Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, ngành Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) Việt Nam đặt mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thông qua đổi mới phương pháp dạy học, đặc biệt là phát triển năng lực học sinh (HS). Môn Toán ở cấp Trung học cơ sở (THCS) giữ vai trò then chốt trong việc hình thành năng lực tư duy, sáng tạo và kỹ năng giải quyết vấn đề cho HS. Tại thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng, với 10 trường THCS công lập và đội ngũ giáo viên (GV) đa dạng về trình độ, việc quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS là một thách thức lớn nhưng cũng là nhu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng giáo dục.

Mục tiêu nghiên cứu là khảo sát thực trạng quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS thị xã Vĩnh Châu trong giai đoạn 2016-2018, từ đó đề xuất các biện pháp nâng cao hiệu quả quản lí. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung quản lí như mục tiêu, nội dung chương trình, hoạt động giảng dạy của GV, hoạt động học tập của HS, điều kiện cơ sở vật chất (CSVC) và phương tiện dạy học (PTDH). Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà quản lí giáo dục và GV nâng cao chất lượng dạy học môn Toán, góp phần phát triển năng lực toàn diện cho HS, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông theo chủ trương của Bộ GD&ĐT.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu vận dụng quan điểm hệ thống - cấu trúc trong quản lí giáo dục, xem quản lí hoạt động dạy học môn Toán là một hệ thống toàn diện bao gồm các thành tố: mục tiêu, nội dung, phương pháp, hoạt động dạy và học, kiểm tra đánh giá, CSVC và PTDH. Đồng thời, quan điểm lịch sử - logic được áp dụng để phân tích quá trình phát triển và thực trạng quản lí tại các trường THCS thị xã Vĩnh Châu, giúp xác định các yếu tố ảnh hưởng và mối quan hệ giữa các thành phần trong hệ thống quản lí.

Các khái niệm chính bao gồm:

  • Quản lí giáo dục: Sự tác động có chủ đích của chủ thể quản lí nhằm đạt mục tiêu giáo dục với hiệu quả cao nhất.
  • Năng lực học sinh: Những đặc điểm tâm lý và kỹ năng giúp HS thực hiện hiệu quả các hoạt động học tập và vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
  • Hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS: Quá trình tương tác giữa GV và HS nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo, giải quyết vấn đề và vận dụng kiến thức Toán học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực tiễn.

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 21 cán bộ quản lí (CBQL), 10 tổ trưởng chuyên môn (TTCM) và 58 GV dạy Toán tại 10 trường THCS thị xã Vĩnh Châu. Dữ liệu được thu thập qua bảng hỏi khảo sát, phỏng vấn và quan sát thực tế.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phần mềm SPSS 20.0 để xử lý số liệu, tính tần số, tỷ lệ phần trăm, trị số trung bình và độ lệch chuẩn nhằm đánh giá thực trạng và các yếu tố ảnh hưởng.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ năm 2016 đến năm 2018, tập trung khảo sát thực trạng, phân tích nguyên nhân và đề xuất biện pháp quản lí phù hợp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng quản lí mục tiêu và nội dung chương trình:

    • 85% GV thực hiện kế hoạch giảng dạy theo chuẩn kiến thức kỹ năng.
    • 78% CBQL đánh giá việc quản lí nội dung chương trình môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS đạt mức khá.

  2. Quản lí hoạt động giảng dạy của GV:

    • 70% GV chuẩn bị giáo án đầy đủ, bám sát mục tiêu phát triển năng lực HS.
    • 65% GV sử dụng phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, giải quyết vấn đề.
    • Tuy nhiên, chỉ 50% GV thường xuyên ứng dụng công nghệ thông tin (CNTT) trong giảng dạy.

  3. Quản lí hoạt động học tập của HS:

    • 72% HS có thái độ học tập tích cực, chủ động trong các hoạt động học tập.
    • 60% HS được bồi dưỡng phương pháp học tập tích cực và kỹ năng tự học.
    • Việc quản lí nề nếp học tập và kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS được thực hiện nghiêm túc tại 80% trường.

  4. Quản lí CSVC và PTDH:

    • 70% trường có đủ CSVC tối thiểu phục vụ dạy học môn Toán.
    • 55% GV được bồi dưỡng kỹ năng sử dụng PTDH và CNTT.
    • Tuy nhiên, việc đầu tư và bảo quản PTDH còn hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả dạy học.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy công tác quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS thị xã Vĩnh Châu đã đạt được những thành tựu nhất định, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch giảng dạy và quản lí hoạt động học tập của HS. Tuy nhiên, việc ứng dụng CNTT và đổi mới phương pháp dạy học còn chưa đồng đều, ảnh hưởng đến hiệu quả phát triển năng lực HS.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tương đồng với xu hướng đổi mới giáo dục theo hướng phát triển năng lực người học, nhấn mạnh vai trò của quản lí nhà trường và đội ngũ GV trong việc tạo môi trường học tập tích cực. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ GV sử dụng phương pháp tích cực và ứng dụng CNTT, cũng như mức độ hài lòng của HS về hoạt động học tập, sẽ minh họa rõ nét hơn thực trạng này.

Nguyên nhân hạn chế chủ yếu do năng lực chuyên môn và kỹ năng ứng dụng CNTT của GV chưa đồng đều, CSVC và PTDH chưa được đầu tư đầy đủ, cùng với sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội chưa thực sự hiệu quả. Điều này đòi hỏi các giải pháp quản lí đồng bộ, chú trọng bồi dưỡng GV và nâng cao điều kiện dạy học.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường bồi dưỡng chuyên môn và kỹ năng ứng dụng CNTT cho GV

    • Tổ chức các lớp tập huấn định kỳ về phương pháp dạy học tích cực và sử dụng CNTT trong giảng dạy môn Toán.
    • Mục tiêu: 90% GV được bồi dưỡng trong vòng 1 năm.
    • Chủ thể thực hiện: Phòng GD&ĐT phối hợp với các trường THCS.

  2. Nâng cao chất lượng quản lí chuyên môn của CBQL

    • Xây dựng kế hoạch quản lí chuyên môn chi tiết, tăng cường dự giờ, kiểm tra và đánh giá hoạt động dạy học.
    • Mục tiêu: 100% CBQL thực hiện kiểm tra chuyên môn định kỳ hàng tháng.
    • Chủ thể thực hiện: Hiệu trưởng và tổ trưởng chuyên môn.

  3. Đầu tư, bảo trì CSVC và PTDH hiện đại, đa dạng

    • Tăng ngân sách đầu tư trang thiết bị dạy học, đặc biệt là thiết bị CNTT và phần mềm hỗ trợ dạy học môn Toán.
    • Mục tiêu: 80% phòng học bộ môn Toán được trang bị đầy đủ thiết bị trong 2 năm.
    • Chủ thể thực hiện: UBND thị xã, Phòng GD&ĐT, Ban giám hiệu các trường.

  4. Phát huy vai trò phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội

    • Tổ chức các buổi họp phụ huynh, hội thảo về phát triển năng lực HS và phương pháp học tập tích cực.
    • Mục tiêu: 90% phụ huynh tham gia các hoạt động phối hợp trong năm học.
    • Chủ thể thực hiện: Ban đại diện cha mẹ HS, nhà trường.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lí giáo dục

    • Lợi ích: Nắm bắt thực trạng và các giải pháp quản lí dạy học môn Toán theo hướng phát triển năng lực HS, từ đó nâng cao hiệu quả công tác quản lí chuyên môn.
    • Use case: Xây dựng kế hoạch quản lí chuyên môn, tổ chức bồi dưỡng GV.

  2. Giáo viên dạy môn Toán THCS

    • Lợi ích: Hiểu rõ phương pháp dạy học tích cực, cách vận dụng CNTT và phát triển năng lực HS trong giảng dạy.
    • Use case: Cải tiến phương pháp giảng dạy, chuẩn bị giáo án theo định hướng năng lực.

  3. Nhà nghiên cứu giáo dục và sinh viên cao học

    • Lợi ích: Tham khảo cơ sở lý luận, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn về quản lí dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực.
    • Use case: Phát triển đề tài nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, tiến sĩ liên quan.

  4. Phòng GD&ĐT và các cơ quan quản lí giáo dục địa phương

    • Lợi ích: Đánh giá thực trạng, xây dựng chính sách và chương trình bồi dưỡng phù hợp với điều kiện thực tế địa phương.
    • Use case: Lập kế hoạch phát triển giáo dục, phân bổ nguồn lực đầu tư CSVC và PTDH.

Câu hỏi thường gặp

  1. Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS là gì?
    Đây là quá trình tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra các hoạt động dạy học nhằm phát triển năng lực tư duy, sáng tạo và kỹ năng vận dụng kiến thức Toán học của HS, không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn phát huy tính tích cực, chủ động của HS trong học tập.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng đến hiệu quả quản lí dạy học môn Toán?
    Bao gồm năng lực chuyên môn và kỹ năng của GV, năng lực quản lí của CBQL, CSVC và PTDH, sự phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội, cũng như các quy định pháp luật và chính sách giáo dục hiện hành.

  3. Phương pháp dạy học nào được khuyến khích trong định hướng phát triển năng lực HS?
    Phương pháp dạy học tích cực như dạy học theo nhóm, giải quyết vấn đề, dạy học dựa trên tình huống, sử dụng CNTT và các phương tiện trực quan nhằm kích thích sự sáng tạo và chủ động của HS.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực quản lí của cán bộ quản lí nhà trường?
    Thông qua đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nâng cao kỹ năng quản lí chuyên môn, tổ chức dự giờ, kiểm tra, đánh giá thường xuyên và xây dựng kế hoạch quản lí chi tiết, phù hợp với đặc điểm từng trường.

  5. Vai trò của CSVC và PTDH trong quản lí dạy học môn Toán như thế nào?
    CSVC và PTDH là điều kiện vật chất quan trọng hỗ trợ GV tổ chức các hoạt động dạy học hiệu quả, giúp HS tiếp cận kiến thức một cách sinh động, từ đó phát triển năng lực toàn diện. Việc quản lí tốt các điều kiện này góp phần nâng cao chất lượng dạy học.

Kết luận

  • Quản lí hoạt động dạy học môn Toán theo định hướng phát triển năng lực HS tại các trường THCS thị xã Vĩnh Châu đã đạt được nhiều kết quả tích cực, đặc biệt trong việc xây dựng kế hoạch giảng dạy và quản lí hoạt động học tập của HS.
  • Các hạn chế chủ yếu liên quan đến việc ứng dụng CNTT, đổi mới phương pháp dạy học và đầu tư CSVC, PTDH còn chưa đồng đều.
  • Nghiên cứu đề xuất các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực chuyên môn GV, năng lực quản lí của CBQL, đầu tư CSVC và tăng cường phối hợp giữa nhà trường, gia đình và xã hội.
  • Kết quả nghiên cứu có thể làm cơ sở cho các nhà quản lí giáo dục và GV trong việc cải tiến công tác quản lí và giảng dạy môn Toán theo hướng phát triển năng lực HS.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các biện pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp trong thực tiễn giáo dục địa phương.

Call-to-action: Các nhà quản lí giáo dục và GV môn Toán tại các trường THCS nên áp dụng các giải pháp quản lí hiệu quả được đề xuất để nâng cao chất lượng dạy học, góp phần phát triển toàn diện năng lực học sinh trong thời kỳ đổi mới giáo dục.