Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động kinh doanh điện năng đóng vai trò then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt tại các doanh nghiệp nhà nước như Công ty Điện lực Thanh Hóa. Giai đoạn 2018-2020, tổng doanh thu của Công ty tăng từ 7.027 tỷ đồng lên 9.648 tỷ đồng, tương đương mức tăng trưởng trung bình khoảng 16-18% mỗi năm. Tổng tài sản cũng tăng từ 5.422 tỷ đồng lên 7.823 tỷ đồng, phản ánh sự đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng và trang thiết bị. Tuy nhiên, công tác kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng tại Công ty vẫn còn nhiều hạn chế, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và phát triển bền vững.

Mục tiêu nghiên cứu là hoàn thiện công tác kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng tại Công ty Điện lực Thanh Hóa, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thiểu rủi ro và tăng cường tính minh bạch trong hoạt động kinh doanh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào dữ liệu thực tế giai đoạn 2018-2020 tại Công ty, với trọng tâm là các quy trình kiểm soát, tổ chức thực hiện và đánh giá kết quả kiểm soát.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh ngành điện là ngành hạ tầng cơ sở thiết yếu, ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển kinh tế địa phương và quốc gia. Việc hoàn thiện kiểm soát kinh doanh không chỉ giúp Công ty nâng cao hiệu quả tài chính mà còn góp phần đảm bảo cung cấp điện an toàn, liên tục và ổn định cho hơn 792.000 khách hàng trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên hai khung lý thuyết chính: lý thuyết quản lý hoạt động kinh doanh và mô hình kiểm soát nội bộ COSO 2013.

  • Lý thuyết quản lý hoạt động kinh doanh: Định nghĩa kinh doanh là quá trình liên tục từ đầu tư, sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm nhằm mục đích sinh lợi. Hoạt động kinh doanh điện năng được xem là một ngành đặc thù với vai trò hạ tầng cơ sở, đòi hỏi kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo hiệu quả và an toàn.

  • Mô hình kiểm soát nội bộ COSO 2013: Bao gồm 17 nguyên tắc cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, tập trung vào đánh giá rủi ro, kiểm soát gian lận, và đảm bảo tính minh bạch trong quản lý. COSO nhấn mạnh vai trò của công nghệ thông tin và nhận thức của con người trong vận hành hệ thống kiểm soát.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: kiểm soát phòng ngừa và kiểm soát hiệu chỉnh, quy trình kiểm soát gồm thiết lập tiêu chuẩn, đo lường và điều chỉnh sai lệch, các chỉ tiêu tài chính đánh giá hiệu quả kiểm soát như ROS, ROA, ROE, hệ số thanh toán và cơ cấu tài chính.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp tiếp cận quy nạp, kết hợp thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát trắc nghiệm và phỏng vấn sâu với 100 cán bộ công nhân viên thuộc các phòng ban như Ban lãnh đạo, Tài chính kế toán, Kinh doanh điện năng, Vật tư, Kế hoạch đầu tư và các Điện lực trực thuộc. Tiêu chí lựa chọn dựa trên phẩm chất đạo đức, kinh nghiệm công tác và mức độ liên quan đến quản lý kinh doanh điện năng.

  • Dữ liệu thứ cấp: Bao gồm báo cáo tài chính, báo cáo sản xuất kinh doanh, các tài liệu pháp luật, giáo trình quản trị kinh doanh, báo cáo COSO, và các tài liệu chuyên ngành liên quan đến ngành điện.

Phương pháp phân tích dữ liệu bao gồm phân tích định lượng qua các chỉ tiêu tài chính và phân tích định tính qua đánh giá thực trạng, nhận thức và ý kiến chuyên gia. Thời gian nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2018-2020, với mục tiêu đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Hiệu quả kiểm soát hoạt động kinh doanh còn hạn chế: Qua khảo sát, chỉ khoảng 60% cán bộ đánh giá công tác hoạch định kế hoạch kiểm soát là hiệu quả, trong khi tổ chức triển khai và kiểm tra giám sát chỉ đạt mức 55-58%. Tỷ lệ điện tổn thất giai đoạn 2018-2020 dao động khoảng 5-6%, chưa đạt mục tiêu tối ưu.

  2. Tăng trưởng doanh thu và tài sản ổn định: Tổng doanh thu tăng trung bình 16,9% mỗi năm, từ 7.027 tỷ đồng năm 2018 lên 9.648 tỷ đồng năm 2020. Tổng tài sản tăng 14,5% trung bình mỗi năm, phản ánh đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao năng lực tài chính.

  3. Nguồn nhân lực kiểm soát chưa đáp ứng yêu cầu: Đội ngũ cán bộ kiểm soát có trình độ và kinh nghiệm chưa đồng đều, chỉ khoảng 65% cán bộ được đào tạo chuyên sâu về kiểm soát nội bộ và quản lý rủi ro.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin trong kiểm soát còn hạn chế: Tỷ lệ công tơ điện tử đo xa tự động đạt 57,11%, chưa phủ kín toàn bộ khách hàng, ảnh hưởng đến khả năng giám sát và kiểm soát chính xác.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do nhận thức về tầm quan trọng của kiểm soát hoạt động kinh doanh chưa đồng bộ trong toàn Công ty, cùng với năng lực nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin chưa được đầu tư tương xứng. So với các Công ty Điện lực Hà Nam và Ninh Bình, nơi tỷ lệ công tơ đo xa và năng lực tài chính cao hơn, Công ty Điện lực Thanh Hóa còn nhiều dư địa để cải thiện.

Việc áp dụng mô hình COSO 2013 giúp Công ty nhận diện rõ các rủi ro, đặc biệt là rủi ro gian lận và sai sót trong báo cáo tài chính. Các biểu đồ thể hiện tỷ lệ điện tổn thất, tăng trưởng doanh thu và tỷ lệ công tơ đo xa sẽ minh họa trực quan cho các phát hiện này.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, hoàn thiện công tác kiểm soát không chỉ nâng cao hiệu quả tài chính mà còn góp phần đảm bảo cung cấp điện an toàn, ổn định, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thanh Hóa.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao nhận thức và đào tạo nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về kiểm soát nội bộ, quản lý rủi ro và ứng dụng công nghệ thông tin cho cán bộ quản lý và nhân viên kiểm soát. Mục tiêu đạt 90% cán bộ được đào tạo trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Tổ chức Lao động phối hợp Phòng Kinh doanh điện năng.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát theo chuẩn COSO: Xây dựng và áp dụng bộ quy trình kiểm soát nội bộ chuẩn hóa, bao gồm các bước hoạch định, tổ chức thực hiện, kiểm tra giám sát và đánh giá kết quả. Mục tiêu hoàn thành trong năm 2023. Chủ thể thực hiện: Ban Giám đốc phối hợp Phòng Thanh tra, bảo vệ và Pháp chế.

  3. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin: Mở rộng lắp đặt công tơ điện tử đo xa tự động, phấn đấu đạt 100% khách hàng có công tơ đo xa tự động vào năm 2025. Đồng thời, nâng cấp hệ thống quản lý dữ liệu và báo cáo trực tuyến. Chủ thể thực hiện: Phòng Công nghệ thông tin và Phòng Kinh doanh điện năng.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và xử lý vi phạm: Thiết lập bộ phận chuyên trách kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh điện năng, xử lý kịp thời các sai phạm và rủi ro phát sinh. Mục tiêu giảm tỷ lệ tổn thất điện năng xuống dưới 4% vào năm 2025. Chủ thể thực hiện: Phòng Kiểm tra, giám sát mua bán điện phối hợp Phòng Thanh tra.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo và quản lý Công ty Điện lực Thanh Hóa: Nhận diện các điểm yếu trong kiểm soát kinh doanh, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững và nâng cao hiệu quả hoạt động.

  2. Phòng Kinh doanh và Phòng Kiểm tra, giám sát: Áp dụng các giải pháp kiểm soát nội bộ chuẩn hóa, nâng cao năng lực kiểm soát và giám sát hoạt động kinh doanh điện năng.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Quản lý năng lượng, Quản trị kinh doanh: Tham khảo khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và các phân tích thực tiễn về kiểm soát hoạt động kinh doanh trong ngành điện.

  4. Cơ quan quản lý nhà nước và các tổ chức liên quan đến ngành điện: Hiểu rõ thực trạng và các giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động kinh doanh điện năng tại doanh nghiệp nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng là gì?
    Kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng là các quy trình, biện pháp do Ban lãnh đạo và cá nhân trong doanh nghiệp thiết lập nhằm giám sát, ngăn ngừa rủi ro và đảm bảo hoạt động kinh doanh điện năng diễn ra hiệu quả, đúng chiến lược đề ra.

  2. Tại sao cần áp dụng mô hình COSO trong kiểm soát nội bộ?
    COSO cung cấp bộ nguyên tắc toàn diện giúp doanh nghiệp nhận diện rủi ro, ngăn ngừa gian lận và xây dựng hệ thống kiểm soát nội bộ hiệu quả, phù hợp với đặc thù ngành điện.

  3. Các chỉ tiêu tài chính nào dùng để đánh giá hiệu quả kiểm soát?
    Các chỉ tiêu phổ biến gồm ROS (lợi nhuận trên doanh thu), ROA (lợi nhuận trên tài sản), ROE (lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu), hệ số thanh toán hiện hành và khả năng thanh toán nhanh.

  4. Làm thế nào để nâng cao năng lực nguồn nhân lực kiểm soát?
    Thông qua đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng kỹ năng quản lý rủi ro, cập nhật kiến thức về công nghệ thông tin và xây dựng văn hóa kiểm soát trong toàn doanh nghiệp.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin ảnh hưởng thế nào đến kiểm soát kinh doanh điện?
    Công nghệ thông tin giúp tự động hóa quy trình đo đếm, giám sát, phân tích dữ liệu, từ đó nâng cao độ chính xác, giảm thất thoát và tăng hiệu quả kiểm soát.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa lý thuyết và thực trạng kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng tại Công ty Điện lực Thanh Hóa giai đoạn 2018-2020.
  • Phân tích chỉ ra các hạn chế về quy trình kiểm soát, năng lực nguồn nhân lực và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp nâng cao nhận thức, hoàn thiện quy trình, ứng dụng công nghệ và tăng cường kiểm tra giám sát đến năm 2025.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững ngành điện tại địa phương.
  • Khuyến nghị các bước tiếp theo gồm triển khai đào tạo, xây dựng quy trình chuẩn và đầu tư công nghệ, đồng thời theo dõi, đánh giá định kỳ kết quả thực hiện.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao hiệu quả kiểm soát hoạt động kinh doanh điện năng, góp phần phát triển bền vững Công ty Điện lực Thanh Hóa và ngành điện Việt Nam.