Tổng quan nghiên cứu

Đầu tư công đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các vùng miền núi, biên giới như huyện Mường Ảng, tỉnh Điện Biên. Giai đoạn 2016-2019, huyện Mường Ảng được phân bổ khoảng 126,365 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước, chiếm 4,4% tổng vốn cân đối ngân sách địa phương, nhằm đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và các dự án phục vụ cộng đồng. Tuy nhiên, công tác quản lý đầu tư công tại đây còn nhiều hạn chế như thể chế pháp luật chưa đồng bộ, chất lượng dự án chưa cao, tiến độ chậm và hiệu quả sử dụng vốn chưa tối ưu. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng quản lý đầu tư công trên địa bàn huyện, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu giai đoạn 2016-2019, với dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2019 tại huyện Mường Ảng. Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc hệ thống hóa lý luận và thực tiễn quản lý đầu tư công, đồng thời mang ý nghĩa thực tiễn khi cung cấp cơ sở cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng dân cư địa phương trong việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đầu tư công, bao gồm:

  • Khái niệm đầu tư công: Đầu tư công là hoạt động sử dụng vốn nhà nước để đầu tư vào các dự án không nhằm mục tiêu lợi nhuận trực tiếp, bao gồm vốn ngân sách nhà nước, trái phiếu chính phủ, vốn ODA và các nguồn vốn vay ưu đãi.
  • Chu trình quản lý đầu tư công: Bao gồm các bước lập kế hoạch, triển khai thực hiện, giám sát và đánh giá dự án đầu tư công.
  • Nguyên tắc quản lý đầu tư công: Tuân thủ pháp luật, phân cấp quản lý rõ ràng, sử dụng hiệu quả nguồn vốn, bảo vệ môi trường và đảm bảo an ninh xã hội.
  • Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công: Cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, nguồn lực tài chính, hệ thống kiểm tra giám sát và sự phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

Ba khái niệm chính được tập trung phân tích là: quản lý đầu tư công, vốn đầu tư công và phân cấp quản lý đầu tư công.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập thông tin thứ cấp và sơ cấp. Thông tin thứ cấp được thu thập từ các báo cáo, tài liệu pháp luật, số liệu thống kê giai đoạn 2016-2019 và các nghiên cứu liên quan. Thông tin sơ cấp được thu thập qua phỏng vấn 66 cán bộ thuộc các phòng ban chuyên môn, lãnh đạo UBND huyện, Ban Quản lý dự án và các đơn vị hưởng lợi trên địa bàn huyện Mường Ảng. Phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên được áp dụng nhằm đảm bảo tính đại diện.

Phân tích dữ liệu sử dụng các kỹ thuật thống kê mô tả, phân tích dãy số thời gian, so sánh và phân tích định tính dựa trên thang đo Likert 5 mức độ. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm số lượng dự án được phê duyệt, tỷ lệ dự án điều chỉnh vốn, tỷ lệ dự án chậm tiến độ, số lượng dự án vi phạm về sử dụng vốn và thực hiện kế hoạch. Công cụ xử lý dữ liệu chính là phần mềm Excel, kết hợp với phương pháp phân tích chuyên gia để đánh giá các yếu tố ảnh hưởng và hiệu quả quản lý đầu tư công.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lý đầu tư công: Trong giai đoạn 2016-2019, huyện Mường Ảng đã triển khai nhiều dự án đầu tư công với tổng vốn phân bổ khoảng 126,365 tỷ đồng. Tuy nhiên, tỷ lệ dự án phải điều chỉnh vốn chiếm khoảng 15-20%, trong đó có 10% dự án điều chỉnh tăng vốn do dự toán ban đầu chưa chính xác. Tỷ lệ dự án chậm tiến độ dao động từ 12-18%, ảnh hưởng đến tiến độ hoàn thành và hiệu quả sử dụng vốn.

  2. Chất lượng công tác lập kế hoạch và thẩm định dự án: Khoảng 70% dự án được thẩm định và phê duyệt đúng quy trình, nhưng vẫn còn tồn tại 30% dự án chưa được đánh giá kỹ lưỡng, dẫn đến sai sót trong dự toán và thiết kế.

  3. Kiểm tra, giám sát và quyết toán dự án: Công tác kiểm tra giám sát còn hạn chế, chỉ khoảng 60% dự án được kiểm tra định kỳ, dẫn đến một số công trình mới đưa vào sử dụng đã có dấu hiệu xuống cấp. Tỷ lệ quyết toán dự án hoàn thành đạt khoảng 75%, còn lại chậm trễ do thủ tục phức tạp và năng lực cán bộ hạn chế.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công: Qua khảo sát, các yếu tố được đánh giá có ảnh hưởng cao gồm: cơ chế chính sách pháp luật (điểm trung bình 4,3/5), năng lực cán bộ quản lý (4,1/5), hệ thống kiểm tra giám sát (3,9/5) và sự phối hợp giữa các cơ quan (3,8/5).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại là do hệ thống pháp luật về đầu tư công chưa đồng bộ, thủ tục hành chính còn phức tạp, năng lực cán bộ quản lý dự án chưa đáp ứng yêu cầu, và công tác kiểm tra giám sát chưa được chú trọng đúng mức. So với các huyện miền núi khác như Mai Châu (Hòa Bình) và Văn Quan (Lạng Sơn), huyện Mường Ảng có tỷ lệ dự án chậm tiến độ và điều chỉnh vốn cao hơn, phản ánh sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ dự án điều chỉnh vốn và chậm tiến độ qua các năm, cùng bảng tổng hợp đánh giá các yếu tố ảnh hưởng theo thang điểm Likert. Kết quả nghiên cứu nhấn mạnh vai trò của việc hoàn thiện chính sách, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường kiểm tra giám sát để đảm bảo sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững tại huyện Mường Ảng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý đầu tư công: Cần rà soát, sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan để tạo hành lang pháp lý đồng bộ, minh bạch, giảm thủ tục hành chính, rút ngắn thời gian phê duyệt dự án. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh Điện Biên phối hợp với các sở ngành liên quan.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ quản lý dự án: Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng quản lý dự án, thẩm định và giám sát đầu tư công cho cán bộ các phòng ban huyện và xã. Thời gian: 2021-2022. Chủ thể: Sở Nội vụ, Sở Kế hoạch và Đầu tư, UBND huyện Mường Ảng.

  3. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát và quyết toán dự án: Thiết lập hệ thống kiểm tra định kỳ, đột xuất, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự án để phát hiện sớm sai phạm, đảm bảo tiến độ và chất lượng công trình. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: Thanh tra huyện, Ban Quản lý dự án, các cơ quan liên quan.

  4. Tăng cường phối hợp liên ngành và huy động sự tham gia của cộng đồng: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban, đơn vị thi công, chủ đầu tư và người dân để nâng cao hiệu quả quản lý và giám sát dự án. Thời gian: liên tục. Chủ thể: UBND huyện, các phòng ban chuyên môn, cộng đồng dân cư.

  5. Hoạch định kế hoạch đầu tư công gắn với chiến lược phát triển kinh tế xã hội: Lập kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm phù hợp với quy hoạch phát triển kinh tế xã hội, ưu tiên các dự án trọng điểm, có tính khả thi cao. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: UBND huyện, Sở Kế hoạch và Đầu tư.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đầu tư công: Giúp nâng cao hiểu biết về quy trình, nguyên tắc và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đầu tư công, từ đó cải thiện hiệu quả công tác quản lý dự án.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các phòng ban chuyên môn tại huyện Mường Ảng: Cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng để xây dựng kế hoạch, chính sách phù hợp với điều kiện địa phương.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, quản lý đầu tư công: Là tài liệu tham khảo khoa học, bổ sung kiến thức thực tiễn về quản lý đầu tư công tại vùng miền núi, biên giới.

  4. Doanh nghiệp và nhà thầu xây dựng hoạt động trên địa bàn huyện: Hiểu rõ hơn về quy trình, yêu cầu quản lý dự án đầu tư công, từ đó nâng cao năng lực thi công, phối hợp hiệu quả với chủ đầu tư và các cơ quan quản lý.

Luận văn cũng hữu ích cho các tổ chức chính trị - xã hội và cộng đồng dân cư quan tâm đến việc sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư công nhằm phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý đầu tư công là gì và tại sao quan trọng?
    Quản lý đầu tư công là quá trình tổ chức, điều phối các hoạt động đầu tư sử dụng vốn nhà nước nhằm đạt hiệu quả kinh tế - xã hội cao nhất. Nó quan trọng vì đảm bảo nguồn vốn công được sử dụng đúng mục đích, tiết kiệm và phát huy tối đa lợi ích cho cộng đồng.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến hiệu quả quản lý đầu tư công tại huyện Mường Ảng?
    Các yếu tố chính gồm cơ chế chính sách pháp luật chưa đồng bộ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, công tác kiểm tra giám sát chưa chặt chẽ và sự phối hợp giữa các cơ quan chưa hiệu quả.

  3. Làm thế nào để giảm tỷ lệ dự án chậm tiến độ và điều chỉnh vốn?
    Cần nâng cao chất lượng lập kế hoạch, thẩm định dự án, tăng cường giám sát tiến độ thi công, đồng thời đào tạo cán bộ quản lý dự án và áp dụng công nghệ quản lý hiện đại.

  4. Vai trò của cộng đồng dân cư trong quản lý đầu tư công là gì?
    Cộng đồng dân cư tham gia giám sát, phản hồi về chất lượng và tiến độ dự án, góp phần nâng cao tính minh bạch và hiệu quả sử dụng vốn đầu tư công.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Các giải pháp cần được triển khai đồng bộ trong giai đoạn 2021-2025, với kết quả bước đầu có thể thấy rõ sau 2-3 năm thực hiện, đặc biệt trong nâng cao năng lực cán bộ và hoàn thiện cơ chế chính sách.

Kết luận

  • Luận văn đã phân tích chi tiết thực trạng quản lý đầu tư công tại huyện Mường Ảng, chỉ ra các tồn tại như tỷ lệ dự án chậm tiến độ và điều chỉnh vốn còn cao, công tác kiểm tra giám sát chưa hiệu quả.
  • Đã đánh giá các yếu tố ảnh hưởng quan trọng gồm cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, hệ thống kiểm tra giám sát và sự phối hợp liên ngành.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực quản lý, tăng cường kiểm tra giám sát và huy động sự tham gia của cộng đồng.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học và thực tiễn, làm cơ sở cho việc nâng cao hiệu quả quản lý đầu tư công tại huyện Mường Ảng trong giai đoạn 2020-2025.
  • Khuyến nghị các cơ quan chức năng và nhà quản lý địa phương sớm triển khai các giải pháp đề xuất để phát huy tối đa nguồn vốn đầu tư công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý cần xây dựng kế hoạch chi tiết triển khai các giải pháp, tổ chức đào tạo cán bộ và thiết lập hệ thống giám sát hiệu quả. Đề nghị các nhà nghiên cứu tiếp tục theo dõi, đánh giá kết quả thực hiện để điều chỉnh phù hợp.