Tổng quan nghiên cứu

Kinh tế tập thể, đặc biệt là mô hình hợp tác xã (HTX), đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp tại huyện Tân Hiệp, tỉnh Kiên Giang. Với diện tích tự nhiên trên 39.473 ha và dân số hơn 34.000 người, trong đó hơn 80% tham gia sản xuất nông nghiệp, huyện Tân Hiệp có tiềm năng lớn để phát triển các mô hình HTX nhằm nâng cao thu nhập cho hộ gia đình. Tuy nhiên, chi phí sản xuất tăng cao đã ảnh hưởng tiêu cực đến thu nhập của người dân. Nghiên cứu này nhằm đánh giá tác động của việc tham gia HTX đến thu nhập hộ gia đình trên địa bàn huyện Tân Hiệp trong giai đoạn 2013-2016, với mục tiêu phân tích thực trạng hiệu quả kinh tế các mô hình HTX, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tham gia HTX và tăng thu nhập, từ đó đề xuất các chính sách phù hợp nhằm cải thiện đời sống người dân.

Nghiên cứu sử dụng mẫu khảo sát 160 hộ gia đình, trong đó 80 hộ tham gia HTX và 80 hộ không tham gia, được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp vào tháng 10/2017. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hỗ trợ chính quyền địa phương và các tổ chức kinh tế tập thể phát triển bền vững, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống cho hộ gia đình nông thôn tại huyện Tân Hiệp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kinh tế học hành vi, bao gồm:

  • Lý thuyết hành động hợp lý (Theory of Reasoned Action - TRA) của Fishbein: Giải thích ý định hành vi dựa trên thái độ và quy chuẩn chủ quan, giúp hiểu động lực tham gia HTX của hộ gia đình.
  • Lý thuyết hành vi có kế hoạch (Theory of Planned Behavior - TPB) của Ajzen: Mở rộng TRA bằng cách bổ sung yếu tố kiểm soát hành vi nhận thức, giúp dự đoán chính xác hơn hành vi tham gia HTX và tác động đến thu nhập.

Các khái niệm chính bao gồm: hộ gia đình nông thôn, thu nhập hộ nông dân, kinh tế nông hộ, hợp tác xã nông nghiệp, và các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tham gia HTX và tăng thu nhập như học vấn chủ hộ, vay vốn tín dụng, tỷ lệ người phụ thuộc, giới tính và tuổi chủ hộ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo của UBND huyện Tân Hiệp, Phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn, niên giám thống kê tỉnh Kiên Giang giai đoạn 2013-2016 và các công trình nghiên cứu liên quan. Dữ liệu sơ cấp gồm 160 hộ gia đình được chọn theo phương pháp thuận tiện, trong đó 80 hộ tham gia HTX và 80 hộ không tham gia, được khảo sát trực tiếp.

Phân tích dữ liệu sử dụng phương pháp hồi quy Binary Logistic nhằm xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng tham gia HTX và khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình. Cỡ mẫu được xác định theo công thức của Green với n = 114, tuy nhiên nghiên cứu chọn 160 hộ để đảm bảo độ tin cậy. Thời gian thu thập dữ liệu chính thức từ ngày 1 đến 20 tháng 10 năm 2017.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Ảnh hưởng của học vấn và vay vốn đến khả năng tham gia HTX: Học vấn chủ hộ và vay vốn tín dụng có ảnh hưởng tích cực và có ý nghĩa thống kê đến khả năng tham gia HTX (p < 0,05). Cụ thể, học vấn tăng 1 bậc làm tăng khả năng tham gia HTX thêm 2,4%, trong khi hộ có vay vốn có khả năng tham gia HTX cao hơn 38,4% so với hộ không vay vốn.

  2. Tỷ lệ người phụ thuộc ảnh hưởng ngược chiều đến tham gia HTX: Tỷ lệ người phụ thuộc tăng 1% làm giảm khả năng tham gia HTX của hộ gia đình đến 51,5% (p < 0,05).

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng tăng thu nhập: Giới tính chủ hộ (nam), học vấn chủ hộ, tham gia HTX và vay vốn tín dụng đều có ảnh hưởng tích cực đến khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình (p < 0,1). Ngược lại, tuổi chủ hộ và qui mô hộ gia đình có ảnh hưởng tiêu cực. Cụ thể, tham gia HTX làm tăng khả năng tăng thu nhập của hộ gia đình lên 47%, vay vốn tăng 37,4%, học vấn tăng 11%, trong khi tuổi chủ hộ tăng 1 tuổi làm giảm khả năng tăng thu nhập 1,7%, và mỗi thành viên tăng thêm trong hộ làm giảm khả năng tăng thu nhập 11,2%.

  4. Tỷ lệ dự đoán chính xác của mô hình: Mô hình hồi quy cho khả năng tham gia HTX có tỷ lệ dự đoán chính xác 75%, trong khi mô hình tăng thu nhập có tỷ lệ chính xác 82,5%, cho thấy độ tin cậy cao của các kết quả phân tích.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy vai trò quan trọng của trình độ học vấn và tiếp cận vốn tín dụng trong việc thúc đẩy hộ gia đình tham gia HTX và nâng cao thu nhập. Điều này phù hợp với các nghiên cứu trước đây về tác động tích cực của giáo dục và vốn vay đến phát triển kinh tế hộ nông dân. Tỷ lệ người phụ thuộc cao làm giảm khả năng tham gia HTX do gánh nặng chi tiêu tăng, hạn chế nguồn lực đầu tư sản xuất.

Giới tính chủ hộ là nam giới có lợi thế hơn trong việc tăng thu nhập, có thể do đặc điểm lao động nông nghiệp đòi hỏi sức khỏe và khả năng quản lý. Tuổi chủ hộ cao hơn lại làm giảm khả năng tăng thu nhập, phản ánh xu hướng người trẻ năng động, dễ tiếp cận công nghệ và mô hình sản xuất mới. Qui mô hộ gia đình lớn làm tăng chi phí sinh hoạt, giảm hiệu quả kinh tế.

Việc tham gia HTX giúp giảm chi phí sản xuất nhờ liên kết sản xuất, đồng thời ổn định đầu ra sản phẩm, góp phần nâng cao thu nhập hộ gia đình. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ tăng thu nhập giữa hộ tham gia và không tham gia HTX, cũng như bảng phân tích hồi quy chi tiết các nhân tố ảnh hưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nâng cao trình độ học vấn cho chủ hộ: Tổ chức các lớp tập huấn kỹ thuật, quản lý và kiến thức kinh tế cho người dân nhằm nâng cao nhận thức và khả năng tiếp cận các mô hình HTX. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do UBND huyện phối hợp với các trung tâm đào tạo địa phương thực hiện.

  2. Mở rộng và cải thiện chính sách hỗ trợ vay vốn tín dụng ưu đãi: Tăng cường tiếp cận vốn cho hộ gia đình, đặc biệt là các hộ có nhu cầu mở rộng sản xuất trong HTX, với lãi suất ưu đãi và thủ tục đơn giản. Thời gian triển khai liên tục, do Ngân hàng Chính sách xã hội và các tổ chức tín dụng địa phương phối hợp thực hiện.

  3. Khuyến khích giảm tỷ lệ người phụ thuộc trong hộ gia đình: Thông qua các chính sách dân số và nâng cao nhận thức về kế hoạch hóa gia đình, giảm gánh nặng chi tiêu, tạo điều kiện cho hộ gia đình tập trung phát triển kinh tế. Thời gian thực hiện dài hạn, do Sở Y tế và UBND huyện phối hợp triển khai.

  4. Phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của các HTX: Tăng cường quản lý, đào tạo cán bộ HTX, cải tiến công nghệ sản xuất, mở rộng dịch vụ hỗ trợ thành viên, đảm bảo HTX hoạt động hiệu quả, bền vững. Thời gian thực hiện 3-5 năm, do Liên minh HTX tỉnh và UBND huyện chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý kinh tế địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng chính sách phát triển kinh tế tập thể, nâng cao hiệu quả hoạt động HTX và cải thiện đời sống người dân.

  2. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành kinh tế, quản lý nông nghiệp: Tham khảo mô hình nghiên cứu, phương pháp phân tích và kết quả thực nghiệm để phát triển các đề tài nghiên cứu liên quan.

  3. Các tổ chức tín dụng và ngân hàng chính sách: Áp dụng các khuyến nghị về hỗ trợ vốn vay ưu đãi nhằm thúc đẩy hộ gia đình tham gia HTX và nâng cao thu nhập.

  4. Ban lãnh đạo và thành viên HTX nông nghiệp: Hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển HTX và thu nhập hộ gia đình để điều chỉnh hoạt động, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Câu hỏi thường gặp

  1. Việc tham gia HTX có thực sự giúp tăng thu nhập cho hộ gia đình không?
    Kết quả nghiên cứu cho thấy hộ gia đình tham gia HTX có khả năng tăng thu nhập cao hơn 47% so với hộ không tham gia, nhờ giảm chi phí sản xuất và ổn định đầu ra sản phẩm.

  2. Những yếu tố nào ảnh hưởng lớn nhất đến khả năng tham gia HTX?
    Học vấn chủ hộ và vay vốn tín dụng là hai yếu tố chính ảnh hưởng tích cực đến khả năng tham gia HTX, trong khi tỷ lệ người phụ thuộc có ảnh hưởng ngược chiều.

  3. Tại sao tuổi chủ hộ lại ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tăng thu nhập?
    Người trẻ tuổi thường năng động, dễ tiếp cận công nghệ và mô hình sản xuất mới, trong khi người lớn tuổi có xu hướng bảo thủ, ít đổi mới, dẫn đến khả năng tăng thu nhập thấp hơn.

  4. Chính sách hỗ trợ vốn vay có vai trò như thế nào trong nghiên cứu?
    Hỗ trợ vay vốn giúp hộ gia đình mở rộng sản xuất, đầu tư công nghệ, từ đó nâng cao thu nhập. Hộ có vay vốn có khả năng tăng thu nhập cao hơn 37,4% so với hộ không vay vốn.

  5. Làm thế nào để giảm tỷ lệ người phụ thuộc trong hộ gia đình?
    Thực hiện các chính sách dân số, kế hoạch hóa gia đình và nâng cao nhận thức cộng đồng về quản lý quy mô hộ gia đình sẽ giúp giảm tỷ lệ người phụ thuộc, từ đó cải thiện hiệu quả kinh tế hộ.

Kết luận

  • Học vấn chủ hộ và vay vốn tín dụng là nhân tố quan trọng thúc đẩy hộ gia đình tham gia HTX và tăng thu nhập.
  • Tỷ lệ người phụ thuộc ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tham gia HTX, trong khi tuổi và qui mô hộ gia đình ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng tăng thu nhập.
  • Tham gia HTX giúp giảm chi phí sản xuất, ổn định đầu ra, góp phần nâng cao thu nhập hộ gia đình tại huyện Tân Hiệp.
  • Mô hình hồi quy Binary Logistic cho thấy độ chính xác dự đoán cao, khẳng định tính phù hợp của các biến độc lập trong nghiên cứu.
  • Các chính sách hỗ trợ đào tạo, vay vốn, quản lý quy mô hộ và phát triển HTX cần được triển khai đồng bộ để nâng cao hiệu quả kinh tế nông thôn.

Nghiên cứu đề xuất các bước tiếp theo bao gồm mở rộng khảo sát trên diện rộng, đánh giá hiệu quả chính sách sau khi triển khai và nghiên cứu sâu hơn về các yếu tố xã hội ảnh hưởng đến sự phát triển HTX. Các nhà quản lý và nhà nghiên cứu được khuyến khích áp dụng kết quả này để phát triển kinh tế tập thể bền vững tại các địa phương tương tự.