững các HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Yên Bái.
  • Số lượng HTX nông nghiệp tăng trưởng tích cực, nhưng hiệu quả hoạt động còn hạn chế do nhiều yếu tố khách quan và chủ quan.
  • Các yếu tố chính trị, pháp lý và kinh tế thị trường ảnh hưởng mạnh mẽ đến công tác quản lý nhà nước.
  • Cần tăng cường đào tạo cán bộ, nâng cao năng lực quản lý, cải thiện công tác thanh tra, kiểm tra và thúc đẩy hợp tác quốc tế.
  • Giai đoạn 2020-2025 là thời điểm quan trọng để thực hiện các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, góp phần phát triển kinh tế hợp tác và nâng cao đời sống người nông dân.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và Liên minh HTX tỉnh cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp. Đề nghị các bên liên quan chủ động tham gia, đóng góp ý kiến và thực hiện nghiêm túc các nhiệm vụ được giao nhằm phát huy tối đa hiệu quả quản lý nhà nước đối với HTX nông nghiệp.