Tổng quan nghiên cứu

Ngân sách Nhà nước (NSNN) là nguồn lực tài chính tập trung lớn nhất của Nhà nước, đóng vai trò quan trọng trong việc nuôi dưỡng bộ máy nhà nước và điều tiết nền kinh tế xã hội. Trong giai đoạn 2013-2017, Kho bạc Nhà nước (KBNN) An Lão – Hải Phòng đã thực hiện kiểm soát chi thường xuyên NSNN với tổng chi thường xuyên chiếm tỷ trọng lớn, khoảng 90% tổng chi ngân sách trên địa bàn. Tuy nhiên, việc quản lý chi tiêu vẫn còn tồn tại những hạn chế như lãng phí, thất thoát và chưa có cơ chế kiểm soát chặt chẽ ở một số khoản chi. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, đảm bảo tính minh bạch và kỷ luật tài chính trong chi tiêu công. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2013-2017 tại huyện An Lão, thành phố Hải Phòng, với số liệu thu thập từ báo cáo chi NSNN của KBNN An Lão. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội và tăng cường hội nhập quốc tế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết quản lý tài chính công và mô hình kiểm soát chi ngân sách nhà nước, trong đó có:

  • Lý thuyết kiểm soát chi ngân sách nhà nước: Nhấn mạnh ba giai đoạn kiểm soát chi gồm kiểm soát trước khi chi, trong khi chi và sau khi chi nhằm đảm bảo chi tiêu đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả.
  • Mô hình quản lý ngân sách công: Tập trung vào việc phân bổ nguồn lực tài chính theo dự toán, chế độ, tiêu chuẩn và định mức chi tiêu do Nhà nước quy định.
  • Khái niệm chi thường xuyên NSNN: Là các khoản chi phục vụ hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, bao gồm chi cho con người, chi sự nghiệp kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, xã hội, an ninh quốc phòng.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách, kiểm soát chi, Kho bạc Nhà nước, chi thường xuyên, hiệu quả sử dụng ngân sách.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng kết hợp với các phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu thực tiễn:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu chi NSNN giai đoạn 2013-2017 từ báo cáo của KBNN An Lão, các văn bản pháp luật liên quan đến quản lý ngân sách và kiểm soát chi.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định lượng số liệu chi ngân sách theo cấp ngân sách, nội dung chi và nhóm chi; so sánh tỷ trọng chi qua các năm; phân tích quy trình kiểm soát chi và đánh giá thực trạng.
  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích giai đoạn 2013-2017, đồng thời đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi cho giai đoạn 2018-2022.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị sử dụng ngân sách trên địa bàn huyện An Lão với hơn 120 đơn vị, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho thực trạng kiểm soát chi thường xuyên.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ trọng chi thường xuyên chiếm phần lớn trong tổng chi NSNN: Giai đoạn 2013-2017, chi thường xuyên qua KBNN An Lão chiếm trung bình trên 90% tổng chi ngân sách, trong đó chi sự nghiệp giáo dục chiếm khoảng 40%, chi sự nghiệp đảm bảo xã hội chiếm 25%, chi quản lý hành chính chiếm 15%. Chi đầu tư phát triển chỉ chiếm khoảng 5-13% tổng chi.

  2. Kiểm soát chi theo cấp ngân sách và nội dung chi được thực hiện chặt chẽ: KBNN An Lão kiểm soát chi thường xuyên ở các cấp ngân sách trung ương, tỉnh, huyện và xã, đảm bảo tuân thủ dự toán và chế độ quy định. Chi ngân sách cấp xã giảm dần do tập trung chi tại cấp huyện.

  3. Quy trình kiểm soát chi thường xuyên được thực hiện nghiêm ngặt: Quy trình gồm 10 bước từ tiếp nhận chứng từ, kiểm soát hồ sơ, nhập dữ liệu trên hệ thống TABMIS, kiểm tra đối chiếu, phê duyệt đến thanh toán và lưu trữ chứng từ. Hệ thống TABMIS giúp đồng bộ dữ liệu, ngăn chặn chi vượt dự toán và nâng cao hiệu quả kiểm soát.

  4. Những mặt mạnh trong công tác kiểm soát: KBNN An Lão đã phát hiện và từ chối nhiều khoản chi sai chế độ, góp phần hạn chế thất thoát, lãng phí. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý ngân sách như TABMIS, thanh toán điện tử đã nâng cao hiệu quả kiểm soát.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của kết quả tích cực là do KBNN An Lão thực hiện nghiêm túc các quy định của Luật NSNN, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan tài chính và đơn vị sử dụng ngân sách. Việc áp dụng hệ thống TABMIS giúp minh bạch hóa quy trình, giảm thiểu sai sót và gian lận trong chi tiêu. So với một số địa phương khác, KBNN An Lão có cơ cấu tổ chức bộ máy hợp lý với đội ngũ cán bộ có trình độ đại học trở lên chiếm trên 80%, góp phần nâng cao chất lượng kiểm soát.

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế như chi cho bộ máy hành chính còn cao, ý thức chấp hành của một số đơn vị sử dụng ngân sách chưa đồng đều, và một số khoản chi chưa được kiểm soát đến khâu cuối cùng. Việc phân cấp chi thường xuyên cho các xã còn hạn chế do năng lực quản lý tài chính của cấp xã chưa đồng đều. Các kết quả có thể được trình bày qua biểu đồ tỷ trọng chi theo nội dung chi và bảng so sánh chi thường xuyên qua các năm để minh họa xu hướng và cơ cấu chi tiêu.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo, nâng cao trình độ cán bộ kiểm soát chi: Xây dựng kế hoạch đào tạo định kỳ, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ KBNN và các đơn vị sử dụng ngân sách nhằm nâng cao năng lực kiểm soát và tuân thủ quy định. Thời gian thực hiện: 2018-2022. Chủ thể: KBNN An Lão phối hợp với Sở Tài chính.

  2. Hoàn thiện quy trình kiểm soát chi và ứng dụng công nghệ thông tin: Nâng cấp hệ thống TABMIS, mở rộng thanh toán điện tử và xây dựng cơ chế kiểm soát chặt chẽ hơn đối với các khoản chi chưa được kiểm soát triệt để. Thời gian: 2018-2020. Chủ thể: KBNN Hải Phòng và KBNN An Lão.

  3. Phân cấp quản lý chi thường xuyên phù hợp với năng lực cấp xã: UBND huyện An Lão cần đánh giá năng lực tài chính và quản lý của các xã, từ đó phân cấp chi thường xuyên phù hợp, đồng thời tăng cường giám sát và hỗ trợ kỹ thuật cho cấp xã. Thời gian: 2018-2022. Chủ thể: UBND huyện phối hợp KBNN An Lão.

  4. Tăng cường công khai, minh bạch trong chi tiêu ngân sách: Xây dựng cơ chế công khai dự toán, quyết toán và kết quả kiểm soát chi thường xuyên để nâng cao trách nhiệm giải trình của các đơn vị sử dụng ngân sách. Thời gian: 2018-2021. Chủ thể: KBNN An Lão, các đơn vị sử dụng ngân sách.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ, công chức Kho bạc Nhà nước: Nghiên cứu quy trình, phương pháp kiểm soát chi thường xuyên, nâng cao hiệu quả công tác kiểm soát và quản lý ngân sách.

  2. Lãnh đạo và chuyên viên các cơ quan tài chính, kế toán nhà nước: Áp dụng các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi, nâng cao tính minh bạch và kỷ luật tài chính.

  3. Các đơn vị sử dụng ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện An Lão: Hiểu rõ trách nhiệm, quy trình kiểm soát chi, từ đó nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách và tuân thủ quy định.

  4. Nhà nghiên cứu, sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công: Tham khảo mô hình kiểm soát chi ngân sách thực tiễn, phân tích số liệu và đề xuất giải pháp quản lý tài chính công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là gì?
    Kiểm soát chi thường xuyên NSNN là quá trình thẩm định, kiểm tra các khoản chi ngân sách phục vụ hoạt động thường xuyên của bộ máy nhà nước, đảm bảo chi đúng mục đích, tiết kiệm và hiệu quả. Ví dụ, KBNN An Lão kiểm soát chi lương, chi sự nghiệp giáo dục, y tế theo dự toán được duyệt.

  2. Tại sao kiểm soát chi thường xuyên qua Kho bạc Nhà nước quan trọng?
    Bởi Kho bạc Nhà nước là “trạm gác cuối cùng” trước khi ngân sách được chi ra, giúp ngăn chặn chi sai chế độ, lãng phí và thất thoát, đồng thời đảm bảo tính minh bạch và kỷ luật tài chính. Ví dụ, KBNN An Lão đã từ chối nhiều khoản chi không đúng quy định.

  3. Quy trình kiểm soát chi thường xuyên tại KBNN An Lão gồm những bước nào?
    Quy trình gồm 10 bước từ tiếp nhận chứng từ, kiểm soát hồ sơ, nhập dữ liệu trên hệ thống TABMIS, kiểm tra đối chiếu, phê duyệt đến thanh toán và lưu trữ chứng từ, đảm bảo kiểm soát chặt chẽ và minh bạch.

  4. Hệ thống TABMIS có vai trò gì trong kiểm soát chi?
    TABMIS giúp đồng bộ dữ liệu thu – chi ngân sách, ngăn chặn chi vượt dự toán, giảm sai sót và gian lận, nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách. KBNN An Lão đã ứng dụng thành công hệ thống này từ năm 2009.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả kiểm soát chi thường xuyên?
    Cần tăng cường đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình kiểm soát, ứng dụng công nghệ thông tin, phân cấp quản lý phù hợp và tăng cường công khai minh bạch. Ví dụ, đề xuất đào tạo định kỳ và nâng cấp hệ thống TABMIS tại KBNN An Lão.

Kết luận

  • Kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN An Lão giai đoạn 2013-2017 đạt nhiều kết quả tích cực với tỷ trọng chi thường xuyên chiếm trên 90% tổng chi ngân sách.
  • Quy trình kiểm soát chi được thực hiện nghiêm ngặt, ứng dụng công nghệ thông tin như hệ thống TABMIS góp phần nâng cao hiệu quả quản lý.
  • Một số hạn chế còn tồn tại như chi cho bộ máy hành chính còn cao, ý thức chấp hành của đơn vị sử dụng ngân sách chưa đồng đều.
  • Đề xuất các giải pháp đào tạo cán bộ, hoàn thiện quy trình, phân cấp quản lý và tăng cường minh bạch nhằm nâng cao hiệu quả kiểm soát chi.
  • Nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn quan trọng, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội và hội nhập quốc tế trong giai đoạn 2018-2022.

Để tiếp tục phát huy hiệu quả công tác kiểm soát chi, các cơ quan liên quan cần phối hợp chặt chẽ triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời cập nhật, hoàn thiện chính sách quản lý ngân sách phù hợp với thực tiễn phát triển.