Luận án Tiến sĩ: Phong trào Đô thị Sài Gòn - Gia Định trong Chiến tranh (1965-1975)

LỜI CAM ĐOAN

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

MỞ ĐẦU

0.1. Lý do chọn đề tài

0.2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

0.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

0.4. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu

1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ PHONG TRÀO ĐÔ THỊ VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ PHONG TRÀO ĐÔ THỊ SÀI GÒN - GIA ĐỊNH TRONG CHIẾN TRANH

1.1. Một số khái niệm học thuật

1.2. Khái quát về đô thị Sài Gòn - Gia Định và phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định

1.2.1. Khái quát về phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định trước năm 1965

1.3. Tình hình nghiên cứu về phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định

1.3.1. Tình hình nghiên cứu trong nước

1.3.2. Tình hình nghiên cứu nước ngoài

1.4. Kết quả nghiên cứu đi trước và những vấn đề đặt ra tiếp tục nghiên cứu

1.5. Tiểu kết chương 1

2. CHƯƠNG 2: PHONG TRÀO ĐÔ THỊ SÀI GÒN - GIA ĐỊNH GIAI ĐOẠN 1965-1968

2.1. Bối cảnh lịch sử và những tác động đến phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định (1965-1968)

2.1.1. Mỹ và chính quyền Sài Gòn leo thang chiến tranh, triển khai chiến lược

2.1.2. Tình hình đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1968

2.1.3. Chủ trương của Đảng đối với phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định

2.2. Diễn biến chủ yếu của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1968

2.2.1. Phong trào đấu tranh chống chiến tranh, đòi hòa bình, độc lập dân tộc

2.2.2. Phong trào bảo vệ văn hóa dân tộc

2.2.3. Phong trào đấu tranh đòi tự do, dân chủ

2.2.4. Phong trào đấu tranh chống chính quyền quân phiệt, đòi thành lập chính quyền dân sự

2.2.5. Phong trào đấu tranh chống bầu cử gian lận

2.2.6. Phong trào bảo vệ sự thống nhất Phật giáo

2.2.7. Phong trào chống quân sự hóa học đường và chống “Tổng động viên” sinh viên

2.2.8. Phong trào chống khủng bố sinh viên, chống xâm phạm tự trị đại học

2.2.9. Phong trào đấu tranh đòi dân sinh

2.3. Tiểu kết chương 2

3. CHƯƠNG 3: PHONG TRÀO ĐÔ THỊ SÀI GÒN - GIA ĐỊNH GIAI ĐOẠN 1969-1975

3.1. Bối cảnh lịch sử và những tác động mới đối với phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định (1969-1975)

3.1.1. Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa thực hiện chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh

3.1.2. Đô thị Sài Gòn - Gia Định sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân

3.1.3. Hội nghị Paris và trạng thái “Vừa đánh vừa đàm”

3.1.4. Thế giới phản đối cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam

3.1.5. Chủ trương mới của Đảng về phong trào đô thị

3.2. Diễn biến chủ yếu của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định (1969-1975)

3.2.1. Phong trào chống chiến tranh, đòi hòa bình, độc lập dân tộc

3.2.2. Phong trào đấu tranh chống Mỹ và chính quyền Sài Gòn kéo dài, mở rộng chiến tranh

3.2.3. Phong trào ủng hộ lập trường hòa bình tại Hội nghị Paris

3.2.4. Phong trào đấu tranh đòi tự do, dân chủ

3.2.5. Phong trào chống quân sự hóa học đường

3.2.6. Phong trào chống bầu cử độc diễn

3.2.7. Phong trào chống khủng bố, đàn áp

3.2.8. Phong trào đấu tranh đòi tự do báo chí, tự do nghiệp đoàn

3.2.9. Phong trào đấu tranh đòi dân sinh

3.2.10. Phong trào đấu tranh đòi thi hành Hiệp định Paris

3.2.11. Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định trong cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975

3.3. Tiểu kết chương 3

4. CHƯƠNG 4: NHỮNG NHẬN XÉT, ĐÁNH GIÁ VỀ PHONG TRÀO ĐÔ THỊ SÀI GÒN - GIA ĐỊNH GIAI ĐOẠN 1965-1975

4.1. Tính chất và đặc điểm của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.1.1. Tính chất dân tộc

4.1.2. Đặc điểm của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.1.3. Hình thức đấu tranh công khai, hợp pháp, phong phú, sáng tạo

4.1.4. Nội dung, khẩu hiệu đấu tranh thiết thực gắn liền với đời sống các tầng lớp nhân dân đô thị

4.1.5. Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định (1965-1975) tiếp tục giữ vị trí đi đầu trong phong trào đô thị miền Nam

4.2. Ý nghĩa của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.2.1. Phong trào đã tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân đô thị Sài Gòn - Gia Định

4.2.2. Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định là hiện thân của sự sáng tạo của Đảng trong lãnh đạo, chỉ đạo phong trào đô thị

4.2.3. Phong trào đô thị trong kháng chiến để lại nhiều bài học kinh nghiệm trong tổ chức và vận động quần chúng

4.3. Đóng góp và hạn chế của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.3.1. Đóng góp của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.3.2. Phong trào phối hợp nhịp nhàng với phong trào nông thôn

4.3.3. Phong trào có đóng góp to lớn vào việc đánh bại các chiến lược chiến tranh xâm lược của Mỹ

4.3.4. Phong trào đóng góp trực tiếp vào việc giải phóng và giữ gìn thành phố Sài Gòn

4.3.5. Hạn chế của phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975

4.3.6. Việc đánh giá thực tiễn phong trào, đề ra mục tiêu, khẩu hiệu đấu tranh

4.3.7. Việc phối hợp giữa các hình thức, lực lượng đấu tranh có lúc chưa hiệu quả

4.4. Tiểu kết chương 4

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN

PHỤ LỤC 1: LỜI CẢM ƠN

I. Tổng quan Phong trào Đô thị Sài Gòn Gia Định Cái nhìn lịch sử

Phong trào đô thị là bộ phận quan trọng của mặt trận đấu tranh chính trị trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. Khác với thực dân Pháp, Mỹ sử dụng chủ nghĩa thực dân mới, thông qua chính quyền tay sai để xâm lược. Mỹ thiết lập bộ máy chính quyền từ trung ương đến địa phương, sử dụng chính sách đàn áp và mua chuộc để kiểm soát nhân dân. Do đó, cuộc kháng chiến phải kết hợp đấu tranh quân sự và chính trị, vạch trần âm mưu xâm lược của Mỹ. Đấu tranh chính trị được ưu tiên hàng đầu ở đô thị. Phong trào đô thị miền Nam diễn ra liên tục với các nội dung đòi độc lập, dân chủ, dân sinh. Trong đó, Sài Gòn - Gia Định có vị trí đặc biệt quan trọng, là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa lớn nhất của miền Nam, nơi phát xuất các cuộc đấu tranh chính trị lớn. Nghiên cứu phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975 có ý nghĩa quan trọng.

1.1. Vài nét về đô thị Sài Gòn Gia Định thời chiến 1965 1975

Đô thị Sài Gòn - Gia Định là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa lớn nhất của miền Nam trong giai đoạn 1965-1975. Đây là vùng hậu cứ quan trọng bậc nhất của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Đồng thời, cũng là nơi thường xuyên diễn ra các cuộc đấu tranh chính trị lớn. Sự tập trung dân cư, các cơ quan chính quyền, và các hoạt động kinh tế khiến Sài Gòn - Gia Định trở thành một điểm nóng của cuộc chiến. Biến động xã hội Sài Gòn và Gia Định chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chiến tranh, tạo ra những mâu thuẫn và bất ổn trong đời sống dân cư.

1.2. Khái quát phong trào đô thị Sài Gòn Gia Định trước năm 1965

Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định trước năm 1965 tập trung vào việc đòi chính quyền Ngô Đình Diệm thực thi Hiệp định Genève, đòi hòa bình, hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất đất nước, chống chính sách độc tài, phát xít. Các cuộc biểu tình, mít tinh diễn ra liên tục, thu hút sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân. Mục tiêu chính là lật đổ chế độ độc tài và hướng đến một chính phủ dân chủ, hòa bình. "Từ năm 1954 đến 1963, phong trào tập trung đấu tranh đòi chính quyền Ngô Đình Diệm thực thi Hiệp định Genéve, đòi hòa bình, hiệp thương tổng tuyển cử thống nhất đất nước, chống chính sách độc tài, phát xit."

II. Chiến tranh Bối cảnh Phong trào Đô thị Sài Gòn 1965 1968

Giai đoạn 1965-1968 chứng kiến sự leo thang chiến tranh của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Mỹ triển khai chiến lược 'chiến tranh cục bộ', đưa quân viễn chinh vào miền Nam. Tình hình đô thị Sài Gòn - Gia Định trở nên phức tạp, với sự gia tăng của quân đội Mỹ và các hoạt động quân sự. Ảnh hưởng của chiến tranh đến đô thị thể hiện rõ qua sự xáo trộn đời sống, sự gia tăng của tệ nạn xã hội và sự bất ổn về chính trị. Đảng có chủ trương rõ ràng đối với phong trào đô thị, chỉ đạo các lực lượng cách mạng bám trụ, vận động quần chúng và đấu tranh chống lại chiến tranh.

2.1. Mỹ leo thang chiến tranh tác động đến Sài Gòn Gia Định

Việc Mỹ và chính quyền Sài Gòn leo thang chiến tranh, triển khai chiến lược 'Chiến tranh cục bộ' đã tác động mạnh mẽ đến phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định. Sự hiện diện của quân đội Mỹ và các hoạt động quân sự đã làm gia tăng mâu thuẫn xã hội và sự bất mãn trong dân chúng. Các phong trào đấu tranh chống chiến tranh, đòi hòa bình, độc lập dân tộc diễn ra ngày càng mạnh mẽ. Theo tài liệu: "Mỹ và chính quyền Sài Gòn leo thang chiến tranh, triển khai chiến lược (@015ir i10 ôÔẳôẳốẳẶốẨẨôỐôỐẳẨẳẨôẨÔẨÔẨÔÖẨỐÔỐỒ."

2.2. Tình hình đô thị Sài Gòn Gia Định giai đoạn 1965 1968

Tình hình đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1968 diễn biến phức tạp. Kinh tế Sài Gòn và Gia Định chịu ảnh hưởng nặng nề từ chiến tranh, với sự gia tăng của lạm phát và thất nghiệp. Đời sống của người dân trở nên khó khăn hơn, tạo điều kiện cho các phong trào đấu tranh đòi dân sinh phát triển. Sự phân hóa giàu nghèo ngày càng gia tăng, làm sâu sắc thêm mâu thuẫn xã hội. Sự suy thoái kinh tế và bất ổn xã hội thúc đẩy người dân tham gia vào các phong trào phản đối chiến tranh và đòi quyền lợi.

2.3. Chủ trương của Đảng đối với phong trào đô thị Sài Gòn Gia Định

Chủ trương của Đảng đối với phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định là tăng cường vận động quần chúng, xây dựng cơ sở chính trị vững chắc, và đấu tranh chống lại các chính sách của Mỹ và chính quyền Sài Gòn. Đảng xác định phong trào đô thị là một bộ phận quan trọng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, và cần phải phát huy vai trò của các tầng lớp nhân dân đô thị trong cuộc đấu tranh này. Nhiệm vụ chính trị quan trọng là vạch trần bản chất xâm lược của Mỹ, xây dựng lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng, và thu hút sự tham gia của đông đảo quần chúng nhân dân.

III. Phong trào Đô thị Sài Gòn Gia Định 1969 1975 Việt Nam hóa

Giai đoạn 1969-1975 chứng kiến Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa thực hiện chiến lược 'Việt Nam hóa chiến tranh'. Đô thị Sài Gòn - Gia Định trải qua nhiều biến động sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968. Phong trào chính trị Sài Gòn tiếp tục diễn ra sôi nổi, với nhiều hình thức đấu tranh mới. Hội nghị Paris và trạng thái 'vừa đánh vừa đàm' cũng tác động đến phong trào đô thị. Đảng có chủ trương mới về phong trào đô thị, nhấn mạnh vai trò của đấu tranh chính trị trong tình hình mới.

3.1. Chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh tác động đến đô thị

Chiến lược 'Việt Nam hóa chiến tranh' của Mỹ và chính quyền Việt Nam Cộng hòa đã gây ra nhiều khó khăn và thách thức cho phong trào đô thị. Tuy nhiên, phong trào vẫn tiếp tục phát triển, với nhiều hình thức đấu tranh sáng tạo. Các phong trào chống chiến tranh, đòi hòa bình, độc lập dân tộc tiếp tục diễn ra mạnh mẽ, thu hút sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân. "Mỹ và chính quyên Việt Nam Cộng hòa thực hiện chiến lược Việt Nam hóa chiến tranh..."

3.2. Phong trào ủng hộ lập trường hòa bình tại Hội nghị Paris

Phong trào ủng hộ lập trường hòa bình tại Hội nghị Paris diễn ra sôi nổi ở Sài Gòn - Gia Định. Các cuộc biểu tình, mít tinh được tổ chức để ủng hộ các nhà đàm phán Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam. Mục tiêu là đòi Mỹ rút quân khỏi Việt Nam và chấm dứt chiến tranh. Sự ủng hộ của dư luận quốc tế cũng là một yếu tố quan trọng thúc đẩy phong trào hòa bình. Các tổ chức quốc tế và các phong trào phản chiến trên thế giới lên án mạnh mẽ cuộc chiến tranh của Mỹ ở Việt Nam, gây áp lực lên chính phủ Mỹ và buộc họ phải ngồi vào bàn đàm phán.

3.3. Phong trào chống quân sự hóa học đường đòi tự do dân chủ

Phong trào chống quân sự hóa học đường, đòi tự do dân chủ tiếp tục diễn ra mạnh mẽ trong giai đoạn 1969-1975. Sinh viên, học sinh là lực lượng nòng cốt của phong trào. Các cuộc biểu tình, bãi khóa được tổ chức để phản đối các chính sách của chính quyền Sài Gòn, đòi tự do ngôn luận, tự do báo chí, và tự do hội họp. Phong trào còn có sự tham gia của nhiều tầng lớp nhân dân khác, như công nhân, trí thức, và các nhà hoạt động xã hội. Họ cùng nhau đấu tranh cho một xã hội dân chủ và công bằng.

IV. Đánh giá Phong trào Đô thị Sài Gòn Tác động Bài học Hạn chế

Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975 có tính chất dân tộc sâu sắc, với sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân. Hình thức đấu tranh công khai, hợp pháp, phong phú, sáng tạo. Nội dung, khẩu hiệu đấu tranh thiết thực gắn liền với đời sống của các tầng lớp nhân dân đô thị. Phong trào tiếp tục giữ vị trí đi đầu trong phong trào đô thị miền Nam. Ý nghĩa của phong trào là tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân đô thị Sài Gòn - Gia Định.

4.1. Tính chất Đặc điểm của Phong trào Đô thị Sài Gòn 1965 1975

Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975 mang tính chất dân tộc sâu sắc, thể hiện qua mục tiêu đấu tranh vì độc lập, thống nhất đất nước. Đặc điểm nổi bật của phong trào là sự tham gia của đông đảo các tầng lớp nhân dân, từ công nhân, sinh viên, học sinh đến trí thức, nhà báo, và các nhà hoạt động xã hội. Phong trào đấu tranh diễn ra liên tục, với nhiều hình thức sáng tạo, từ biểu tình, mít tinh đến bãi công, bãi khóa, và các hoạt động văn hóa, nghệ thuật.

4.2. Đóng góp Hạn chế của Phong trào Đô thị Sài Gòn 1965 1975

Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định giai đoạn 1965-1975 có đóng góp to lớn vào cuộc kháng chiến chống Mỹ. Phong trào đã phối hợp nhịp nhàng với phong trào nông thôn, góp phần đánh bại các chiến lược chiến tranh xâm lược của Mỹ. Phong trào đóng góp trực tiếp vào việc giải phóng và giữ gìn thành phố Sài Gòn nguyên vẹn. Tuy nhiên, phong trào vẫn còn một số hạn chế, như việc đánh giá thực tiễn phong trào, đề ra mục tiêu, khẩu hiệu đấu tranh có lúc chưa sát với tình hình, và việc phối hợp giữa các hình thức, lực lượng đấu tranh có lúc chưa nhịp nhàng.

4.3. Bài học Kinh nghiệm Giá trị cho sự phát triển TPHCM

Phong trào đô thị Sài Gòn - Gia Định trong kháng chiến để lại nhiều bài học kinh nghiệm quý báu trong tổ chức và vận động quần chúng. Những kinh nghiệm này có thể được vận dụng trong thực tiễn xây dựng và phát triển Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay. Việc đoàn kết, tập hợp các tầng lớp nhân dân, phát huy vai trò chủ động, sáng tạo của người dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước là những bài học vẫn còn nguyên giá trị. Phong trào đã tiếp nối và phát huy truyền thống yêu nước và cách mạng của nhân dân đô thị Sài Gòn.