I. Dự toán ngân sách
Dự toán ngân sách là một công cụ quản lý khoa học quan trọng trong các doanh nghiệp thương mại. Nó giúp các nhà quản trị hoạch định và kiểm soát các hoạt động kinh doanh, từ đó tối ưu hóa nguồn lực và đạt được mục tiêu tài chính. Theo Horngren (2002), ngân sách là tập hợp các kế hoạch liên kết mô tả định lượng các hoạt động dự kiến trong tương lai. Hansen và Mowen (2004) nhấn mạnh lợi ích của việc lập kế hoạch và kiểm soát ngân sách, đặc biệt trong việc tối đa hóa lợi nhuận. Tuy nhiên, nhiều doanh nghiệp thương mại TP.HCM chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của công tác này, dẫn đến sự lãng phí nguồn lực và hiệu quả quản lý kém.
1.1. Khái niệm và phân loại
Dự toán ngân sách được phân loại theo chức năng, thời gian và phương pháp lập. Theo chức năng, nó bao gồm ngân sách bán hàng, ngân sách sản xuất và ngân sách chi phí. Theo thời gian, ngân sách được chia thành ngắn hạn và dài hạn. Phương pháp lập ngân sách có thể từ trên xuống, từ dưới lên hoặc kết hợp cả hai. Mỗi phương pháp có ưu nhược điểm riêng, phù hợp với từng loại hình doanh nghiệp.
1.2. Vai trò và chức năng
Dự toán ngân sách đóng vai trò quan trọng trong việc hoạch định chiến lược tài chính và kiểm soát hoạt động kinh doanh. Nó giúp doanh nghiệp xác định mục tiêu, phân bổ nguồn lực hiệu quả và đánh giá hiệu quả hoạt động. Chức năng chính của ngân sách bao gồm lập kế hoạch, kiểm soát và đánh giá hiệu quả. Đặc biệt, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt tại thị trường TP.HCM, ngân sách trở thành công cụ không thể thiếu để duy trì và phát triển doanh nghiệp.
II. Nhân tố ảnh hưởng
Nghiên cứu chỉ ra các nhân tố ảnh hưởng đến công tác dự toán ngân sách tại các doanh nghiệp thương mại TP.HCM. Các yếu tố này bao gồm phong cách lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin, cơ cấu sở hữu, mức độ tham gia của người lao động và quy mô doanh nghiệp. Phong cách lãnh đạo ảnh hưởng đến quyết định lập ngân sách, trong khi ứng dụng công nghệ thông tin giúp tối ưu hóa quy trình. Cơ cấu sở hữu và quy mô doanh nghiệp cũng tác động đến cách thức và hiệu quả của công tác này.
2.1. Phong cách lãnh đạo
Phong cách lãnh đạo là một trong những nhân tố ảnh hưởng chính đến công tác dự toán ngân sách. Lãnh đạo có phong cách độc đoán thường áp đặt ngân sách từ trên xuống, trong khi lãnh đạo dân chủ khuyến khích sự tham gia của nhân viên. Sự tham gia này giúp tăng tính chính xác và khả thi của ngân sách, đồng thời nâng cao tinh thần làm việc của đội ngũ.
2.2. Ứng dụng công nghệ thông tin
Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác kế toán và lập ngân sách giúp tối ưu hóa quy trình, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm thời gian. Các phần mềm quản lý tài chính hiện đại cho phép doanh nghiệp phân tích dữ liệu nhanh chóng, từ đó đưa ra quyết định chính xác hơn. Đây là yếu tố quan trọng giúp các doanh nghiệp thương mại TP.HCM nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách.
III. Phân tích và đánh giá hiệu quả
Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích ngân sách và đánh giá hiệu quả để xác định mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến công tác dự toán ngân sách. Kết quả cho thấy, sự tham gia của người lao động và ứng dụng công nghệ thông tin có tác động tích cực đến hiệu quả ngân sách. Ngược lại, phong cách lãnh đạo độc đoán và cơ cấu sở hữu phức tạp có thể làm giảm hiệu quả của công tác này.
3.1. Phân tích nhân tố khám phá EFA
Phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) được sử dụng để xác định các nhân tố chính ảnh hưởng đến công tác dự toán ngân sách. Kết quả phân tích cho thấy, các yếu tố như phong cách lãnh đạo, ứng dụng công nghệ thông tin và quy mô doanh nghiệp có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả ngân sách. Điều này giúp doanh nghiệp tập trung vào các yếu tố then chốt để cải thiện công tác lập ngân sách.
3.2. Đánh giá hiệu quả
Đánh giá hiệu quả công tác dự toán ngân sách được thực hiện thông qua việc so sánh kết quả thực tế với mục tiêu đặt ra. Nghiên cứu chỉ ra rằng, các doanh nghiệp áp dụng phương pháp lập ngân sách khoa học và có sự tham gia của nhân viên thường đạt hiệu quả cao hơn. Điều này khẳng định tầm quan trọng của việc tối ưu hóa quy trình lập ngân sách trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay.
