I. Tổng quan về Cơ chế tự chủ tài chính cho trường nghề
Trong bối cảnh quốc tế hóa, cạnh tranh tài chính công diễn ra gay gắt. Đảng và Nhà nước cần ban hành cơ chế quản lý tài chính mới cho các hoạt động sự nghiệp. Bất kỳ hoạt động kinh tế - xã hội nào, hoạt động sự nghiệp cũng cần nguồn tài chính đảm bảo chi tiêu. Ngày nay, trong điều kiện kinh tế thị trường, nguồn tài chính cho hoạt động sự nghiệp rất đa dạng, không chỉ bó hẹp trong phạm vi Ngân sách Nhà nước cấp mà còn hình thành trong quá trình “xã hội hóa”. Vấn đề đặt ra là việc khai thác và sử dụng các nguồn tài chính cho hoạt động sự nghiệp còn nhiều bất cập: cơ chế tài chính chưa phù hợp và đồng bộ, còn nhiều sơ hở gây lãng phí và lúng túng trong quản lý. Mặt khác, hạn chế tính chủ động, sáng tạo và tạo tâm lý ỷ lại, không coi trọng tính hiệu quả trong quá trình khai thác và sử dụng các nguồn tài chính. Đây là một trong những nguyên nhân chính làm giảm chất lượng các hoạt động sự nghiệp, chưa tương xứng với tiềm năng và yêu cầu đòi hỏi.
1.1. Định nghĩa Đơn vị sự nghiệp có thu theo quy định hiện hành
Đơn vị sự nghiệp có thu là các tổ chức do Nhà nước thành lập để thực hiện các hoạt động sự nghiệp, nhằm duy trì và đảm bảo sự hoạt động bình thường của xã hội, mang tính chất phục vụ là chủ yếu, không vì mục tiêu lợi nhuận. Các đơn vị sự nghiệp có thu trong quá trình hoạt động sự nghiệp được phép thu phí để bù đắp một phần hay toàn bộ chi phí hoạt động. Theo luận văn, khái niệm đơn vị sự nghiệp có thu được xác định bởi các tiêu chí cơ bản: là đơn vị công lập do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, hoạt động cung cấp dịch vụ công trong các lĩnh vực giáo dục, khoa học công nghệ, môi trường, y tế, văn hóa, thể dục thể thao, sự nghiệp kinh tế, dịch vụ việc làm; được Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên để thực hiện các nhiệm vụ chính trị, chuyên môn được giao; đơn vị sự nghiệp được Nhà nước cho phép thu một số loại phí, lệ phí, được tiến hành hoạt sản xuất cung ứng dịch vụ để bù đắp chi phí hoạt động, tăng thu nhập cho cán bộ, viên chức; có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng.
1.2. Phân loại Đơn vị sự nghiệp công lập theo nguồn thu
Dưới góc độ nguồn thu, đơn vị sự nghiệp có thu được phân loại dựa trên khả năng tự đảm bảo chi phí hoạt động thường xuyên. Theo đó, có ba loại chính: Đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động, đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động và đơn vị sự nghiệp do Ngân sách Nhà nước bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động. Theo luận văn, việc phân loại đơn vị sự nghiệp được ổn định trong thời gian 3 năm, sau thời hạn 3 năm sẽ xem xét phân loại lại cho phù hợp. Trong thời gian ổn định phân loại, trường hợp đơn vị sự nghiệp có thay đổi chức năng, nhiệm vụ, tổ chức thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét điều chỉnh phân loại lại cho phù hợp.
II. Thách thức tự chủ tài chính tại Trường Cao đẳng nghề
Quá trình thực hiện tự chủ tài chính tại các trường cao đẳng nghề còn đối mặt với nhiều thách thức. Theo luận văn, Nghị định 43/2006/NĐ-CP ra đời đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong quản lý tài chính của những đơn vị sự nghiệp có thu, với chủ trương xã hội hóa các hoạt động sự nghiệp chuyển đổi cơ chế tài chính theo hướng tự chủ, lấy nguồn thu sự nghiệp bù đắp chi phí, giảm bớt gánh nặng NSNN. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện còn nhiều bất cập như: đơn vị được phép tự chủ sử dụng nội dung chi nhưng nguồn thu từ phí, lệ phí theo quy định. Việc thiếu nguồn thu ổn định và bền vững, cơ chế phân bổ ngân sách chưa thực sự khuyến khích tự chủ, cũng như năng lực quản lý tài chính của đội ngũ cán bộ còn hạn chế là những rào cản lớn.
2.1. Nghị định tự chủ tài chính và những điểm nghẽn hiện nay
Mặc dù Nghị định 43/2006/NĐ-CP đã tạo hành lang pháp lý cho tự chủ, nhưng việc triển khai còn gặp nhiều vướng mắc. Các quy định còn chung chung, thiếu hướng dẫn cụ thể, gây khó khăn cho các đơn vị trong việc thực hiện. Việc xác định mức độ tự chủ, cơ chế phân bổ ngân sách chưa thực sự khuyến khích các đơn vị nỗ lực tăng thu. Thêm vào đó, sự chồng chéo trong quản lý, kiểm tra, giám sát cũng gây khó khăn cho các đơn vị tự chủ.
2.2. Hạn chế trong quản lý nguồn thu của trường cao đẳng
Việc quản lý các nguồn thu từ hoạt động đào tạo, dịch vụ, liên kết... còn nhiều bất cập. Các quy trình thu, chi, hạch toán chưa thực sự minh bạch, công khai, dễ dẫn đến thất thoát, lãng phí. Các đơn vị chưa chủ động tìm kiếm các nguồn thu mới, còn phụ thuộc nhiều vào nguồn ngân sách nhà nước cấp. Theo luận văn, nguồn tài chính của các đơn vị sự nghiệp có thu không chỉ có kinh phí từ NSNN cấp mà còn có nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp khác.
III. Giải pháp cải thiện cơ chế tự chủ tại Việt Đức Vĩnh Phúc
Để tăng cường tự chủ tài chính, Trường Cao đẳng nghề Việt Đức Vĩnh Phúc cần thực hiện đồng bộ các giải pháp. Theo luận văn, việc giao quyền tự chủ về tài chính cho các đơn vị sự nghiệp là đúng hướng, đáp ứng yêu cầu thực tiễn cuộc sống và phù hợp với tiến trình cải cách nền hành chính nhà nước. Các giải pháp bao gồm: nâng cao năng lực quản lý tài chính, tăng cường khai thác nguồn thu, siết chặt quản lý chi tiêu, xây dựng quy chế trả thu nhập tăng thêm hợp lý, tăng cường quản lý tài sản và kiểm tra, kiểm toán nội bộ.
3.1. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ kế toán tài chính
Đội ngũ cán bộ kế toán - tài chính đóng vai trò then chốt trong quản lý tài chính. Cần nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ cho đội ngũ này thông qua các khóa đào tạo, bồi dưỡng. Cần tạo điều kiện cho cán bộ được học tập, trao đổi kinh nghiệm với các đơn vị tiên tiến trong và ngoài nước. Cần xây dựng quy trình làm việc khoa học, hiệu quả, đảm bảo tính minh bạch, công khai trong quản lý tài chính.
3.2. Tăng cường khai thác và quản lý các nguồn thu
Trường cần chủ động tìm kiếm, khai thác các nguồn thu mới từ hoạt động đào tạo, dịch vụ, liên kết... Cần xây dựng chính sách thu hút học viên, mở rộng các ngành nghề đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo để tăng nguồn thu từ học phí. Cần đẩy mạnh hoạt động dịch vụ, tư vấn, chuyển giao công nghệ để tăng nguồn thu. Cần xây dựng cơ chế khuyến khích các đơn vị, cá nhân tham gia vào hoạt động tìm kiếm nguồn thu.
3.3. Quản lý chi phí trường cao đẳng đạt hiệu quả tối ưu
Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ chặt chẽ, công khai, minh bạch. Rà soát, cắt giảm các khoản chi không cần thiết, lãng phí. Ưu tiên chi cho các hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học, nâng cao chất lượng đội ngũ. Thực hiện tiết kiệm điện, nước, văn phòng phẩm... Sử dụng hiệu quả nguồn vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước và các nguồn vốn khác.
IV. Ứng dụng kinh nghiệm tự chủ tài chính tại Vĩnh Phúc
Việc áp dụng các mô hình tự chủ thành công từ các trường cao đẳng nghề khác là rất quan trọng. Theo luận văn, cần học hỏi kinh nghiệm từ các trường đã thực hiện tốt tự chủ tài chính, đặc biệt là trong việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ, quản lý nguồn thu, và sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Kinh nghiệm quốc tế cũng có thể được tham khảo để cải tiến cơ chế tự chủ.
4.1. Bài học từ các mô hình tự chủ tài chính thành công
Nghiên cứu, đánh giá các mô hình tự chủ tài chính thành công tại các trường cao đẳng nghề trong và ngoài nước. Tìm hiểu các yếu tố thành công, các giải pháp đã được áp dụng. Lựa chọn các mô hình phù hợp với điều kiện thực tế của Trường Cao đẳng nghề Việt Đức Vĩnh Phúc. Điều chỉnh, bổ sung các mô hình để phù hợp với đặc thù của trường.
4.2. Đổi mới cơ chế tài chính để nâng cao chất lượng đào tạo
Sử dụng nguồn tài chính hiệu quả để nâng cao chất lượng đào tạo. Đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị hiện đại. Mời các chuyên gia, giảng viên giỏi về giảng dạy. Xây dựng chương trình đào tạo tiên tiến, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, thực hành, thực tập để nâng cao kỹ năng cho học viên.
V. Đề xuất giải pháp tự chủ tài chính cho giáo dục nghề nghiệp
Để cơ chế tự chủ tài chính phát huy hiệu quả, cần có sự hỗ trợ từ các cơ quan quản lý nhà nước. Theo luận văn, Chính phủ và các bộ ngành cần xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ, tạo điều kiện cho các đơn vị tự chủ. Các chính sách cần khuyến khích các đơn vị tăng thu, tiết kiệm chi, sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Cần tăng cường kiểm tra, giám sát, đảm bảo tính minh bạch, công khai trong quản lý tài chính.
5.1. Kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước
Xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ, đồng bộ về tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp công lập. Ban hành các quy định cụ thể, chi tiết về xác định mức độ tự chủ, cơ chế phân bổ ngân sách, quản lý nguồn thu, chi. Tăng cường kiểm tra, giám sát, xử lý nghiêm các vi phạm trong quản lý tài chính. Tạo điều kiện cho các đơn vị tiếp cận các nguồn vốn vay ưu đãi.
5.2. Hoàn thiện Quy định về tự chủ tài chính hiện hành
Rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định về tự chủ tài chính cho phù hợp với thực tế. Bổ sung các quy định về khuyến khích các đơn vị tăng thu, tiết kiệm chi, sử dụng hiệu quả nguồn vốn. Bổ sung các quy định về trách nhiệm giải trình của các đơn vị tự chủ. Bổ sung các quy định về xử lý vi phạm trong quản lý tài chính.
VI. Tương lai cơ chế tự chủ tài chính trường nghề Việt Nam
Cơ chế tự chủ tài chính sẽ tiếp tục được hoàn thiện để các trường cao đẳng nghề phát huy tối đa tiềm năng. Theo luận văn, cần tiếp tục nghiên cứu, đánh giá, rút kinh nghiệm từ thực tiễn để hoàn thiện cơ chế tự chủ. Cần tạo điều kiện cho các trường chủ động, sáng tạo trong quản lý tài chính. Cần tăng cường sự tham gia của các bên liên quan (doanh nghiệp, xã hội) vào quá trình quản lý, giám sát tài chính.
6.1. Phân cấp tự chủ tài chính và trách nhiệm giải trình
Phân cấp rõ ràng quyền hạn, trách nhiệm của các cấp trong quản lý tài chính. Tăng cường tính minh bạch, công khai trong quản lý tài chính. Xây dựng cơ chế kiểm tra, giám sát hiệu quả. Đảm bảo trách nhiệm giải trình của các đơn vị tự chủ.
6.2. Đánh giá hiệu quả tự chủ tài chính và điều chỉnh chính sách
Xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tự chủ tài chính. Đánh giá định kỳ hiệu quả tự chủ tài chính của các đơn vị. Điều chỉnh chính sách kịp thời để đảm bảo hiệu quả tự chủ. Tăng cường sự tham gia của các bên liên quan vào quá trình đánh giá, điều chỉnh chính sách.
