I. Luận văn Thạc sĩ Tổng quan về chất lượng CBTT BCTC 55
Các vụ bê bối kế toán đầu thế kỷ 21 đã bộc lộ điểm yếu trong chất lượng công bố thông tin BCTC của doanh nghiệp. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến hình ảnh doanh nghiệp mà còn gây tổn thất tài chính và thu hút sự chú ý của cơ quan quản lý. Vì vậy, các nghiên cứu về chất lượng báo cáo tài chính được đẩy mạnh, giúp các bên liên quan đưa ra quyết định phù hợp. Hội nhập kinh tế toàn cầu cũng đòi hỏi nâng cao chất lượng thông tin BCTC của các doanh nghiệp niêm yết, tạo điều kiện tiếp cận vốn quốc tế và giảm chi phí vốn. Ngành sản xuất đóng vai trò quan trọng trong quá trình công nghiệp hóa, tạo ra của cải cho quốc gia. Vì vậy, nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng công bố thông tin BCTC của các doanh nghiệp ngành sản xuất niêm yết có ý nghĩa quan trọng, nâng tầm thương hiệu quốc gia. Theo thống kê, năm 2021, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước đã xử phạt nhiều trường hợp vi phạm về công bố thông tin, cho thấy vẫn còn tồn tại hạn chế trong việc đảm bảo minh bạch thông tin trên TTCK.
1.1. Các nghiên cứu về chất lượng công bố thông tin BCTC
Nghiên cứu của Ferdy van Beest (2009) đo lường chất lượng thông tin BCTC tại Mỹ, Anh, Hà Lan, sử dụng thang đo dựa trên khung khái niệm của FASB & IASB. Nghiên cứu của Christopher W.Nobes (2014) chỉ ra rằng chuẩn mực kế toán quốc tế tác động tích cực đến chất lượng thông tin cho nhà quản lý. Đặc biệt, đặc tính thông tin liên quan đến đo lường chất lượng thông tin có tác động quan trọng đến quyết định của chính sách kế toán. Nghiên cứu của Saleh, I. (2023) cho thấy dữ liệu lớn có tác động đáng kể đến việc cải thiện chất lượng báo cáo tài chính, báo cáo kế toán và đánh giá của chuyên gia bằng cách mang lại tính chuyên nghiệp. Tại Việt Nam, nghiên cứu của Phạm Quốc Thuần (2016) đo lường chất lượng thông tin BCTC dựa trên các đặc điểm của IASB & FASB, kết hợp phương pháp nghiên cứu tình huống. Kết quả cho thấy BCTC của các doanh nghiệp Việt Nam đạt mức độ khá tốt ở khía cạnh so sánh, kịp thời, kiểm chứng và có thể hiểu được.
1.2. Các nghiên cứu về nhân tố ảnh hưởng chất lượng CBTT
Nghiên cứu của Isidro (2020) tìm bằng chứng thực nghiệm về mối liên hệ giữa chất lượng BCTC với thuộc tính của mỗi quốc gia, trong đó IFRS là đòn bẩy chính sách khi thực thi chính sách lành mạnh thị trường tài chính. Nghiên cứu của Nguyễn Bích Liên (2012) xác định 6 nhân tố tác động đến chất lượng thông tin kế toán trong môi trường ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam, bao gồm chính sách nhân sự, kinh nghiệm tư vấn triển khai, thử nghiệm hệ thống, năng lực quản lý, kiểm soát đảm bảo hệ thống tin cậy và chất lượng phần mềm ERP. Luận án tiếp cận giải quyết vấn đề chất lượng thông tin trên góc độ của qui trình tạo lập thông tin chứ không phải góc độ của người sử dụng thông tin ra quyết định.
II. Thách thức Vấn đề CBTT BCTC ngành sản xuất 59
Để thị trường chứng khoán trở thành kênh dẫn vốn trung và dài hạn hiệu quả, thông tin báo cáo tài chính là yếu tố then chốt để đánh giá và ra quyết định. Tính công khai, minh bạch và kịp thời của thông tin tài chính giúp bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư và đảm bảo hài hòa lợi ích giữa các bên liên quan. Khung pháp lý về thời gian công bố thông tin BCTC ở Việt Nam đã được quy định từ khi thị trường chứng khoán hình thành. Tuy nhiên, việc đảm bảo minh bạch thông tin vẫn còn tồn tại hạn chế. Nhiều vi phạm về CBTT bị phát hiện và xử lý, đặc biệt là các vi phạm liên quan đến lãnh đạo doanh nghiệp và người liên quan. Điều này cho thấy sự cần thiết phải nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng CBTT và đưa ra giải pháp khắc phục.
2.1. Thực trạng chất lượng công bố thông tin BCTC hiện nay
Thực trạng công bố thông tin BCTC hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Nhiều doanh nghiệp niêm yết chưa tuân thủ đầy đủ các quy định về thời gian và nội dung công bố thông tin. Thông tin công bố đôi khi thiếu chính xác, không đầy đủ, gây khó khăn cho nhà đầu tư trong việc phân tích và đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Việc kiểm soát và xử lý các vi phạm về CBTT còn chưa thực sự hiệu quả, chưa đủ sức răn đe. Cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn để nâng cao tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin tài chính trên thị trường chứng khoán.
2.2. Tác động của môi trường kinh doanh đến CBTT BCTC
Môi trường kinh doanh có ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng công bố thông tin BCTC. Sự biến động của thị trường, chính sách kinh tế, và các yếu tố vĩ mô khác có thể tác động đến kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, từ đó ảnh hưởng đến thông tin được công bố trong BCTC. Các quy định pháp luật về kế toán và kiểm toán cũng đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo tính chính xác và đáng tin cậy của thông tin tài chính. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp để tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và ổn định, thúc đẩy chất lượng CBTT.
III. Phương pháp nghiên cứu Mô hình các yếu tố ảnh hưởng 58
Nghiên cứu này tập trung vào các doanh nghiệp ngành sản xuất niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Đối tượng nghiên cứu là các yếu tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin báo cáo tài chính. Phạm vi nghiên cứu bao gồm 40 công ty, đảm bảo tính đại diện và khả năng tiếp cận thông tin đầy đủ. Dữ liệu được thu thập từ BCTC đã được kiểm toán và báo cáo thường niên từ năm 2020-2022, lấy từ trang web công ty và trang CafeF. Nghiên cứu tập trung vào bảy nhân tố ảnh hưởng chính, gồm quy mô công ty, lợi nhuận, đòn bẩy tài chính, loại hình công ty kiểm toán, số thuế TNDN đã nộp, tỷ lệ sở hữu nước ngoài và tỷ lệ sở hữu nhà nước. Phương pháp thu thập dữ liệu là sử dụng thông tin thứ cấp từ báo cáo tài chính và website.
3.1. Phương pháp thu thập dữ liệu và phân tích số liệu
Nghiên cứu sử dụng số liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính của các công ty ngành sản xuất niêm yết trên website và CafeF từ năm 2020-2022. Các chỉ tiêu trên bảng Excel được tính toán và đưa vào xử lý trên phần mềm thống kê. Phương pháp nghiên cứu chi tiết sẽ được trình bày tại chương 2. Phương pháp phân tích hồi quy được sử dụng để xác định mối quan hệ giữa các yếu tố độc lập (quy mô công ty, lợi nhuận, đòn bẩy tài chính,...) và yếu tố phụ thuộc (chất lượng công bố thông tin).
3.2. Mô hình nghiên cứu các nhân tố tác động đến CBTT BCTC
Mô hình nghiên cứu tập trung vào việc đánh giá tác động của bảy nhân tố chính đến chất lượng công bố thông tin BCTC. Các nhân tố này được lựa chọn dựa trên cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu trước đây. Mô hình sử dụng các biến định lượng để đo lường các nhân tố ảnh hưởng. Kết quả phân tích hồi quy sẽ giúp xác định mức độ ảnh hưởng của từng nhân tố đến chất lượng CBTT, từ đó đưa ra các khuyến nghị phù hợp.
IV. Kết quả nghiên cứu Tác động của nhân tố đến CBTT 57
Nghiên cứu tập trung vào các yếu tố tác động đến chất lượng công bố thông tin BCTC của các doanh nghiệp ngành sản xuất niêm yết. Các yếu tố được nghiên cứu bao gồm quy mô doanh nghiệp, khả năng sinh lời, đòn bẩy tài chính, loại hình kiểm toán, số thuế TNDN, tỷ lệ sở hữu nước ngoài và tỷ lệ sở hữu nhà nước. Kết quả cho thấy một số yếu tố có tác động tích cực, một số yếu tố có tác động tiêu cực, và một số yếu tố không có tác động đáng kể đến chất lượng CBTT. Việc hiểu rõ tác động của các yếu tố này giúp doanh nghiệp đưa ra các quyết định phù hợp để nâng cao chất lượng CBTT BCTC.
4.1. Ảnh hưởng của quy mô doanh nghiệp và khả năng sinh lời
Quy mô doanh nghiệp thường được coi là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến chất lượng công bố thông tin BCTC. Các doanh nghiệp lớn thường có nguồn lực và hệ thống quản lý tốt hơn, do đó có khả năng công bố thông tin đầy đủ và chính xác hơn. Khả năng sinh lời cũng là một yếu tố quan trọng, vì các doanh nghiệp có lợi nhuận cao thường có xu hướng công bố thông tin tích cực hơn để thu hút nhà đầu tư. Kết quả nghiên cứu sẽ chỉ ra mức độ ảnh hưởng của hai yếu tố này đến chất lượng CBTT.
4.2. Tác động của đòn bẩy tài chính và loại hình kiểm toán
Đòn bẩy tài chính có thể tác động đến chất lượng công bố thông tin BCTC, vì các doanh nghiệp có đòn bẩy cao thường chịu áp lực lớn hơn từ các chủ nợ và nhà đầu tư, do đó có thể có xu hướng che giấu thông tin tiêu cực. Loại hình kiểm toán cũng là một yếu tố quan trọng, vì các công ty kiểm toán lớn và uy tín thường có khả năng phát hiện và ngăn chặn các sai sót trong BCTC tốt hơn. Nghiên cứu sẽ phân tích tác động của hai yếu tố này đến chất lượng CBTT.
V. Giải pháp Nâng cao chất lượng công bố thông tin BCTC 58
Dựa trên kết quả nghiên cứu, một số giải pháp được đề xuất để nâng cao chất lượng công bố thông tin BCTC. Các giải pháp này bao gồm cải thiện hệ thống quản lý, tăng cường kiểm soát nội bộ, nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ kế toán, và tăng cường giám sát của các cơ quan quản lý. Các doanh nghiệp cần chủ động áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế, tăng cường tính minh bạch và độ tin cậy của thông tin tài chính. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan để tạo ra một môi trường kinh doanh minh bạch và hiệu quả.
5.1. Khuyến nghị cho doanh nghiệp sản xuất niêm yết và cơ quan quản lý
Các doanh nghiệp ngành sản xuất niêm yết cần chú trọng đến việc nâng cao chất lượng công bố thông tin BCTC, tuân thủ đầy đủ các quy định pháp luật, và áp dụng các chuẩn mực kế toán quốc tế. Cần tăng cường kiểm soát nội bộ, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cho đội ngũ kế toán, và chủ động công bố thông tin một cách đầy đủ, chính xác và kịp thời. Các cơ quan quản lý cần tăng cường giám sát, kiểm tra, và xử lý nghiêm các vi phạm về CBTT, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và bảo vệ quyền lợi của nhà đầu tư.
5.2. Vai trò của nhà đầu tư trong việc đánh giá chất lượng CBTT
Nhà đầu tư đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá chất lượng công bố thông tin BCTC. Cần trang bị kiến thức và kỹ năng phân tích BCTC, chủ động tìm hiểu thông tin về doanh nghiệp, và yêu cầu doanh nghiệp cung cấp thông tin đầy đủ và rõ ràng. Việc đánh giá chất lượng CBTT giúp nhà đầu tư đưa ra các quyết định đầu tư chính xác và hiệu quả, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường chứng khoán.
