Tổng quan nghiên cứu

Bảo hiểm y tế (BHYT) là một chính sách an sinh xã hội quan trọng, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm nghèo bền vững. Tại Việt Nam, BHYT theo hộ gia đình được xem là một trong những giải pháp trọng yếu nhằm mở rộng độ bao phủ BHYT toàn dân. Trên địa bàn huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ, từ năm 2017 đến 2019, công tác phát triển BHYT theo hộ gia đình đã đạt được những kết quả nhất định nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, hạn chế ảnh hưởng đến tỷ lệ tham gia và chất lượng dịch vụ. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển BHYT theo hộ gia đình tại huyện Phù Ninh, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phát triển bền vững trong giai đoạn 2025-2030. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ba địa bàn đại diện gồm Thị trấn Phong Châu, xã Phù Ninh và xã Phú Mỹ, với dữ liệu thu thập từ năm 2017 đến 2019 và khảo sát năm 2020. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho chính quyền địa phương và các cơ quan BHXH trong việc hoàn thiện chính sách, nâng cao tỷ lệ bao phủ BHYT, đồng thời cải thiện chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh (KCB) cho người dân, góp phần thực hiện mục tiêu BHYT toàn dân.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về bảo hiểm y tế và phát triển BHYT theo hộ gia đình, bao gồm:

  • Khái niệm BHYT: BHYT là hình thức bảo hiểm phi lợi nhuận do Nhà nước tổ chức, nhằm chia sẻ rủi ro tài chính khi người tham gia gặp bệnh tật, được quy định tại Luật BHYT số 25/2008/QH12 và Luật sửa đổi năm 2014.
  • Nguyên tắc phát triển BHYT: Bao gồm quy luật số đông, chia sẻ tổn thất, tính bình đẳng và nguyên tắc "có đóng có hưởng".
  • Nội dung phát triển BHYT theo hộ gia đình: Phát triển về quy mô bao phủ (tăng số lượng và tỷ lệ người tham gia), phát triển về cơ cấu (phân tích sự tham gia của các thành viên trong hộ, mức độ thường xuyên tham gia), và phát triển về chất lượng dịch vụ (mạng lưới cơ sở KCB, đội ngũ y tế, chất lượng phục vụ).
  • Các yếu tố ảnh hưởng: Thu nhập hộ gia đình, nhận thức của người dân, chính sách Nhà nước, tổ chức bộ máy cung ứng dịch vụ BHYT, công tác thông tin tuyên truyền.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Kết hợp dữ liệu thứ cấp từ BHXH tỉnh Phú Thọ, UBND huyện Phù Ninh, các phòng ban liên quan và dữ liệu sơ cấp thu thập qua khảo sát 120 hộ gia đình tại 3 địa bàn đại diện (Thị trấn Phong Châu, xã Phù Ninh, xã Phú Mỹ) trong năm 2020.
  • Phương pháp chọn mẫu: Mẫu ngẫu nhiên thực địa, khảo sát 40 hộ tại mỗi địa bàn, tập trung vào nhóm dân cư chưa tham gia BHYT bắt buộc hoặc có hỗ trợ Nhà nước, độ tuổi từ 20 đến 60.
  • Phương pháp thu thập thông tin: Sử dụng phiếu điều tra, phỏng vấn sâu với 4 đại lý thu BHYT và cán bộ giám định BHXH huyện.
  • Phương pháp phân tích: Thống kê mô tả, phân tổ thống kê, so sánh các chỉ tiêu về thu nhập, trình độ dân trí, nhận thức và mức độ tham gia BHYT. Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp và trình bày dữ liệu qua bảng biểu, đồ thị.
  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu từ 2017-2019, khảo sát bổ sung năm 2020, phân tích và đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2025-2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô bao phủ BHYT theo hộ gia đình: Tỷ lệ người tham gia BHYT theo hộ gia đình trên địa bàn huyện Phù Ninh tăng từ khoảng 65% năm 2017 lên gần 78% năm 2019. Số lượng hộ gia đình tham gia cũng tăng trung bình 5% mỗi năm, tuy nhiên vẫn còn khoảng 22% dân số chưa tham gia BHYT theo hộ gia đình.

  2. Cơ cấu tham gia BHYT: Khoảng 70% hộ gia đình tham gia BHYT có đầy đủ thành viên trong hộ, trong khi 30% còn lại chỉ tham gia một phần thành viên. Mức độ tham gia liên tục qua các năm đạt khoảng 60%, cho thấy còn tình trạng gián đoạn trong việc duy trì BHYT.

  3. Chất lượng dịch vụ BHYT: Đánh giá của người dân về chất lượng dịch vụ KCB BHYT tại các cơ sở y tế địa phương đạt mức trung bình khá (khoảng 75% hài lòng). Tuy nhiên, vẫn còn 25% người dân phản ánh thủ tục hành chính phức tạp, thái độ phục vụ chưa tận tình và chất lượng thuốc chưa đảm bảo.

  4. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển BHYT: Thu nhập bình quân hộ gia đình ảnh hưởng rõ rệt đến quyết định tham gia BHYT, với nhóm thu nhập thấp có tỷ lệ tham gia chỉ khoảng 55%, trong khi nhóm thu nhập trung bình và cao đạt trên 85%. Nhận thức về chính sách BHYT còn hạn chế, với khoảng 30% người dân chưa hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ khi tham gia BHYT theo hộ gia đình.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của việc chưa đạt tỷ lệ bao phủ BHYT toàn dân là do thu nhập hộ gia đình còn thấp, đặc biệt tại các xã thuần nông như xã Phú Mỹ, nơi tỷ lệ tham gia BHYT chỉ đạt khoảng 60%. So với các huyện lân cận như Tân Sơn, Phù Ninh còn chậm trong việc mở rộng mạng lưới đại lý thu và công tác tuyên truyền chưa sâu rộng. Thủ tục hành chính phức tạp và thái độ phục vụ chưa đồng đều tại các cơ sở KCB cũng làm giảm động lực tham gia BHYT của người dân. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng số lượng người tham gia BHYT theo hộ gia đình qua các năm và bảng so sánh mức độ hài lòng dịch vụ KCB tại các địa bàn khác nhau. Kết quả nghiên cứu phù hợp với các báo cáo ngành và các nghiên cứu trước đây, đồng thời nhấn mạnh vai trò của chính sách hỗ trợ tài chính và nâng cao nhận thức cộng đồng trong phát triển BHYT.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động: Đẩy mạnh truyền thông đa phương tiện, tổ chức các buổi đối thoại trực tiếp tại các xã, phường nhằm nâng cao nhận thức về quyền lợi và nghĩa vụ khi tham gia BHYT theo hộ gia đình. Mục tiêu tăng tỷ lệ nhận thức đúng về BHYT lên trên 90% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: BHXH huyện phối hợp với chính quyền địa phương và các tổ chức đoàn thể.

  2. Mở rộng và nâng cao chất lượng hệ thống đại lý thu BHYT: Phát triển thêm đại lý thu tại các xã vùng sâu, vùng xa, đảm bảo mỗi xã có ít nhất 3 đại lý thu được đào tạo bài bản về nghiệp vụ và kỹ năng tư vấn. Thời gian thực hiện trong 1 năm. Chủ thể: BHXH tỉnh và huyện.

  3. Cải cách thủ tục hành chính và nâng cao chất lượng dịch vụ KCB: Rút ngắn thời gian cấp thẻ BHYT, đơn giản hóa quy trình đăng ký và thanh toán chi phí KCB. Đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp, thái độ phục vụ của cán bộ y tế. Mục tiêu nâng mức hài lòng dịch vụ lên trên 85% trong 3 năm. Chủ thể: Sở Y tế, BHXH huyện, các cơ sở KCB.

  4. Chính sách hỗ trợ tài chính cho hộ gia đình thu nhập thấp: Đề xuất Nhà nước tăng mức hỗ trợ đóng BHYT cho các hộ nghèo và cận nghèo, đồng thời áp dụng chính sách giảm mức đóng cho các thành viên thứ 2 trở đi trong hộ gia đình. Thời gian thực hiện từ 2022 đến 2025. Chủ thể: UBND tỉnh, BHXH tỉnh.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cơ quan quản lý BHXH và BHYT: Sử dụng luận văn để hoàn thiện chính sách, nâng cao hiệu quả công tác phát triển BHYT theo hộ gia đình, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch và tổ chức đại lý thu.

  2. Chính quyền địa phương các cấp: Áp dụng các giải pháp đề xuất để tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân tham gia BHYT, đồng thời phối hợp với các ngành liên quan trong quản lý và giám sát thực hiện.

  3. Các cơ sở khám chữa bệnh: Nâng cao chất lượng dịch vụ, cải thiện thái độ phục vụ, rút ngắn thủ tục hành chính nhằm thu hút và giữ chân người tham gia BHYT.

  4. Các tổ chức nghiên cứu và đào tạo trong lĩnh vực quản lý kinh tế và y tế công cộng: Tham khảo luận văn để nghiên cứu sâu hơn về mô hình phát triển BHYT theo hộ gia đình, áp dụng trong các nghiên cứu và giảng dạy chuyên ngành.

Câu hỏi thường gặp

  1. BHYT theo hộ gia đình là gì?
    BHYT theo hộ gia đình là hình thức tham gia BHYT bắt buộc đối với tất cả thành viên trong cùng một hộ gia đình, nhằm đảm bảo quyền lợi chăm sóc sức khỏe đồng đều và chia sẻ rủi ro tài chính trong hộ.

  2. Tại sao tỷ lệ tham gia BHYT theo hộ gia đình ở Phù Ninh chưa đạt 100%?
    Nguyên nhân chính là do thu nhập hộ gia đình còn thấp, nhận thức về BHYT chưa đầy đủ, thủ tục hành chính phức tạp và chất lượng dịch vụ KCB chưa đồng đều, khiến một số hộ chưa tham gia hoặc gián đoạn tham gia.

  3. Các yếu tố nào ảnh hưởng đến quyết định tham gia BHYT của người dân?
    Thu nhập hộ gia đình, nhận thức về chính sách BHYT, chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh, thái độ phục vụ của cán bộ y tế và sự thuận tiện trong thủ tục đăng ký là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định tham gia.

  4. Làm thế nào để nâng cao chất lượng dịch vụ BHYT theo hộ gia đình?
    Cần cải cách thủ tục hành chính, đào tạo nâng cao kỹ năng giao tiếp và thái độ phục vụ của cán bộ y tế, phát triển mạng lưới cơ sở KCB và đại lý thu BHYT, đồng thời tăng cường giám sát và phản hồi từ người dân.

  5. Chính sách hỗ trợ tài chính nào dành cho hộ gia đình thu nhập thấp?
    Nhà nước có chính sách hỗ trợ mức đóng BHYT cho các hộ nghèo, cận nghèo và giảm mức đóng cho các thành viên thứ 2 trở đi trong hộ gia đình nhằm giảm gánh nặng tài chính và khuyến khích tham gia BHYT.

Kết luận

  • BHYT theo hộ gia đình tại huyện Phù Ninh đã có sự phát triển tích cực với tỷ lệ bao phủ tăng từ 65% lên gần 78% trong giai đoạn 2017-2019.
  • Thu nhập hộ gia đình và nhận thức về BHYT là những yếu tố ảnh hưởng lớn nhất đến việc tham gia BHYT.
  • Chất lượng dịch vụ khám chữa bệnh và thủ tục hành chính còn là rào cản cần được cải thiện để nâng cao sự hài lòng và duy trì tham gia BHYT.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về tuyên truyền, mở rộng đại lý thu, cải cách thủ tục và chính sách hỗ trợ tài chính nhằm phát triển BHYT bền vững đến năm 2030.
  • Khuyến khích các cơ quan quản lý, chính quyền địa phương và cơ sở y tế phối hợp chặt chẽ để thực hiện hiệu quả các giải pháp, hướng tới mục tiêu BHYT toàn dân.

Hành động tiếp theo: Các đơn vị liên quan cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, đánh giá định kỳ để điều chỉnh chính sách phù hợp với thực tiễn địa phương.