Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh thị trường bia Việt Nam phát triển nhanh với tốc độ tăng trưởng tiêu thụ bia đạt khoảng 6,6% mỗi năm trong 6 năm gần đây, ngành công nghiệp bia đang đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng khốc liệt từ các thương hiệu quốc tế như Heineken, Tiger, Carlsberg, Budweiser, và Sapporo. Tổng Công ty Cổ phần Bia - Rượu - Nước giải khát Hà Nội (Habeco) cùng với Công ty TNHH MTV Thương mại Habeco, công ty con chuyên trách mảng phân phối, đang chịu áp lực lớn trong việc nâng cao hiệu quả quản trị chi phí để duy trì và phát triển thị phần.

Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng kế toán quản trị chi phí tại Công ty TNHH MTV Thương mại Habeco trong giai đoạn 2019-2021 nhằm phân tích ưu điểm, hạn chế và đề xuất giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí. Mục tiêu cụ thể là cung cấp thông tin chi phí chính xác, kịp thời phục vụ cho việc ra quyết định và kiểm soát chi phí, từ đó nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của công ty.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các khía cạnh quản trị chi phí liên quan đến giá vốn, chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp tại công ty. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ công tác quản lý tài chính, giúp công ty thích ứng với môi trường cạnh tranh ngày càng gay gắt và góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp trong ngành bia rượu tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí, bao gồm:

  • Lý thuyết kế toán quản trị chi phí: Theo Luật Kế toán Việt Nam (2015), kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế tài chính phục vụ quản trị nội bộ doanh nghiệp. Kế toán quản trị chi phí tập trung vào việc cung cấp thông tin chi phí để hỗ trợ lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định.

  • Mô hình phân loại chi phí: Chi phí được phân loại theo nhiều tiêu chí như chi phí trực tiếp và gián tiếp, biến phí và định phí, chi phí kiểm soát được và không kiểm soát được, chi phí chênh lệch, chi phí cơ hội và chi phí chìm. Việc phân loại này giúp nhà quản trị hiểu rõ bản chất chi phí và áp dụng các biện pháp quản lý phù hợp.

  • Mô hình tổ chức kế toán quản trị: Luận văn áp dụng mô hình tổ chức kế toán quản trị kết hợp với kế toán tài chính, phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động của công ty TNHH MTV Thương mại Habeco, nhằm tối ưu hóa hiệu quả thu thập và xử lý thông tin chi phí.

  • Lý thuyết dự toán và định mức chi phí: Xây dựng định mức chi phí và dự toán linh hoạt là công cụ quan trọng giúp kiểm soát chi phí và lập kế hoạch kinh doanh hiệu quả.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng chủ yếu dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính, báo cáo quản trị, kế hoạch sản xuất kinh doanh của Công ty TNHH MTV Thương mại Habeco giai đoạn 2019-2021, cùng các văn bản pháp luật liên quan như Luật Kế toán, các thông tư hướng dẫn.

  • Phương pháp thu thập dữ liệu sơ cấp: Quan sát thực tế tại công ty để đánh giá thực trạng tổ chức kế toán quản trị chi phí, xác định các hạn chế và nhu cầu cải tiến.

  • Phương pháp phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh số liệu chi phí thực tế với dự toán và định mức, phân tích biến động chi phí theo từng loại chi phí (giá vốn, chi phí bán hàng, chi phí quản lý doanh nghiệp). Các bảng biểu và sơ đồ được xây dựng để minh họa sự biến động và phân tích chi tiết.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: Dữ liệu được thu thập toàn bộ từ các báo cáo tài chính và quản trị của công ty trong 3 năm liên tiếp (2019-2021), đảm bảo tính toàn diện và độ tin cậy cao.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện trong năm 2022, tập trung phân tích dữ liệu trong giai đoạn 2019-2021, đồng thời khảo sát thực tế và đề xuất giải pháp hoàn thiện trong năm 2022.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phân loại chi phí chưa phù hợp: Công ty chưa thực hiện phân loại chi phí theo cách ứng xử chi phí một cách đầy đủ và khoa học. Ví dụ, chi phí chưa được phân loại rõ ràng thành biến phí và định phí, dẫn đến khó khăn trong việc kiểm soát và dự toán chi phí. Tỷ lệ chi phí gián tiếp chiếm khoảng 40% tổng chi phí, gây khó khăn trong việc phân bổ chính xác.

  2. Việc xây dựng định mức và dự toán chi phí còn hạn chế: Định mức chi phí chưa được xây dựng đầy đủ cho các loại chi phí như chi phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp. Dự toán chi phí chủ yếu dựa trên dự toán tĩnh, chưa áp dụng dự toán linh hoạt theo mức độ hoạt động, dẫn đến sai lệch trung bình khoảng 12% so với thực tế.

  3. Hệ thống thu thập và xử lý thông tin chi phí chưa đồng bộ: Công tác thu thập thông tin chi phí còn mang tính thủ công, chưa áp dụng công nghệ thông tin hiệu quả, gây chậm trễ trong việc cung cấp thông tin cho nhà quản trị. Tỷ lệ báo cáo kế toán quản trị chi phí được cập nhật kịp thời chỉ đạt khoảng 70%.

  4. Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu quản lý: Báo cáo kế toán quản trị chi phí chưa phản ánh đầy đủ các chỉ tiêu cần thiết, thiếu các báo cáo phân tích chi tiết theo từng bộ phận và sản phẩm, làm giảm hiệu quả trong việc ra quyết định. Khoảng 60% các báo cáo chưa được chuẩn hóa theo yêu cầu quản trị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ việc công ty chưa xây dựng hệ thống kế toán quản trị chi phí một cách toàn diện và đồng bộ, đặc biệt là trong phân loại chi phí và xây dựng định mức chi phí. So với các nghiên cứu trong ngành sản xuất và thương mại, công ty còn thiếu áp dụng dự toán linh hoạt và công nghệ thông tin trong quản lý chi phí, điều này làm giảm tính chính xác và kịp thời của thông tin kế toán quản trị.

Việc chưa phân loại chi phí theo cách ứng xử chi phí làm hạn chế khả năng kiểm soát chi phí biến đổi và chi phí cố định, ảnh hưởng đến việc phân tích điểm hòa vốn và ra quyết định giá bán sản phẩm. Hệ thống báo cáo chưa đầy đủ cũng làm giảm khả năng đánh giá hiệu quả hoạt động của từng bộ phận, gây khó khăn trong việc kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Kết quả nghiên cứu được minh họa qua các bảng so sánh chi phí thực tế và dự toán, biểu đồ phân bổ chi phí theo loại chi phí và báo cáo phân tích biến động chi phí theo từng năm. Những biểu đồ này giúp làm rõ sự chênh lệch và xu hướng biến động chi phí, từ đó hỗ trợ nhà quản trị trong việc đưa ra các quyết định điều chỉnh phù hợp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện phân loại chi phí theo cách ứng xử chi phí: Công ty cần xây dựng hệ thống phân loại chi phí rõ ràng, phân biệt chi phí biến đổi, chi phí cố định, chi phí trực tiếp và gián tiếp. Việc này giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát chi phí và hỗ trợ phân tích điểm hòa vốn. Thời gian thực hiện dự kiến trong 6 tháng, do phòng kế toán chủ trì phối hợp với các phòng ban liên quan.

  2. Xây dựng và áp dụng định mức chi phí và dự toán linh hoạt: Thiết lập định mức chi phí chuẩn cho từng loại chi phí, đồng thời áp dụng dự toán linh hoạt theo các mức độ hoạt động khác nhau để tăng tính chính xác và khả thi của dự toán. Thời gian triển khai trong 9 tháng, với sự tham gia của phòng kế hoạch và phòng tài chính.

  3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong thu thập và xử lý thông tin chi phí: Đầu tư hệ thống phần mềm kế toán quản trị chi phí hiện đại, tự động hóa quy trình thu thập và xử lý dữ liệu, nâng cao tốc độ và độ chính xác của thông tin. Dự kiến hoàn thành trong 12 tháng, do ban lãnh đạo công ty phối hợp với phòng công nghệ thông tin và phòng kế toán.

  4. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí chuẩn hóa và đa dạng: Thiết kế các mẫu báo cáo chi tiết theo từng bộ phận, sản phẩm và kênh phân phối, cung cấp thông tin kịp thời và đầy đủ cho nhà quản trị. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng kế toán quản trị phối hợp với các phòng ban liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản lý doanh nghiệp trong ngành sản xuất và thương mại: Luận văn cung cấp các kiến thức và giải pháp thực tiễn về kế toán quản trị chi phí, giúp nhà quản lý nâng cao hiệu quả kiểm soát chi phí và ra quyết định kinh doanh.

  2. Chuyên viên kế toán và tài chính: Tài liệu chi tiết về phân loại chi phí, xây dựng định mức, dự toán và hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí giúp chuyên viên nâng cao kỹ năng chuyên môn và áp dụng hiệu quả trong công việc.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Luận văn là nguồn tham khảo quý giá về lý thuyết và thực tiễn kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp thương mại, hỗ trợ nghiên cứu và giảng dạy.

  4. Các nhà tư vấn quản lý và kiểm toán nội bộ: Nghiên cứu cung cấp cơ sở để đánh giá, tư vấn và cải tiến hệ thống kế toán quản trị chi phí trong các doanh nghiệp tương tự, góp phần nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí tập trung cung cấp thông tin chi phí phục vụ quản lý nội bộ, giúp nhà quản trị ra quyết định, trong khi kế toán tài chính chủ yếu cung cấp thông tin cho các đối tượng bên ngoài như nhà đầu tư, cơ quan thuế. Ví dụ, kế toán quản trị chi phí sẽ phân tích chi phí biến đổi để hỗ trợ quyết định giá bán, còn kế toán tài chính báo cáo tổng chi phí cho báo cáo tài chính.

  2. Tại sao cần phân loại chi phí theo cách ứng xử chi phí?
    Phân loại chi phí theo cách ứng xử giúp xác định chi phí biến đổi và chi phí cố định, từ đó hỗ trợ phân tích điểm hòa vốn và kiểm soát chi phí hiệu quả. Ví dụ, chi phí nguyên vật liệu là biến phí, thay đổi theo sản lượng, còn chi phí thuê mặt bằng là định phí, không thay đổi trong ngắn hạn.

  3. Dự toán linh hoạt có ưu điểm gì so với dự toán tĩnh?
    Dự toán linh hoạt điều chỉnh theo mức độ hoạt động khác nhau, giúp phản ánh sát thực tế và hỗ trợ kiểm soát chi phí hiệu quả hơn dự toán tĩnh chỉ áp dụng cho một mức hoạt động cố định. Ví dụ, dự toán linh hoạt cho phép điều chỉnh chi phí nguyên vật liệu khi sản lượng thay đổi.

  4. Làm thế nào để xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí hiệu quả?
    Cần xác định rõ nhu cầu thông tin của nhà quản trị, thiết kế báo cáo chi tiết theo từng bộ phận, sản phẩm, kênh phân phối và đảm bảo báo cáo được cập nhật kịp thời, chính xác. Ví dụ, báo cáo phân tích chi phí bán hàng theo từng kênh giúp đánh giá hiệu quả từng kênh phân phối.

  5. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc áp dụng kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp?
    Các yếu tố gồm quy mô doanh nghiệp, mức độ cạnh tranh thị trường, công nghệ sản xuất, trình độ nhân viên kế toán và nhận thức của nhà quản trị về kế toán quản trị. Ví dụ, doanh nghiệp quy mô lớn thường áp dụng hệ thống kế toán quản trị chi phí phức tạp hơn doanh nghiệp nhỏ.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí đóng vai trò then chốt trong việc cung cấp thông tin hỗ trợ quản lý và ra quyết định tại Công ty TNHH MTV Thương mại Habeco.
  • Thực trạng kế toán quản trị chi phí tại công ty còn nhiều hạn chế như phân loại chi phí chưa phù hợp, dự toán chi phí chưa linh hoạt, hệ thống thu thập và báo cáo chưa đồng bộ.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện hệ thống kế toán quản trị chi phí, bao gồm phân loại chi phí, xây dựng định mức và dự toán linh hoạt, ứng dụng công nghệ thông tin và chuẩn hóa báo cáo.
  • Các giải pháp được đề xuất có thể triển khai trong vòng 6-12 tháng, giúp công ty nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và năng lực cạnh tranh trên thị trường.
  • Khuyến nghị công ty cần ưu tiên đầu tư vào công nghệ và đào tạo nhân sự để đảm bảo tính bền vững và hiệu quả của hệ thống kế toán quản trị chi phí trong tương lai.

Để tiếp tục phát triển, công ty nên tiến hành đánh giá định kỳ hiệu quả các giải pháp đã triển khai và mở rộng nghiên cứu áp dụng kế toán quản trị chi phí cho các công ty thành viên khác trong tập đoàn. Hành động ngay hôm nay để nâng cao năng lực quản trị chi phí sẽ giúp công ty giữ vững vị thế trên thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt.