Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách nhà nước (NSNN) đóng vai trò trung tâm trong việc đảm bảo hoạt động của bộ máy nhà nước và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững. Theo ước tính, chi thường xuyên NSNN chiếm khoảng trên 50% tổng chi ngân sách, phản ánh tầm quan trọng của công tác quản lý chi thường xuyên trong hệ thống tài chính công. Tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng, công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trong giai đoạn 2014-2017 đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể, đảm bảo kịp thời và đầy đủ các khoản chi, tuy nhiên vẫn còn tồn tại những hạn chế cần khắc phục.

Mục tiêu nghiên cứu tập trung phân tích thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng, đánh giá các nhân tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý trong giai đoạn 2019-2023. Phạm vi nghiên cứu bao gồm các hoạt động lập dự toán, thực hiện dự toán, thanh toán, quyết toán và thanh tra, kiểm tra chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn vốn NSNN, góp phần xây dựng Kho bạc hiện đại, an toàn và hiệu quả, đồng thời hỗ trợ công tác cải cách hành chính ngành Tài chính.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý tài chính công, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh vai trò của ngân sách trong việc phân bổ nguồn lực công, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả trong chi tiêu công.
  • Mô hình quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước: Bao gồm các khái niệm về lập dự toán, thực hiện dự toán, kiểm soát chi và quyết toán chi thường xuyên.
  • Khái niệm kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Đề cập đến các nguyên tắc, quy trình và công cụ kiểm soát nhằm đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Lý thuyết về cải cách hành chính và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý tài chính công: Tập trung vào việc hiện đại hóa quy trình nghiệp vụ, nâng cao năng lực cán bộ và minh bạch thông tin.

Các khái niệm chính bao gồm: ngân sách nhà nước, chi thường xuyên, dự toán ngân sách, kiểm soát chi, quyết toán ngân sách, Kho bạc Nhà nước, hệ thống quản lý ngân sách và kho bạc điện tử (TAB MIS).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa phân tích tài liệu, khảo sát thực tế và thống kê số liệu. Nguồn dữ liệu chính gồm:

  • Số liệu dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng giai đoạn 2014-2017.
  • Báo cáo, văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách và Kho bạc Nhà nước.
  • Phỏng vấn chuyên gia, cán bộ Kho bạc và các đơn vị sử dụng ngân sách.

Cỡ mẫu khảo sát khoảng 150 cán bộ, công chức tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng và các đơn vị liên quan. Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện. Phân tích dữ liệu sử dụng các công cụ thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm và phân tích nhân tố ảnh hưởng. Timeline nghiên cứu kéo dài từ tháng 1/2018 đến tháng 12/2018.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả quản lý lập dự toán chi thường xuyên: Kho bạc Nhà nước Hải Phòng đã thực hiện lập dự toán chi thường xuyên NSNN đúng quy trình, đảm bảo tính kịp thời và chính xác. Tỷ lệ dự toán chi thường xuyên được phê duyệt đạt khoảng 95% so với kế hoạch đề ra, góp phần ổn định hoạt động bộ máy nhà nước.

  2. Thực hiện dự toán và thanh toán chi thường xuyên: Trong giai đoạn 2014-2017, Kho bạc Nhà nước Hải Phòng đã đảm bảo thanh toán kịp thời các khoản chi thường xuyên, với tỷ lệ thanh toán đúng hạn đạt trên 90%. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 8% hồ sơ thanh toán bị trả lại do sai sót về thủ tục hoặc chứng từ.

  3. Kiểm soát và quyết toán chi thường xuyên: Công tác kiểm soát chi thường xuyên được thực hiện chặt chẽ, tỷ lệ hồ sơ chi sai quy định giảm từ 12% năm 2014 xuống còn 5% năm 2017. Quyết toán chi thường xuyên được thực hiện đúng thời hạn, tỷ lệ quyết toán đúng hạn đạt 92%.

  4. Nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên: Nghiên cứu xác định các nhân tố chính ảnh hưởng gồm: cơ chế chính sách pháp luật (chiếm 35%), năng lực cán bộ (30%), quy trình nghiệp vụ (20%) và ứng dụng công nghệ thông tin (15%).

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những thành tựu trên là do Kho bạc Nhà nước Hải Phòng đã áp dụng nghiêm túc các quy định của Luật NSNN số 83/2015/QH13 và các văn bản hướng dẫn, đồng thời tăng cường ứng dụng hệ thống TAB MIS trong quản lý ngân sách. So với một số địa phương khác, tỷ lệ sai sót và chậm trễ trong thanh toán chi thường xuyên tại Hải Phòng thấp hơn khoảng 5-7%, thể hiện hiệu quả quản lý tốt hơn.

Tuy nhiên, hạn chế còn tồn tại chủ yếu do sự thay đổi liên tục của chính sách tài chính, năng lực chuyên môn của một số cán bộ chưa đồng đều và việc áp dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ toàn diện. Các biểu đồ so sánh tỷ lệ thanh toán đúng hạn và tỷ lệ sai sót qua các năm cho thấy xu hướng cải thiện rõ rệt, minh chứng cho hiệu quả của các biện pháp cải tiến.

Ý nghĩa của kết quả nghiên cứu là làm rõ thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng, từ đó đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, góp phần ổn định tài chính công và phát triển kinh tế địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý chi thường xuyên: Rà soát, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến quản lý chi NSNN nhằm giảm thiểu vướng mắc, tạo điều kiện thuận lợi cho công tác kiểm soát chi. Thời gian thực hiện: 2019-2021. Chủ thể: Bộ Tài chính phối hợp với Kho bạc Nhà nước.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ Kho bạc và các đơn vị sử dụng ngân sách: Tổ chức đào tạo chuyên sâu về nghiệp vụ tài chính công, kỹ năng kiểm soát chi và ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu tăng tỷ lệ cán bộ đạt chuẩn nghiệp vụ lên trên 90% trong 3 năm. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước Hải Phòng phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  3. Hoàn thiện quy trình nghiệp vụ quản lý chi thường xuyên: Chuẩn hóa quy trình lập dự toán, thanh toán, quyết toán và kiểm soát chi thường xuyên theo hướng đơn giản, minh bạch và hiệu quả. Thời gian: 2019-2020. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước Hải Phòng.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách: Mở rộng và nâng cấp hệ thống TAB MIS, tích hợp các phần mềm quản lý tài chính hiện đại nhằm tăng cường tính minh bạch và tự động hóa quy trình nghiệp vụ. Mục tiêu hoàn thành trong giai đoạn 2019-2023. Chủ thể: Kho bạc Nhà nước Hải Phòng phối hợp với Bộ Tài chính.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên, hỗ trợ cải tiến quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ.

  2. Lãnh đạo các cơ quan tài chính địa phương: Giúp hiểu rõ các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi thường xuyên, từ đó xây dựng chính sách phù hợp và phối hợp hiệu quả với Kho bạc.

  3. Chuyên gia, nhà nghiên cứu tài chính công: Cung cấp dữ liệu thực tiễn và phân tích chuyên sâu về quản lý chi thường xuyên NSNN, làm nền tảng cho các nghiên cứu tiếp theo.

  4. Sinh viên, học viên cao học ngành Quản lý kinh tế, Tài chính công: Là tài liệu tham khảo hữu ích về lý thuyết và thực tiễn quản lý ngân sách nhà nước, đặc biệt trong lĩnh vực chi thường xuyên.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước là gì?
    Quản lý chi thường xuyên NSNN là công tác lập dự toán, thực hiện, kiểm soát và quyết toán các khoản chi nhằm đảm bảo hoạt động liên tục của bộ máy nhà nước và các nhiệm vụ chính trị - xã hội. Ví dụ, chi lương, chi hoạt động hành chính, chi sự nghiệp công.

  2. Tại sao quản lý chi thường xuyên lại quan trọng tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng?
    Chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn trong tổng chi NSNN, ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả sử dụng ngân sách và hoạt động của các cơ quan nhà nước. Quản lý tốt giúp tránh thất thoát, lãng phí và đảm bảo tính minh bạch.

  3. Những khó khăn chính trong quản lý chi thường xuyên hiện nay là gì?
    Bao gồm sự thay đổi liên tục của chính sách, năng lực cán bộ chưa đồng đều, quy trình nghiệp vụ phức tạp và việc áp dụng công nghệ thông tin chưa đồng bộ. Ví dụ, hồ sơ thanh toán bị trả lại do sai sót thủ tục.

  4. Hệ thống TAB MIS có vai trò như thế nào trong quản lý chi thường xuyên?
    TAB MIS là hệ thống quản lý ngân sách và kho bạc điện tử, giúp tự động hóa quy trình lập dự toán, thanh toán, kiểm soát và quyết toán, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả quản lý.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên?
    Bao gồm hoàn thiện cơ chế chính sách, nâng cao năng lực cán bộ, chuẩn hóa quy trình nghiệp vụ và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin. Ví dụ, đào tạo cán bộ chuyên sâu và nâng cấp hệ thống TAB MIS.

Kết luận

  • Quản lý chi thường xuyên NSNN tại Kho bạc Nhà nước Hải Phòng đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đảm bảo chi đúng mục đích và kịp thời.
  • Các nhân tố ảnh hưởng chính gồm cơ chế chính sách, năng lực cán bộ, quy trình nghiệp vụ và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Hạn chế còn tồn tại chủ yếu do thay đổi chính sách, năng lực cán bộ chưa đồng đều và áp dụng công nghệ chưa đồng bộ.
  • Đề xuất các giải pháp hoàn thiện cơ chế, nâng cao năng lực, chuẩn hóa quy trình và ứng dụng công nghệ trong giai đoạn 2019-2023.
  • Nghiên cứu là tài liệu tham khảo quan trọng cho cán bộ quản lý, chuyên gia và học viên trong lĩnh vực quản lý tài chính công.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả định kỳ và mở rộng nghiên cứu sang các địa phương khác.

Call to action: Các cơ quan quản lý và Kho bạc Nhà nước cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện cải cách quản lý chi thường xuyên, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nước.