Tổng quan nghiên cứu

Ngành xây lắp đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc dân, đặc biệt trong việc phát triển cơ sở hạ tầng, các công trình thủy điện, thủy lợi và các tuyến đường giao thông. Tại Việt Nam, các doanh nghiệp xây lắp ngày càng phát triển về quy mô và chất lượng, góp phần thúc đẩy công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp xây lắp phụ thuộc lớn vào giá chào thầu các công trình, trong đó chi phí sản xuất là yếu tố quyết định. Việc kiểm soát và quản lý chi phí sản xuất hiệu quả giúp doanh nghiệp hạ giá thành, nâng cao khả năng trúng thầu và tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất tại Tổng công ty Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa - Công ty cổ phần trong giai đoạn 2014-2018. Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa lý luận về kế toán quản trị chi phí sản xuất trong doanh nghiệp xây lắp, phân tích thực trạng công tác kế toán quản trị chi phí tại công ty, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, tăng cường năng lực cạnh tranh. Nghiên cứu có ý nghĩa thiết thực trong việc cung cấp thông tin chi phí kịp thời, chính xác cho nhà quản trị, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp xây lắp.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán quản trị chi phí sản xuất, bao gồm:

  • Khái niệm kế toán quản trị chi phí sản xuất: Là việc thu thập, xử lý, phân tích và cung cấp thông tin chi phí phục vụ quản trị nội bộ doanh nghiệp, giúp nhà quản trị ra quyết định hiệu quả.
  • Phân loại chi phí sản xuất: Chi phí được phân loại theo nội dung kinh tế (nguyên vật liệu, nhân công, khấu hao, dịch vụ mua ngoài, chi phí khác), theo cách ứng xử (chi phí biến đổi, cố định, hỗn hợp), theo chức năng hoạt động, theo đối tượng chịu chi phí, theo thẩm quyền ra quyết định và phục vụ kiểm tra, ra quyết định.
  • Mô hình lập dự toán chi phí sản xuất xây dựng: Dự toán chi phí dựa trên bản vẽ thiết kế, định mức dự toán xây dựng, các văn bản pháp luật liên quan và đơn giá thị trường, bao gồm dự toán nguyên vật liệu, nhân công, máy thi công và chi phí sản xuất chung.
  • Phương pháp xác định chi phí sản xuất: Phương pháp trực tiếp, phương pháp hạch toán theo đơn hàng, phương pháp xác định chi phí theo hoạt động (Activity-Based Costing - ABC).
  • Xây dựng trung tâm chi phí sản xuất: Tổ chức theo đội thi công hoặc ban quản lý dự án, người quản lý chịu trách nhiệm kiểm soát chi phí phát sinh.
  • Hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí sản xuất: Bao gồm báo cáo chi phí sản xuất, báo cáo giá thành sản phẩm, báo cáo thực hiện kế hoạch, báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh theo cách ứng xử của chi phí.
  • Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị: Mô hình độc lập với kế toán tài chính, mô hình kết hợp, và mô hình hỗn hợp.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:

  • Thu thập thông tin: Quan sát thực tế tại Tổng công ty Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa - Công ty cổ phần, thu thập số liệu kế toán quản trị chi phí sản xuất giai đoạn 2014-2018, nghiên cứu các văn bản pháp luật, chuẩn mực kế toán, và tài liệu chuyên ngành.
  • Phân tích dữ liệu: Sắp xếp, tổng hợp số liệu chi phí sản xuất, so sánh chi phí thực tế với dự toán, phân tích biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn Tổng công ty Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa - Công ty cổ phần làm đối tượng nghiên cứu điển hình cho doanh nghiệp xây lắp tại địa phương.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2014-2018, đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất trong giai đoạn 2019-2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng kế toán quản trị chi phí sản xuất tại công ty còn nhiều hạn chế: Hệ thống kế toán quản trị chi phí chủ yếu phục vụ mục tiêu kế toán tài chính, thông tin chi phí chưa mang tính phân tích, dự báo tương lai, chưa thực sự hỗ trợ hiệu quả cho nhà quản trị ra quyết định. Tỷ lệ chi phí sản xuất chung chiếm khoảng 20-25% tổng chi phí sản xuất, nhưng việc phân bổ chi phí này chưa chính xác, ảnh hưởng đến tính đúng đắn của giá thành sản phẩm.

  2. Công tác lập dự toán chi phí còn chưa hoàn thiện: Dự toán chi phí nguyên vật liệu, nhân công và máy thi công chưa phản ánh đầy đủ các yếu tố biến động thực tế tại công trường, dẫn đến chênh lệch trung bình khoảng 10-15% so với chi phí thực tế phát sinh.

  3. Phân loại và kiểm soát chi phí chưa hiệu quả: Việc phân loại chi phí theo cách ứng xử (biến đổi, cố định, hỗn hợp) chưa được áp dụng triệt để, làm hạn chế khả năng kiểm soát và dự báo chi phí. Chi phí biến đổi chiếm khoảng 60% tổng chi phí sản xuất, nhưng chưa được theo dõi và phân tích kỹ lưỡng để phát hiện các sai lệch.

  4. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị chưa phù hợp: Công ty áp dụng mô hình kế toán kết hợp kế toán tài chính và kế toán quản trị, dẫn đến khối lượng công việc lớn, khó chuyên môn hóa và chưa tận dụng tối đa vai trò của kế toán quản trị chi phí trong quản lý.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên xuất phát từ đặc thù ngành xây lắp với sản phẩm có quy mô lớn, thời gian thi công kéo dài, chi phí sản xuất phức tạp và đa dạng. Việc chưa áp dụng đầy đủ các phương pháp phân tích chi phí hiện đại như ABC làm giảm tính chính xác trong phân bổ chi phí sản xuất chung, ảnh hưởng đến quyết định giá thầu và quản lý chi phí.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành xây lắp tại một số địa phương khác, kết quả cho thấy mức độ hoàn thiện kế toán quản trị chi phí tại công ty còn thấp hơn, đặc biệt trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và phân tích dữ liệu chi phí. Điều này làm giảm khả năng dự báo và kiểm soát chi phí, ảnh hưởng đến hiệu quả kinh doanh.

Việc cải thiện công tác lập dự toán chi phí và phân loại chi phí theo cách ứng xử sẽ giúp nhà quản trị có thông tin chính xác hơn để ra quyết định, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý chi phí và tăng khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Các báo cáo kế toán quản trị chi phí cần được thiết kế phù hợp, kịp thời và dễ hiểu để hỗ trợ tốt hơn cho các cấp quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ biến động chi phí nguyên vật liệu, nhân công và chi phí sản xuất chung theo từng năm, bảng so sánh chi phí dự toán và thực tế, cũng như báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh theo cách ứng xử của chi phí để minh họa rõ ràng hơn các phát hiện.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi phí sản xuất: Áp dụng các phương pháp dự toán khoa học, cập nhật định mức và đơn giá phù hợp với thực tế thi công, tăng cường phối hợp giữa các phòng ban kỹ thuật và kế toán để xây dựng dự toán chính xác. Mục tiêu giảm chênh lệch chi phí dự toán và thực tế xuống dưới 5% trong vòng 2 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán quản trị phối hợp Phòng Kỹ thuật.

  2. Phân loại chi phí theo cách ứng xử và áp dụng phương pháp ABC: Triển khai phân loại chi phí biến đổi, cố định và hỗn hợp một cách chi tiết, áp dụng phương pháp kế toán chi phí theo hoạt động để phân bổ chi phí sản xuất chung chính xác hơn. Mục tiêu nâng cao độ chính xác phân bổ chi phí lên trên 90% trong 3 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Quản lý dự án và Phòng Kế toán quản trị.

  3. Xây dựng hệ thống báo cáo kế toán quản trị chi phí phù hợp: Thiết kế các báo cáo chi phí sản xuất, báo cáo giá thành, báo cáo kết quả sản xuất kinh doanh theo cách ứng xử của chi phí với tính kịp thời và dễ hiểu, phục vụ hiệu quả cho việc ra quyết định quản lý. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống báo cáo trong 12 tháng. Chủ thể thực hiện: Phòng Kế toán quản trị.

  4. Tổ chức lại bộ máy kế toán quản trị chi phí: Xem xét áp dụng mô hình kế toán quản trị độc lập hoặc mô hình hỗn hợp phù hợp với quy mô và năng lực của công ty, tăng cường đào tạo chuyên môn cho nhân viên kế toán quản trị. Mục tiêu nâng cao năng lực chuyên môn và giảm thiểu trùng lặp công việc trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo và Phòng Nhân sự.

  5. Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi phí: Đầu tư phần mềm kế toán quản trị chi phí hiện đại, tích hợp dữ liệu từ các bộ phận thi công để theo dõi, phân tích và dự báo chi phí chính xác, kịp thời. Mục tiêu triển khai phần mềm trong 18 tháng. Chủ thể thực hiện: Ban Lãnh đạo và Phòng Công nghệ thông tin.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhà quản trị doanh nghiệp xây lắp: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp quản lý chi phí sản xuất, từ đó nâng cao hiệu quả quản trị và khả năng cạnh tranh trên thị trường.

  2. Chuyên viên kế toán quản trị: Cung cấp kiến thức chuyên sâu về phân loại chi phí, lập dự toán, phân tích biến động chi phí và xây dựng báo cáo kế toán quản trị phù hợp với đặc thù ngành xây lắp.

  3. Giảng viên và sinh viên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá để nghiên cứu chuyên sâu về kế toán quản trị chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, phục vụ học tập và nghiên cứu khoa học.

  4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý ngành xây dựng: Hỗ trợ đánh giá thực trạng quản lý chi phí trong doanh nghiệp xây lắp, từ đó xây dựng các chính sách hỗ trợ phát triển ngành hiệu quả hơn.

Câu hỏi thường gặp

  1. Kế toán quản trị chi phí sản xuất khác gì so với kế toán tài chính?
    Kế toán quản trị chi phí sản xuất tập trung cung cấp thông tin chi tiết, kịp thời cho nhà quản trị nội bộ nhằm ra quyết định quản lý, trong khi kế toán tài chính chủ yếu phục vụ báo cáo cho các đối tượng bên ngoài như cơ quan thuế, nhà đầu tư.

  2. Tại sao việc phân loại chi phí theo cách ứng xử lại quan trọng?
    Phân loại chi phí thành biến đổi, cố định và hỗn hợp giúp nhà quản trị hiểu rõ mối quan hệ giữa chi phí và mức độ hoạt động, từ đó lập kế hoạch, kiểm soát và ra quyết định hiệu quả hơn.

  3. Phương pháp ABC có ưu điểm gì trong doanh nghiệp xây lắp?
    Phương pháp ABC giúp phân bổ chi phí sản xuất chung chính xác hơn dựa trên các hoạt động thực tế, giảm sai lệch trong tính giá thành, hỗ trợ đánh giá hiệu quả từng hoạt động và ra quyết định đúng đắn.

  4. Làm thế nào để cải thiện công tác lập dự toán chi phí?
    Cần cập nhật định mức, đơn giá phù hợp, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban kỹ thuật và kế toán, đồng thời áp dụng các công cụ dự toán hiện đại để phản ánh sát thực tế thi công.

  5. Mô hình tổ chức bộ máy kế toán quản trị nào phù hợp với doanh nghiệp xây lắp?
    Tùy thuộc quy mô và năng lực, mô hình kế toán kết hợp hoặc mô hình hỗn hợp thường phù hợp với doanh nghiệp xây lắp vừa và nhỏ, trong khi doanh nghiệp lớn nên xem xét mô hình kế toán quản trị độc lập để chuyên môn hóa cao hơn.

Kết luận

  • Kế toán quản trị chi phí sản xuất là công cụ thiết yếu giúp doanh nghiệp xây lắp kiểm soát chi phí, nâng cao hiệu quả quản lý và tăng khả năng cạnh tranh.
  • Thực trạng tại Tổng công ty Xây dựng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Thanh Hóa - Công ty cổ phần cho thấy còn nhiều hạn chế trong công tác lập dự toán, phân loại và kiểm soát chi phí.
  • Việc áp dụng phương pháp phân tích chi phí hiện đại như ABC và hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán quản trị sẽ giúp nâng cao chất lượng thông tin quản lý.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể về lập dự toán, phân loại chi phí, tổ chức bộ máy kế toán và ứng dụng công nghệ thông tin nhằm hoàn thiện kế toán quản trị chi phí sản xuất trong giai đoạn 2019-2025.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho nhà quản trị, chuyên viên kế toán, giảng viên, sinh viên và các cơ quan quản lý ngành xây dựng trong việc nâng cao hiệu quả quản lý chi phí sản xuất xây lắp.

Quý độc giả và các nhà quản lý doanh nghiệp xây lắp được khuyến khích áp dụng các giải pháp nghiên cứu trong luận văn để nâng cao hiệu quả quản trị chi phí, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp và ngành xây dựng.