Tổng quan nghiên cứu

Trong giai đoạn 2015-2019, Bảo hiểm xã hội (BHXH) tỉnh Bắc Kạn đã ghi nhận sự gia tăng ổn định về số lượng người tham gia BHXH bắt buộc với hơn 23.000 người tham gia tính đến năm 2019. Tổng số thu BHXH bắt buộc cũng tăng từ 487,42 tỷ đồng năm 2015 lên 656,93 tỷ đồng năm 2019, đạt tỷ lệ hoàn thành kế hoạch trên 100% mỗi năm. Tuy nhiên, công tác quản lý chi BHXH bắt buộc tại địa phương vẫn còn nhiều thách thức như tình trạng chi sai, trục lợi quỹ và khó khăn trong quản lý đối tượng hưởng. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng quản lý chi BHXH bắt buộc tại BHXH tỉnh Bắc Kạn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác này trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào số liệu thu chi, quy trình quản lý chi trả và các yếu tố tác động trong giai đoạn 2015-2019 tại tỉnh Bắc Kạn. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý quỹ BHXH, đảm bảo quyền lợi người lao động và góp phần phát triển hệ thống an sinh xã hội bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về quản lý tài chính công và quản lý quỹ BHXH, trong đó nhấn mạnh nguyên tắc cân bằng thu - chi, đúng đối tượng, đúng chế độ, đầy đủ và kịp thời trong chi trả BHXH bắt buộc. Mô hình quản lý chi BHXH bao gồm các nội dung chính: lập dự toán chi trả, tổ chức quản lý chi trả, lập quyết toán và kiểm tra, kiểm soát chi BHXH. Các khái niệm trọng tâm gồm: quỹ BHXH, đối tượng hưởng chế độ, phương thức chi trả (trực tiếp, gián tiếp), và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chi như điều kiện kinh tế xã hội, hệ thống pháp luật, nhận thức của người lao động và người sử dụng lao động, trình độ chuyên môn cán bộ quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp, kết hợp thu thập số liệu sơ cấp và thứ cấp. Số liệu thứ cấp được khai thác từ báo cáo tài chính, báo cáo thường niên của BHXH tỉnh Bắc Kạn và các tài liệu chuyên ngành giai đoạn 2015-2019. Số liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 265 đối tượng gồm người lao động (65 phiếu), người sử dụng lao động (65 phiếu), người hưởng lương hưu, trợ cấp BHXH (60 phiếu) và cán bộ BHXH, nhân viên đại lý chi trả (75 phiếu). Phương pháp chọn mẫu dựa trên công thức n=5*m, với m là số câu hỏi khảo sát. Thời gian khảo sát từ 10/05/2020 đến 30/05/2020. Phân tích số liệu sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh theo thời gian và phân tổ thống kê để đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng. Các chỉ tiêu nghiên cứu bao gồm số người tham gia, số đối tượng hưởng, số tiền thu chi, số cuộc thanh tra kiểm tra và kết quả thu hồi chi sai.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng số người tham gia BHXH bắt buộc: Số người tham gia tăng từ khoảng 21.920 năm 2015 lên 23.785 năm 2019, tuy nhiên năm 2019 có sự giảm nhẹ do sáp nhập hành chính và tinh giản biên chế.
  2. Tăng trưởng số tiền thu BHXH: Số tiền thu tăng từ 487,42 tỷ đồng năm 2015 lên 656,93 tỷ đồng năm 2019, đạt tỷ lệ hoàn thành kế hoạch trên 100% mỗi năm, cao nhất là 103,6% năm 2017.
  3. Tăng chi BHXH các chế độ: Tổng chi BHXH tăng từ 408,5 tỷ đồng năm 2015 lên 593 tỷ đồng năm 2019, trong đó chi lương hưu và trợ cấp hàng tháng chiếm tỷ trọng lớn, tăng từ 349,6 tỷ đồng lên 515,6 tỷ đồng.
  4. Tình trạng chi sai và thu hồi: Có hiện tượng chi sai dẫn đến phải thu hồi kinh phí, tuy nhiên số tiền thu hồi chiếm tỷ lệ nhỏ so với tổng chi. Số cuộc thanh tra kiểm tra tăng qua các năm, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý chi.

Thảo luận kết quả

Sự gia tăng số người tham gia và số tiền thu BHXH bắt buộc phản ánh hiệu quả trong công tác mở rộng đối tượng và quản lý thu tại BHXH tỉnh Bắc Kạn. Việc chi trả kịp thời, đầy đủ các chế độ BHXH giúp ổn định đời sống người lao động, tạo niềm tin vào chính sách. Tuy nhiên, tình trạng chi sai và trục lợi quỹ vẫn tồn tại do nhiều nguyên nhân như nhận thức chưa đầy đủ của người lao động và doanh nghiệp, quy trình quản lý còn phức tạp, trình độ cán bộ chưa đồng đều. So sánh với các tỉnh lân cận như Cao Bằng và Lạng Sơn, Bắc Kạn có quy mô nhỏ hơn nhưng gặp nhiều thách thức tương tự về quản lý chi BHXH. Việc áp dụng công nghệ thông tin và cải cách thủ tục hành chính đã góp phần nâng cao hiệu quả quản lý, tuy nhiên cần tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo nguyên tắc chi trả đúng, đủ, kịp thời và an toàn. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số người tham gia, số tiền thu chi qua các năm và bảng tổng hợp kết quả thanh tra kiểm tra để minh họa rõ nét hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Củng cố và hoàn thiện mô hình chi trả: Tăng cường phối hợp giữa BHXH tỉnh, huyện và các đại lý chi trả để đảm bảo chi trả chính xác, kịp thời, đồng thời mở rộng hình thức chi trả qua tài khoản ngân hàng nhằm giảm thiểu rủi ro và chi phí quản lý. Thời gian thực hiện: 2021-2023. Chủ thể: BHXH tỉnh và các đơn vị liên quan.
  2. Tăng cường công tác thông tin tuyên truyền: Đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức của người lao động và người sử dụng lao động về quyền lợi và nghĩa vụ BHXH, phòng chống trục lợi quỹ. Thời gian: liên tục hàng năm. Chủ thể: BHXH tỉnh phối hợp với các cơ quan truyền thông và chính quyền địa phương.
  3. Tăng cường kiểm tra, chống gian lận: Mở rộng quy mô và tần suất thanh tra, kiểm tra tại các đơn vị sử dụng lao động, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm để bảo vệ quỹ BHXH. Thời gian: 2021-2025. Chủ thể: BHXH tỉnh, Thanh tra chuyên ngành.
  4. Đào tạo nâng cao trình độ cán bộ: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý chi BHXH, kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ làm công tác chi trả. Thời gian: 2021-2024. Chủ thể: BHXH Việt Nam phối hợp BHXH tỉnh.
  5. Cải cách thủ tục hành chính: Rà soát, đơn giản hóa quy trình chi trả, áp dụng giao dịch điện tử trong quản lý hồ sơ và chi trả để nâng cao hiệu quả và giảm phiền hà cho người hưởng. Thời gian: 2021-2023. Chủ thể: BHXH tỉnh, Sở Thông tin và Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý BHXH các cấp: Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và giải pháp thực tiễn giúp nâng cao hiệu quả quản lý chi BHXH bắt buộc, hỗ trợ công tác lập kế hoạch và kiểm soát chi trả.
  2. Người lao động và người sử dụng lao động: Hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ và quy trình chi trả BHXH, từ đó nâng cao nhận thức và tuân thủ pháp luật BHXH.
  3. Nhà nghiên cứu và giảng viên chuyên ngành quản lý kinh tế, an sinh xã hội: Tài liệu tham khảo hữu ích cho nghiên cứu, giảng dạy về quản lý quỹ BHXH và chính sách an sinh xã hội.
  4. Cơ quan quản lý nhà nước và chính quyền địa phương: Hỗ trợ xây dựng chính sách, chỉ đạo thực hiện công tác BHXH phù hợp với đặc thù địa phương, góp phần phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi BHXH bắt buộc là gì?
    Quản lý chi BHXH bắt buộc là quá trình tổ chức, điều chỉnh hoạt động chi trả các chế độ BHXH nhằm đảm bảo chi đúng đối tượng, đúng chế độ, đầy đủ và kịp thời theo quy định pháp luật.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến quản lý chi BHXH bắt buộc tại Bắc Kạn?
    Bao gồm điều kiện kinh tế xã hội, hệ thống pháp luật, nhận thức của người lao động và doanh nghiệp, trình độ chuyên môn cán bộ quản lý, cũng như các yếu tố khách quan như già hóa dân số.

  3. Phương thức chi trả BHXH bắt buộc hiện nay là gì?
    Có hai phương thức chính: chi trả trực tiếp do cán bộ BHXH thực hiện và chi trả gián tiếp qua đại lý chi trả hoặc đơn vị sử dụng lao động, cùng với hình thức chi trả qua tài khoản ngân hàng.

  4. Làm thế nào để giảm thiểu tình trạng chi sai và trục lợi quỹ BHXH?
    Tăng cường kiểm tra, thanh tra, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý, nâng cao nhận thức và trách nhiệm của các bên liên quan, đồng thời xử lý nghiêm các vi phạm.

  5. Tại sao việc lập dự toán chi trả BHXH lại quan trọng?
    Lập dự toán giúp xác định kế hoạch chi trả phù hợp với nguồn kinh phí, đảm bảo đủ nguồn chi trả kịp thời cho các đối tượng hưởng, tránh thất thoát và mất cân đối quỹ BHXH.

Kết luận

  • BHXH tỉnh Bắc Kạn đã đạt được nhiều thành tựu trong mở rộng đối tượng tham gia và tăng thu BHXH bắt buộc giai đoạn 2015-2019.
  • Công tác chi trả các chế độ BHXH được thực hiện kịp thời, đầy đủ, góp phần ổn định đời sống người lao động.
  • Vẫn còn tồn tại hạn chế như chi sai, trục lợi quỹ và khó khăn trong quản lý đối tượng hưởng.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm củng cố mô hình chi trả, tăng cường tuyên truyền, kiểm tra, đào tạo cán bộ và cải cách thủ tục hành chính.
  • Nghiên cứu là cơ sở khoa học quan trọng để BHXH tỉnh Bắc Kạn hoàn thiện công tác quản lý chi BHXH bắt buộc đến năm 2025, góp phần phát triển hệ thống an sinh xã hội bền vững.

Hành động tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.