I. Tổng Quan Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Tại Bệnh Viện Thái Nguyên
Trong lĩnh vực chấn thương chỉnh hình, thường gặp các tổn thương giải phẫu nặng vùng khớp háng. Đây là hậu quả của nhiều bệnh lý như: chấn thương (vỡ ổ cối, gãy cổ xương đùi…), thoái hóa khớp háng, hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi, viêm cứng khớp háng… Ở giai đoạn đầu của các bệnh lý này có thể điều trị bảo tồn bằng nghỉ ngơi, hạn chế lao động nặng, dùng thuốc giảm đau, hoặc sử dụng các phương pháp: khoan giảm áp, ghép xương có cuống mạch, gọt lại mặt khớp, bơm xi măng vào ổ khuyết xương, hay hàn khớp ở tư thế cơ năng. Các phương pháp này đã mang lại kết quả khả quan khi bệnh nhân đến sớm [41]. Tuy nhiên, trên thực tế, hầu hết các bệnh nhân khi đến khám đều đã ở giai đoạn muộn nên gần như tàn phế, không thể sinh hoạt và lao động bình thường được. Các phương pháp bảo tồn ở giai đoạn này cũng mang lại kết quả rất hạn chế.
1.1. Lịch Sử Phát Triển Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Thái Nguyên
Phẫu thuật thay khớp háng ra đời đã mở ra hướng điều trị mới mang lại nhiều lợi ích cho bệnh nhân. Tùy từng tình trạng bệnh nhân mà lựa chọn có thể thay chỏm hoặc thay khớp háng toàn phần [19], [41]. Kỹ thuật này được Charпleɣ đề xuất và thực hiện từ năm 1958, đến nay, đã được áp dụng rộng rãi trên thế giới với mục đích: làm cho bệnh nhân không đau, tăng tầm hoạt động khớp và sửa chữa lại biến dạng [50]. Ngày nay, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần là phẫu thuật chỉnh hình được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới với 80.
1.2. Ứng Dụng Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Tại Bệnh Viện Đa Khoa
Tại Việt Nam, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần đã được thực hiện 2 lần đầu do Trần Ngọc Ninh (năm 1973) ở Sài Gòn và Ngô Bảo Khang (năm 1978) ở Hà Nội. Từ đầu thập niên 1990 đến nay, nhờ được huấn luyện, và đầu tư trang thiết bị tốt hơn, phẫu thuật này đã được áp dụng ngày càng phổ biến ở nước ta [25], [37]. Hiện nay, có hai loại khớp háng toàn phần là: loại khi gắn cần có xi măng và loại khi gắn không cần xi măng. Xu hướng của các nước tiên tiến và cả ở Việt Nam đang nghiêng về sử dụng loại khớp không xi măng vì những ưu điểm nhiều hơn cho bệnh nhân mà loại khớp này mang lại [17], [33].
II. Ưu Điểm Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Tại Bệnh Viện Đa Khoa
Tại Bệnh viện Đa khoa Thái Nguyên, phẫu thuật thay khớp háng toàn phần được áp dụng từ năm 2012 và đã trở thành phẫu thuật thường quy. Hiện tại bệnh viện đang tiến hành thay thế cả hai loại, khớp háng toàn phần có xi măng và khớp háng toàn phần không xi măng. Kỹ thuật này khi triển khai đã đáp ứng được nhu cầu điều trị, không chỉ cho người dân trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên mà còn cho bệnh nhân ở các tỉnh lân cận như: Bắc Kạn, Cao Bằng, Tuyên Quang, Hà Giang… đồng thời giảm chi phí điều trị cho bệnh nhân và góp phần giảm tải cho tuyến trên khi phải chuyển tuyến.
2.1. Đánh Giá Chi Tiết Về Dịch Vụ Phẫu Thuật Thẩm Mỹ
Tuy nhiên, tại đây chưa có nghiên cứu nào đánh giá về kết quả phẫu thuật, cũng như tìm hiểu về các yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật, nhằm rút ra những bài học kinh nghiệm để thực hiện tốt hơn, hoàn thiện hơn về chỉ định, kỹ thuật thay KHTP cho các ca bệnh tiếp theo. Vì vậy chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên”. Với 2 mục tiêu : 1. Đánh giá kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên từ tháng 3/2012 đến tháng 4/2015.
2.2. Phân Tích Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Kết Quả Phẫu Thuật
Phân tích một số yếu tố ảnh hưởng đến kết quả phẫu thuật thay khớp háng toàn phần tại Bệnh viện đa khoa trung ương Thái Nguyên.1 Đặc điểm về giải phẫu và sinh lý khớp háng Khớp háng là khớp chỏm điển hình tiếp nối xương đùi vào chậu hông. Khớp háng nằm giữa bẹn và mông, có nhiều cơ che phủ nên phẫu thuật khó khăn. Diện khớp gồm có 3 phần: chỏm xương đùi; ổ cối của xương chậu và sụn viền [11], [28].
III. Quy Trình Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Tại Bệnh Viện Thái Nguyên
Ổ cối Do 3 phần của xương chậu tạo thành: phần chậu, phần mu và phần ngồi; lúc phôi thai giữa ba phần sụn hình chữ Y. Phần tiếp khớp với chỏm đùi là mặt nguyệt, phần còn lại gọi là hố ổ cối chứa tổ chức mỡ [28]. Ổ cối quay ra trước, xuống dưới được viền quanh bởi một vành xương gọi là viền ổ cối. Vành xương bị khuyết ở dưới, gọi là khuyết ổ cối có dây chằng ngang căng nối hai bờ của khuyết. Phần trung tâm của đáy ổ cối thì gồ ghề không khớp với chỏm xương đùi. Mặt khớp của hố ổ cối có hình liềm gọi là mặt nguyệt;
3.1. Các Bước Chuẩn Bị Trước Phẫu Thuật Thẩm Mỹ
1/5 trước trên của mặt nguyệt do xương mu tạo thành, 2/5 sau dưới của mặt nguyệt do xương ngồi tạo nên, phần còn lại thuộc về xương chậu [26]. 6 chỏm xương đùi thì to còn ổ cối nông nên ổ cối có một sụn viền bao quanh làm sâu thêm ổ cối để ôm lấy chỏm xương đùi. Sụn nối hai bờ của khuyết ổ cối tạo nên dây chằng ngang. Sụn viền bám vào quanh viền ổ cối. Muốn tháo khớp, trước hết phải cắt sụn viền [24], [26].
3.2. Kỹ Thuật Thay Khớp Háng Toàn Phần Chi Tiết
Phẫu thuật viên cần nắm được cấu trúc giải phẫu của ổ cối, khi tiến hành thay khớp háng cần lưu ý bảo tồn lớp xương nền ổ cối (lớp xương dưới sụn). Lớp này tuy mỏng nhưng có vai trò quan trọng vì làm nền chắc cho ổ khớp nhân tạo. Trong các trường hợp tổn thương thoái hóa hay khi thay lại khớp, lớp này bị hỏng thì phải ghép xương hoặc dùng các loại rổ nhân tạo để làm vững chắc cho khớp mới được thay thế.
IV. Biến Chứng Và Cách Phòng Ngừa Trong Phẫu Thuật
Chỏm xương đùi Chỏm là 2/3 khối cầu hướng lên trên vào trong và ra trước, chỏm được bọc bằng sụn, trừ ở hố chỏm đùi, nơi mà dây chằng chỏm đùi (dây chằng tròn) bám vào [24], [26]. Trong bệnh lý thoái hóa hay hoại tử vô khuẩn, chỏm xương đùi bị biến dạng, tiêu mất dần phần chỏm xương nếu tiến triển lâu dài sẽ ảnh hưởng đến ổ cối. Cổ xương đùi Cổ xương đùi dài 5cm và tạo với thân xương một góc 1250. Chỗ tiếp nối giữa cổ xương và thân xương gờ rõ lên ở phía trước thành đường gian mấu, ở phía ngoài thành mấu chuyển lớn, ở phía sau thành mào gian mấu, và ở phía sau trong thành mấu chuyển bé; mào và đường gian mấu nối liền hai mấu chuyển với nhau [24], [26].
4.1. Nhận Biết Sớm Các Dấu Hiệu Bất Thường Sau Phẫu Thuật
Góc giữa cổ xương đùi và thân xương gọi là góc nghiêng và hợp với trục ngang của mấu chuyển to một góc khoảng 150- 200 gọi là góc xiên. Hai góc này có thể thay đổi trong một số trường hợp bệnh lý và cần chú ý để đưa lưỡi dao trong thủ thuật tháo khớp [26]. Điểm yếu của cổ xương đùi nằm giữa 2 hệ xương (Tam giác Ward): hệ vòm nằm ở ngoài và hệ quạt nằm ở trong. Các bè xương hình quạt là bè chịu lực, hướng đi phù hợp với hướng của lực nén. Bè này đi từ dưới cổ xương đùi gọi là cung Adams hay calcar tỏa lên chỏm xương đùi theo hình quạt. Ở cung Adams vùng cán quạt, chất xương đậm đặc rất vững.
4.2. Phương Pháp Chăm Sóc Và Phục Hồi Chức Năng Sau Phẫu Thuật
Bình thường khi đứng thẳng: mỗi háng chịu 1/2 trọng lực, khi bước đi chân trụ chịu 2,5 trọng lực và khi chạy thì chân chạm đất chịu lực tỳ 5 lần thân trọng [13], [14]. Mạch máu nuôi vùng cổ chỏm xương đùi Mạch máu nuôi dưỡng cổ xương đùi rất nghèo nàn, bởi 3 nguồn [36]: + Động mạch dây chằng tròn: rất nhỏ, nuôi 1/4 chỏm, một số người lại không có, hoặc bị xơ vữa. + Động mạch mũ: được chia từ động mạch đùi sâu, từ bao khớp tới nuôi chỏm. + Động mạch từ thân xương đùi - nền cổ lên nuôi.
V. Kết Quả Nghiên Cứu Phẫu Thuật Thẩm Mỹ Tại Thái Nguyên
Mạch máu nuôi vùng cổ chỏm xương đùi [35]. Do đặc điểm giải phẫu của hệ thống mạch máu nuôi vùng cổ chỏm xương đùi như đã nêu trên, nên khi gãy cổ, chỏm xương đùi thì hệ cấp máu này sẽ bị tổn thương. Vì vậy, khi gãy cổ chỏm xương đùi, đặc biệt là có di lệch nhiều, khả năng liền xương là rất kém và khả năng khớp giả, hoại tử chỏm, thoái hóa khớp háng là rất cao. Hệ thống giữ khớp Khớp háng được giữ chắc chắn bởi một hệ thống bao gồm bao khớp, dây chằng và các cơ bám xung quanh [28].
5.1. Đánh Giá Hiệu Quả Phẫu Thuật Dựa Trên Tiêu Chí Nào
- Bao khớp: Là một bao sợi dày, chắc bọc quanh khớp bám vào xương chậu và xương đùi, bao bọc hết chỏm và gần hết cổ [14], [26], [37]. Về phía xương chậu: bao khớp bám vào chu vi ổ cối và mặt ngoài sụn viền ổ cối. Phía sau, bao khớp bám vào 2/3 trong cổ giải phẫu xương đùi và cách mào gian mấu khoảng 1cm [26]. * Dây chằng: có hai loại dây chằng khớp háng. Loại trong khớp: dây chằng chỏm đùi hay dây chằng tròn nối chỏm xương đùi vào đáy ổ cối, dây chằng chỏm đùi đi từ hõm chỏm đùi vòng xuống phía dưới ổ cối để bám vào hai bờ của khuyết ổ cối và dây chằng ngang.
5.2. So Sánh Kết Quả Phẫu Thuật Với Các Phương Pháp Khác
Dây chằng chỏm được coi như một phần của bao khớp, chui vào trong khớp, có mạch máu đi theo để tới chỏm xương đùi. Khi tháo khớp, phải bật chỏm xương đùi ra ngoài ổ khớp để cắt dây chằng tròn. Muốn bật chỏm ra ngoài, phải cắt rộng bao khớp [26]. Loại ngoài khớp: có 3 dây chằng từ xương chậu xuống xương đùi, tăng cường cho bao khớp Mặt trước khớp có 2 dây chằng: Dây chằng chậu đùi ở phía trước khớp hông hòa quyện vào bao khớp, dính ở trên vào gai chậu trước dưới và viền ổ cối rồi tách ra làm hai bó đều bám vào đường liên mấu trước [24], [26]:
VI. Tương Lai Và Phát Triển Của Phẫu Thuật Thẩm Mỹ
Bó trên (hay còn gọi là bó chậu): dày khoảng 8 - 10mm, rộng từ 1 – 2 cm, bám vào mấu chuyển to. Có hai bó phụ (gân và cân) tăng cường bó này, bó gân tách ở gân quặt ngang của cơ thẳng trước, bó cân là một trẽ cơ tách ở cơ mông bé ra. + Bó dưới: dính vào mấu chuyển nhỏ nên gọi là bó chậu trước mấu chuyển nhỏ. Bó này đứng thẳng nên giữ đùi không cho duỗi quá ra sau làm cho ta đứng được. 10 Dây chằng mu đùi: bám ở trên vào lồi chậu mu, ngành trên xương mu, mào bịt. Dây chằng này xen lẫn với bao khớp ở gần chỗ bám vào xương đùi. Nó hợp với hai bó của dây chằng chậu đùi thành ba nết hình chữ П hoa (dây chằng Bertin) [24], [26].
6.1. Ứng Dụng Công Nghệ Mới Trong Phẫu Thuật Thẩm Mỹ
Dây chằng ngồi đùi: ở mặt sau khớp, đi từ xương ngồi tới mấu chuyển lớn [24]. Ngoài các dây chằng kể trên, còn có nhiều thớ vòng ở phía sau và ở dưới bao khớp tạo nên một “đai vòng”. Khi duỗi đùi, thớ của các dây chằng cuốn quanh cổ và ấn chỏm vào ổ cối. Ngược lại, khi gấp đùi, thừng sẽ được nới lỏng để chỏm di chuyển xa ổ cối. Vì vậy, khi tháo bỏ khớp phải gấp đùi vào bụng để mở vào bao khớp dễ dàng [26]. Hệ thống dây chằng bên ngoài và bên trong khớp háng có một sự liên kết chắc chắn đảm bảo cho một sự hoạt động đa dạng của khớp háng vì vậy khi phẫu thuật không được làm tổn thương nhiều và phải phục hồi tối đa dây chằng để đảm bảo tốt cho chức năng khớp háng về sau.
6.2. Đào Tạo Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao Cho Ngành
- Bao hoạt dịch khớp: Là một màng mỏng phủ mặt trong bao khớp gồm hai phần [11], [26]: Phần chính: lót ở mặt trong bao khớp, ở xương chậu thì dính vào xung quanh sụn viền xuống đến các mấu chuyển thì quặt lên tới chỏm xương đùi, dính vào xung quanh sụn bọc. Phần phụ: bọc quanh dây chằng tròn (dây chằng tròn nằm ở trong bao khớp nhưng nằm ngoài bao hoạt dịch) bám vào chu vi hố dây chằng tròn và hố ổ cối. Trong bao hoạt dịch có chứa chất dịch nhầy giúp cho khớp hoạt động dễ dàng. Khi thay khớp háng hầu như bao hoạt dịch không còn tiết dịch khớp, vì vậy làm cho ổ cối dễ bị mòn.
