Luận án tiến sĩ: Nghiên cứu địa mạo phục vụ giảm nhẹ thiệt hại do tai biến lũ lụt lưu vực sông Thu Bồn

• LỜI CAM ĐOAN
• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TIẾP CẬN ĐỊA MẠO TRONG NGHIÊN CỨU GIẢM THIỂU TAI BIẾN LỞ LŨ
• 1.1. Tổng quan về tai biến lở lũ
• 1.2. Khái quát chung về lở
• 1.3. Tai biến lở lũ
• 1.4. Các hướng tiếp cận và phương pháp nghiên cứu tai biến lở lũ
• 1.4.1. Nghiên cứu cơ sở và biến trình lở trên quan điểm thuyết văn
• 1.4.2. Nghiên cứu tai biến lở lũ trên quan điểm địa mạo
• 1.4.3. Nghiên cứu sự phân bố và quan trắc lở lũ bằng công nghệ Viễn thám và GIS
• 1.5. Tổng quan về tiếp cận địa mạo trong nghiên cứu lở
• 1.6. Tổng quan về tiếp cận địa mạo trong nghiên cứu lở lũ trên thế giới và Việt Nam
• 1.6.1. Trên thế giới
• 1.6.2. Trên Việt Nam
• 1.7. Cơ sở phương pháp luận và quan điểm tiếp cận địa mạo trong nghiên cứu lở lũ
• 1.7.1. Các phương pháp nghiên cứu
• 1.7.1.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu địa mạo truyền thống
• 1.7.1.2. Phương pháp viễn thám và GIS
• 2. CHƯƠNG 2: CÁC NHÂN TẾ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUÁ TRÌNH THÀNH TẠO ĐỊA HÌNH VÀ PHÁT SINH TAI BIẾN LỞ LŨ TRÊN LƯU VỰC SÔNG THU BỒN
• 2.1. Vị trí địa lý và hình thái sơn văn
• 2.2. Đặc điểm sơn văn và hình thái lưu vực
• 2.3. Đặc điểm địa chất và tân kiến tạo
• 2.3.1. Cấu trúc địa chất
• 2.3.2. Đặc trưng thạch học
• 2.3.3. Đặc trưng thạch học của các đới trước Kainozoi
• 2.3.4. Đặc điểm các trầm tích Kainozoi
• 2.3.5. Đặc điểm tân kiến tạo và địa động lực hiện đại
• 2.3.6. Chuyển động tân kiến tạo và địa động lực hiện đại
• 2.4. Đặc điểm khí hậu
• 2.5. Chỗ đế nhiệt ấm
• 2.6. Các hình thái thời tiết cực đoan
• 2.7. Gió mùa Đông Bắc
• 2.8. Gió Tây Nam khô nóng
• 2.9. Đặc điểm mạng lưới sông
• 2.10. Đặc điểm chỗ đế thủy văn
• 2.11. Dòng chảy ven bờ
• 2.12. Đặc điểm và phong hóa và thảm những
• 2.13. Đặc điểm thảm những
• 2.14. Đặc điểm lớp phủ thực vật
• 3. CHƯƠNG 3: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA MẠO LƯU VỰC SÔNG THU BỒN
• 3.1. Khái quát chung cấu trúc địa mạo lưu vực
• 3.2. Cấu trúc địa hình phân đới nổi (vùng trung và thượng lưu)
• 3.3. Cấu trúc địa hình thung lòng
• 3.4. Các thung lòng phát triển phù hợp với phương cấu trúc địa chất
• 3.4.1. Các thung lòng phát triển vuông góc với phương cấu trúc địa chất
• 3.5. Cấu trúc địa hình phân đới bằng
• 3.5.1. Đồng bằng mặn mặn - bạc mặn - tích tụ
• 3.5.2. Đồng bằng châu thổ
• 3.5.3. Đồng bằng tích tụ
• 3.6. Địa hình nhân sinh
• 3.7. Đặc điểm các kiểu nguồn gốc địa hình
• 3.7.1. Địa hình do bạc mặn tầng hợp
• 3.7.2. Các bờ mặt san bằng
• 3.7.3. Địa hình nguồn gốc dòng chảy trên mặt
• 3.7.4. Địa hình dòng chảy tạm thời
• 3.7.5. Địa hình dòng chảy thường xuyên
• 3.7.6. Địa hình nguồn gốc sông - biển
• 3.7.7. Địa hình nguồn gốc biển
• 3.7.8. Địa hình mặn mặn - tích tụ
• 3.7.9. Địa hình tích tụ
• 3.8. Lịch sử phát triển địa hình
• 3.9. Giai đoạn sụt tở
• 4. CHƯƠNG 4: PHÂN TÍCH ĐỊA MẠO VÀ ỨNG DỤNG GIS CẢNH BÁO TAI BIẾN LỞ LŨ LƯU VỰC SÔNG THU BỒN
• 4.1. Hiện trạng tai biến lở lũ trên lưu vực sông Thu Bồn
• 4.1.1. Lở ở vùng đồng bằng hạ lưu
• 4.1.2. Lở ở vùng trung và thượng lưu
• 4.2. Phân tích địa mạo trong mối liên quan đến tai biến lở lũ lưu vực sông Thu Bồn
• 4.2.1. Trên lò lịch sử năm 1999 trên đồng bằng hạ lưu sông Thu Bồn
• 4.2.2. Các hình thức lở lũ trên đồng bằng
• 4.2.3. Những dấu vết địa mạo của lở lũ trên đồng bằng hạ lưu sông Thu Bồn và ý nghĩa cảnh báo
• 4.3. Lở quét năm 1999 trên lưu vực sông Tây Loan
• 4.4. Lở quét năm 1964 trên lưu vực sông Ngân Thu Bồn trong mối liên hệ với các đặc trưng địa mạo của thung lòng sông
• 4.5. Nhận xét tổng quát
• 4.6. Cảnh báo tai biến lở lũ lưu vực sông Thu Bồn trên cơ sở nghiên cứu địa mạo và ứng dụng GIS
• 4.6.1. Bản đồ địa mạo chuyên đồ phục vụ cảnh báo tai biến lở lũ
• 4.6.2. Cảnh báo tai biến lở lũ phân hạ lưu sông Thu Bồn
• 4.6.3. Cảnh báo tai biến lở lũ đoạn trung lưu sông Thu Bồn
• 4.7. Ứng dụng các nghiên cứu địa mạo và GIS trong đánh giá tai biến lở quét - bùn đá lưu vực sông Thu Bồn
• 4.7.1. Cơ sở ứng dụng và quy trình đánh giá
• 4.7.2. Cảnh báo tai biến lở lũ lưu vực sông Thu Bồn
• 4.7.3. Phân vùng nguy cơ tai biến lở lũ lưu vực sông Thu Bồn trên cơ sở địa mạo
• 4.7.4. Cơ sở phân vùng
• 4.7.5. Phân vùng nguy cơ tai biến lở lũ và các kiến nghị cho việc giảm thiểu thiệt hại
• KẾT LUẬN
• DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng quan về nghiên cứu địa mạo trong giảm thiểu thiệt hại lũ lụt

Nghiên cứu địa mạo đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ các yếu tố ảnh hưởng đến lũ lụt tại lưu vực sông Thu Bồn. Địa mạo học giúp xác định các đặc điểm địa hình, cấu trúc đất và các yếu tố khí hậu có thể dẫn đến tình trạng ngập lụt. Việc phân tích địa hình không chỉ giúp nhận diện các khu vực dễ bị tổn thương mà còn cung cấp thông tin cần thiết cho việc lập kế hoạch quản lý lũ lụt hiệu quả.

1.1. Địa mạo học và vai trò trong quản lý lũ lụt

Địa mạo học là ngành khoa học nghiên cứu về hình dạng và cấu trúc của bề mặt trái đất. Trong bối cảnh lũ lụt, việc hiểu rõ địa hình giúp xác định các khu vực có nguy cơ cao. Các nghiên cứu cho thấy rằng địa hình dốc, độ dốc và loại đất có ảnh hưởng lớn đến dòng chảy nước và khả năng thoát nước.

1.2. Tình hình lũ lụt tại lưu vực sông Thu Bồn

Lưu vực sông Thu Bồn là một trong những khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của lũ lụt. Theo thống kê, từ năm 1971 đến 2001, thiệt hại do thiên tai, chủ yếu là lũ lụt, đã gây ra thiệt hại lớn về người và tài sản. Việc nghiên cứu địa mạo giúp xác định nguyên nhân và tìm ra giải pháp giảm thiểu thiệt hại.

II. Vấn đề và thách thức trong nghiên cứu địa mạo lũ lụt

Mặc dù có nhiều nghiên cứu về địa mạo, nhưng vẫn còn nhiều thách thức trong việc áp dụng các kết quả nghiên cứu vào thực tiễn. Các yếu tố như biến đổi khí hậu, sự phát triển đô thị và quản lý đất đai không hợp lý đã làm gia tăng nguy cơ lũ lụt. Việc phân tích địa hình cần được kết hợp với các yếu tố khác để đưa ra giải pháp hiệu quả.

2.1. Biến đổi khí hậu và tác động đến lũ lụt

Biến đổi khí hậu đã làm thay đổi mô hình thời tiết, dẫn đến lượng mưa tăng đột biến và tình trạng lũ lụt nghiêm trọng hơn. Nghiên cứu cho thấy rằng các khu vực có địa hình thấp và gần sông thường chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu.

2.2. Quản lý đất đai và tác động đến lũ lụt

Quản lý đất đai không hợp lý, như việc xây dựng không kiểm soát trên các vùng đất ngập nước, đã làm gia tăng nguy cơ lũ lụt. Việc nghiên cứu địa mạo giúp xác định các khu vực cần được bảo vệ và quy hoạch hợp lý để giảm thiểu thiệt hại.

III. Phương pháp nghiên cứu địa mạo hiệu quả cho lũ lụt

Để nghiên cứu địa mạo hiệu quả, cần áp dụng các phương pháp hiện đại như công nghệ GIS và mô hình hóa địa hình. Những công nghệ này giúp phân tích dữ liệu địa lý một cách chính xác và nhanh chóng, từ đó đưa ra các dự báo về lũ lụt.

3.1. Sử dụng công nghệ GIS trong nghiên cứu địa mạo

Công nghệ GIS (Hệ thống thông tin địa lý) cho phép thu thập, phân tích và hiển thị dữ liệu địa lý. Việc áp dụng GIS trong nghiên cứu địa mạo giúp xác định các khu vực có nguy cơ cao và lập kế hoạch quản lý lũ lụt hiệu quả.

3.2. Mô hình hóa địa hình và dự báo lũ lụt

Mô hình hóa địa hình là một công cụ quan trọng trong việc dự báo lũ lụt. Các mô hình này giúp mô phỏng dòng chảy nước và xác định các khu vực dễ bị ngập lụt, từ đó đưa ra các biện pháp phòng ngừa kịp thời.

IV. Ứng dụng thực tiễn của nghiên cứu địa mạo trong quản lý lũ lụt

Nghiên cứu địa mạo không chỉ dừng lại ở lý thuyết mà còn có nhiều ứng dụng thực tiễn trong việc quản lý lũ lụt. Các kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng để xây dựng các công trình phòng chống lũ lụt và quy hoạch đô thị bền vững.

4.1. Xây dựng công trình phòng chống lũ lụt

Các công trình như đê, kè và hồ chứa nước được xây dựng dựa trên kết quả nghiên cứu địa mạo. Những công trình này giúp kiểm soát dòng chảy và giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt gây ra.

4.2. Quy hoạch đô thị bền vững

Việc quy hoạch đô thị cần dựa trên các nghiên cứu địa mạo để xác định các khu vực an toàn và dễ bị tổn thương. Điều này giúp giảm thiểu rủi ro và thiệt hại do lũ lụt trong tương lai.

V. Kết luận và tương lai của nghiên cứu địa mạo trong lũ lụt

Nghiên cứu địa mạo là một lĩnh vực quan trọng trong việc giảm thiểu thiệt hại do lũ lụt. Tương lai của nghiên cứu này cần được phát triển hơn nữa với sự kết hợp của các công nghệ hiện đại và các phương pháp quản lý bền vững.

5.1. Tầm quan trọng của nghiên cứu địa mạo trong tương lai

Nghiên cứu địa mạo sẽ tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong việc hiểu rõ hơn về các yếu tố gây ra lũ lụt và tìm ra các giải pháp hiệu quả. Sự phát triển của công nghệ sẽ giúp nâng cao độ chính xác và hiệu quả của các nghiên cứu này.

5.2. Hướng đi mới cho nghiên cứu địa mạo

Các nghiên cứu trong tương lai cần tập trung vào việc tích hợp các yếu tố môi trường, xã hội và kinh tế để đưa ra các giải pháp toàn diện cho vấn đề lũ lụt. Việc hợp tác giữa các nhà khoa học, chính quyền và cộng đồng là rất cần thiết để đạt được mục tiêu này.