Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu rộng và cạnh tranh ngày càng gay gắt, các doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo phải đối mặt với nhiều thách thức trong việc nâng cao hiệu quả quản lý và sản xuất. Theo báo cáo của các cơ quan Chính phủ, tăng trưởng ngành bánh kẹo giai đoạn 2010-2014 đạt khoảng 10%, tuy nhiên dự báo giai đoạn 2015-2019 chỉ còn 8-9%. Ngành bánh kẹo không phải là mặt hàng thiết yếu, do đó khi kinh tế khó khăn, người tiêu dùng thường cắt giảm chi tiêu cho mặt hàng này. Đồng thời, các doanh nghiệp trong nước chịu áp lực cạnh tranh từ các sản phẩm bánh kẹo nhập khẩu với công nghệ hiện đại và phân khúc cao cấp chiếm ưu thế. Mặc dù vậy, mức tăng trưởng ngành bánh kẹo tại Việt Nam vẫn cao hơn mức bình quân thế giới (1,5%) và khu vực Đông Nam Á (3%), cho thấy tiềm năng phát triển lớn.

Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà, với hơn 55 năm phát triển và sản lượng bình quân hàng năm trên 15 nghìn tấn, là một trong những doanh nghiệp hàng đầu trong ngành. Tuy đã hoàn thiện hệ thống kế toán tài chính, công tác kế toán quản trị tại công ty vẫn chưa được nghiên cứu toàn diện để hỗ trợ hiệu quả công tác quản lý sản xuất kinh doanh. Do đó, nghiên cứu tổ chức kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà nhằm mục tiêu hệ thống hóa lý luận, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán quản trị, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và cạnh tranh của doanh nghiệp trong giai đoạn 2017-2018.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, tập trung vào các khái niệm chính sau:

  • Kế toán quản trị: Là khoa học thu nhận, xử lý và cung cấp thông tin kinh tế tài chính phục vụ cho việc lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm soát hoạt động sản xuất kinh doanh nội bộ doanh nghiệp. Theo Luật Kế toán Việt Nam (2015), kế toán quản trị là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin theo yêu cầu quản trị và ra quyết định trong nội bộ đơn vị kế toán.

  • Tổ chức kế toán quản trị: Bao gồm việc tổ chức bộ máy kế toán quản trị, lập dự toán sản xuất kinh doanh, thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin kế toán quản trị phù hợp với đặc điểm doanh nghiệp nhằm hỗ trợ nhà quản trị ra quyết định.

  • Mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận (C-V-P): Phân tích mối quan hệ này giúp doanh nghiệp xác định điểm hòa vốn, tối ưu hóa sản lượng, giá bán và chi phí để tối đa hóa lợi nhuận.

  • Phân tích chênh lệch chi phí: Phương pháp phân tích chi phí hỗn hợp để xác định chi phí biến đổi và định phí, từ đó xây dựng phương trình dự toán chi phí hỗn hợp.

  • Báo cáo kế toán quản trị: Hệ thống báo cáo cung cấp thông tin kịp thời, chính xác phục vụ cho việc lập kế hoạch, kiểm tra, đánh giá và ra quyết định của nhà quản trị.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu sau:

  • Phỏng vấn trực tiếp: Thực hiện phỏng vấn các nhà quản lý, kế toán và nhân viên phụ trách công tác kế toán tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà nhằm thu thập thông tin về tổ chức kế toán quản trị, quy trình lập dự toán, thu thập và xử lý thông tin.

  • Quan sát thực tế: Tác giả trực tiếp quan sát quy trình làm việc, tổ chức công tác kế toán tại trụ sở chính và thu thập chứng từ, sổ sách kế toán qua email từ các chi nhánh.

  • Nghiên cứu tài liệu: Thu thập và phân tích các văn bản pháp luật như Luật Kế toán (2015), Thông tư 200/2014 của Bộ Tài chính, chuẩn mực kế toán Việt Nam và quốc tế, báo cáo tài chính, hệ thống tài khoản kế toán, các tài liệu nội bộ của công ty.

  • Phân tích số liệu: Sử dụng phần mềm Excel để tổng hợp, xử lý và phân tích số liệu kế toán quản trị của công ty trong giai đoạn 2017-2018.

  • So sánh: So sánh các chỉ tiêu kế toán quản trị thực tế với dự toán, kế hoạch nhằm đánh giá hiệu quả tổ chức kế toán quản trị.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các bộ phận kế toán và quản lý liên quan tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà trong khoảng thời gian 2 năm (2017-2018). Phương pháp chọn mẫu chủ yếu là phi xác suất, tập trung vào các cá nhân có vai trò trực tiếp trong công tác kế toán quản trị.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tổ chức bộ máy kế toán quản trị: Công ty áp dụng mô hình tổ chức kế toán kết hợp giữa kế toán tài chính và kế toán quản trị trong một hệ thống thống nhất. Bộ máy kế toán gồm các phòng ban chuyên trách, với kế toán trưởng chịu trách nhiệm chung. Tuy nhiên, việc phân công nhiệm vụ còn chưa rõ ràng, dẫn đến một số trùng lặp công việc và chưa phát huy tối đa hiệu quả.

  2. Lập dự toán sản xuất kinh doanh: Công ty đã xây dựng hệ thống dự toán chi tiết cho các chỉ tiêu như chi phí nguyên vật liệu trực tiếp, nhân công, chi phí sản xuất chung, chi phí bán hàng và quản lý doanh nghiệp. Dự toán được lập cho năm và chia theo quý, tháng. Tuy nhiên, tỷ lệ chênh lệch giữa dự toán và thực tế trong năm 2018 là khoảng 12%, chủ yếu do biến động giá nguyên liệu và sai số trong dự báo sản lượng.

  3. Thu thập và xử lý thông tin kế toán quản trị: Công tác thu thập thông tin được thực hiện qua hệ thống chứng từ kế toán chi tiết, sổ kế toán và báo cáo nội bộ. Công ty đã mở các tài khoản chi tiết theo từng loại chi phí, sản phẩm và bộ phận. Tuy nhiên, việc xử lý và phân tích thông tin còn hạn chế, chưa áp dụng đầy đủ các phương pháp phân tích chi phí – khối lượng – lợi nhuận và phân tích chênh lệch chi phí.

  4. Cung cấp báo cáo kế toán quản trị: Hệ thống báo cáo kế toán quản trị gồm báo cáo dự toán, báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, báo cáo biến động kết quả và nguyên nhân. Báo cáo được lập định kỳ hàng tháng và quý, tuy nhiên thời gian hoàn thành báo cáo còn kéo dài, ảnh hưởng đến tính kịp thời của thông tin phục vụ quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ đặc điểm quy trình công nghệ sản xuất đơn giản, quy mô công ty lớn với nhiều nhà máy và chi nhánh phân tán, dẫn đến khó khăn trong việc đồng bộ và kiểm soát thông tin kế toán quản trị. So với các nghiên cứu trong ngành bánh kẹo và doanh nghiệp sản xuất khác, Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà đã có bước tiến trong việc tổ chức bộ máy và lập dự toán, nhưng chưa tận dụng hết các công cụ phân tích hiện đại để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và ra quyết định.

Việc áp dụng mô hình tổ chức kế toán kết hợp phù hợp với quy mô và đặc điểm công ty, tuy nhiên cần cải thiện phân công nhiệm vụ và tăng cường đào tạo nhân viên kế toán quản trị để nâng cao trình độ chuyên môn. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị nhằm đảm bảo tính chính xác, kịp thời và phù hợp với nhu cầu quản lý sẽ giúp công ty nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh tỷ lệ chênh lệch dự toán và thực tế chi phí, bảng phân tích chi tiết các khoản chi phí theo từng nhà máy, cũng như biểu đồ thể hiện thời gian hoàn thành báo cáo kế toán quản trị qua các kỳ.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy kế toán quản trị: Rà soát và phân công lại nhiệm vụ cụ thể cho từng bộ phận kế toán quản trị nhằm tránh trùng lặp, nâng cao hiệu quả công việc. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do Ban Tổng Giám đốc phối hợp với phòng Tổ chức nhân sự chủ trì.

  2. Nâng cao chất lượng lập dự toán: Áp dụng các phương pháp dự báo hiện đại và cập nhật thường xuyên biến động thị trường nguyên vật liệu để giảm sai số dự toán xuống dưới 5% trong vòng 1 năm. Phòng Kế hoạch và Phòng Kế toán quản trị chịu trách nhiệm thực hiện.

  3. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin: Đầu tư phần mềm kế toán quản trị tích hợp các công cụ phân tích chi phí – khối lượng – lợi nhuận, phân tích chênh lệch chi phí nhằm nâng cao khả năng xử lý và phân tích dữ liệu. Thời gian triển khai dự kiến 12 tháng, do Ban Công nghệ thông tin phối hợp với phòng Kế toán quản trị thực hiện.

  4. Cải tiến hệ thống báo cáo kế toán quản trị: Thiết kế lại mẫu báo cáo, rút ngắn thời gian hoàn thành báo cáo xuống còn tối đa 5 ngày sau kỳ kế toán, đảm bảo cung cấp thông tin kịp thời cho nhà quản trị. Phòng Kế toán quản trị phối hợp với các phòng ban liên quan thực hiện trong 6 tháng.

  5. Đào tạo và nâng cao trình độ nhân viên kế toán quản trị: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kế toán quản trị, kỹ năng phân tích và sử dụng phần mềm kế toán hiện đại cho đội ngũ kế toán viên trong vòng 1 năm. Ban Tổng Giám đốc phối hợp với phòng Nhân sự và các đơn vị đào tạo chịu trách nhiệm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo: Giúp hiểu rõ vai trò và cách tổ chức kế toán quản trị để nâng cao hiệu quả quản lý chi phí, lập dự toán và ra quyết định kinh doanh.

  2. Phòng kế toán và tài chính doanh nghiệp: Cung cấp kiến thức về tổ chức bộ máy kế toán quản trị, phương pháp thu thập, xử lý và phân tích thông tin kế toán phục vụ quản lý nội bộ.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo thực tiễn về ứng dụng lý thuyết kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất thực phẩm, đặc biệt ngành bánh kẹo.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức hỗ trợ doanh nghiệp: Giúp đánh giá thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại doanh nghiệp, từ đó xây dựng chính sách hỗ trợ phù hợp nhằm nâng cao năng lực quản lý doanh nghiệp trong ngành sản xuất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị tập trung cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời phục vụ quản lý nội bộ doanh nghiệp, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho các đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư. Ví dụ, kế toán quản trị lập dự toán chi phí, phân tích điểm hòa vốn, còn kế toán tài chính lập báo cáo tài chính theo chuẩn mực.

  2. Tại sao cần tổ chức bộ máy kế toán quản trị riêng biệt trong doanh nghiệp sản xuất?
    Doanh nghiệp sản xuất có quy trình công nghệ phức tạp, nhiều chi phí phát sinh cần theo dõi chi tiết để kiểm soát và ra quyết định hiệu quả. Bộ máy kế toán quản trị giúp thu thập, xử lý thông tin chi tiết theo từng bộ phận, sản phẩm, từ đó hỗ trợ quản lý chi phí và nâng cao hiệu quả sản xuất.

  3. Lập dự toán sản xuất kinh doanh có vai trò gì trong kế toán quản trị?
    Dự toán giúp nhà quản trị xác định kế hoạch chi phí, sản lượng, doanh thu trong kỳ, làm cơ sở kiểm tra, giám sát và điều chỉnh hoạt động sản xuất kinh doanh. Ví dụ, dự toán chi phí nguyên vật liệu giúp kiểm soát chi phí đầu vào, tránh lãng phí.

  4. Phân tích mối quan hệ chi phí – khối lượng – lợi nhuận giúp gì cho doanh nghiệp?
    Phân tích này giúp xác định điểm hòa vốn, đánh giá tác động của biến động chi phí và sản lượng đến lợi nhuận, từ đó đưa ra quyết định về giá bán, sản lượng sản xuất phù hợp để tối đa hóa lợi nhuận.

  5. Làm thế nào để cải thiện tính kịp thời và chính xác của báo cáo kế toán quản trị?
    Doanh nghiệp cần áp dụng công nghệ thông tin, xây dựng quy trình luân chuyển chứng từ và xử lý dữ liệu khoa học, phân công rõ ràng trách nhiệm lập báo cáo, đồng thời đào tạo nhân viên nâng cao kỹ năng xử lý thông tin. Ví dụ, sử dụng phần mềm kế toán tích hợp giúp tự động hóa báo cáo và giảm thời gian hoàn thành.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa các lý thuyết cơ bản về tổ chức kế toán quản trị trong doanh nghiệp sản xuất, đặc biệt trong ngành bánh kẹo.
  • Đã phân tích và đánh giá thực trạng tổ chức kế toán quản trị tại Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà trong giai đoạn 2017-2018, chỉ ra những điểm mạnh và hạn chế.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng lập dự toán, ứng dụng công nghệ thông tin và cải tiến hệ thống báo cáo kế toán quản trị.
  • Các giải pháp được thiết kế phù hợp với đặc điểm quy trình công nghệ, quy mô và phạm vi hoạt động của công ty, có thể áp dụng trong vòng 6-12 tháng.
  • Khuyến nghị các nhà quản trị doanh nghiệp sản xuất bánh kẹo và các bên liên quan tham khảo để nâng cao hiệu quả quản lý và cạnh tranh trên thị trường.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo Công ty Cổ phần Bánh kẹo Hải Hà nên triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tổ chức đánh giá định kỳ để điều chỉnh phù hợp với thực tế hoạt động. Các nhà nghiên cứu và sinh viên có thể sử dụng luận văn này làm cơ sở cho các nghiên cứu tiếp theo về kế toán quản trị trong ngành sản xuất thực phẩm.