Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp Việt Nam phải không ngừng nâng cao năng lực quản lý để tăng cường hiệu quả hoạt động và khả năng cạnh tranh. Công tác lập dự toán tổng thể đóng vai trò then chốt trong việc hoạch định kế hoạch tài chính, kiểm soát chi phí và định hướng phát triển doanh nghiệp. Tại Công ty Cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh, một doanh nghiệp có quy mô lớn với vốn điều lệ khoảng 2.000 tỷ đồng và tổng mức đầu tư ban đầu lên đến 9.400 tỷ đồng, công tác lập dự toán tổng thể còn nhiều hạn chế, chưa phản ánh chính xác thực trạng hoạt động và chưa phát huy hết vai trò trong quản lý tài chính.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa lý luận về lập dự toán tổng thể doanh nghiệp, đánh giá thực trạng công tác lập dự toán tại Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính. Nghiên cứu tập trung vào các nội dung: phương pháp lập dự toán, quy trình, nội dung dự toán và tiến trình lập dự toán tổng thể hàng năm. Ý nghĩa của nghiên cứu thể hiện rõ trong việc giúp doanh nghiệp tối ưu hóa dòng tiền, kiểm soát chi phí, đáp ứng các nghĩa vụ tài chính như trả nợ vay ngân hàng, chi trả cổ tức và đảm bảo hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định trong điều kiện thị trường biến động và nguồn lực tài chính hạn chế.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản trị tài chính doanh nghiệp, kế toán quản trị và quản lý dự toán tổng thể. Hai mô hình lập dự toán chính được áp dụng gồm:

  • Mô hình lập dự toán từ cấp quản trị cao nhất: Dự toán được xây dựng bởi nhà quản trị cấp cao, sau đó phân bổ xuống các cấp dưới để thực hiện. Ưu điểm là tiết kiệm thời gian, chi phí nhưng có thể thiếu tính thực tiễn do áp đặt từ trên xuống.

  • Mô hình lập dự toán từ cấp cơ sở: Dự toán được xây dựng từ các bộ phận cơ sở dựa trên điều kiện thực tế, sau đó tổng hợp và điều chỉnh ở các cấp quản lý cao hơn. Phương pháp này phát huy kinh nghiệm thực tiễn, tăng tính khả thi nhưng có thể dẫn đến dự toán thấp hơn năng lực thực tế.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán tổng thể doanh nghiệp, dự toán ngắn hạn và dài hạn, dự toán tĩnh và linh hoạt, chi phí tiêu chuẩn (định mức chi phí), các loại dự toán chi phí (nguyên vật liệu, nhân công, sản xuất chung, chi phí bán hàng, quản lý doanh nghiệp, tài chính), và quy trình lập dự toán tổng thể gồm ba giai đoạn: chuẩn bị, soạn thảo và theo dõi.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp, thống kê và so sánh dựa trên số liệu thực tế của Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh giai đoạn 2016-2019. Nguồn dữ liệu chính gồm hồ sơ dự toán, báo cáo nội bộ của công ty, thu thập từ phòng Kế toán và phòng Kế hoạch - Đầu tư. Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các báo cáo dự toán tổng thể hàng năm trong giai đoạn khảo sát.

Phân tích dữ liệu được thực hiện bằng các phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, phân tích biến động chi phí và đánh giá sự phù hợp giữa dự toán và thực tế. Kết quả được trình bày qua bảng biểu và biểu đồ minh họa nhằm làm rõ các điểm mạnh, hạn chế và xu hướng biến động trong công tác lập dự toán.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán còn nhiều hạn chế: Công tác lập dự toán tại Công ty chủ yếu dựa trên phương pháp truyền thống, thủ công, chưa có quy trình chuẩn hóa rõ ràng. Khoảng 65% số liệu dự toán không phản ánh sát thực tế sản xuất kinh doanh, dẫn đến sai lệch trong kiểm soát chi phí và dòng tiền.

  2. Thiếu sự liên kết giữa dự toán và chiến lược doanh nghiệp: Dự toán thường chỉ tập trung vào các chi phí vận hành mà chưa gắn kết chặt chẽ với mục tiêu chiến lược và kế hoạch phát triển dài hạn. Điều này làm giảm hiệu quả trong việc sử dụng dự toán như một công cụ quản lý chiến lược.

  3. Quy trình lập dự toán chưa đồng bộ và thiếu sự phối hợp giữa các phòng ban: Chỉ có khoảng 40% các bộ phận tham gia đầy đủ và kịp thời trong quá trình lập dự toán, gây ra sự chậm trễ và thiếu chính xác trong tổng hợp số liệu.

  4. Ứng dụng chi phí tiêu chuẩn chưa hiệu quả: Việc xây dựng và áp dụng định mức chi phí còn mang tính hình thức, chưa phản ánh đúng điều kiện sản xuất thực tế, dẫn đến dự toán chi phí nguyên vật liệu và nhân công có sai số trung bình khoảng 15-20% so với thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các hạn chế trên là do công tác lập dự toán vẫn duy trì phương pháp truyền thống, chưa áp dụng công nghệ thông tin và các phần mềm quản lý hiện đại. So với một số nghiên cứu trong ngành điện lực, việc thiếu sự liên kết giữa dự toán và chiến lược phát triển là điểm chung, tuy nhiên mức độ sai lệch tại Công ty Vĩnh Sơn - Sông Hinh cao hơn trung bình ngành khoảng 10%.

Việc thiếu quy trình chuẩn hóa và phối hợp liên phòng ban làm giảm tính kịp thời và chính xác của dự toán, ảnh hưởng đến khả năng ra quyết định tài chính và quản lý rủi ro. Bên cạnh đó, việc áp dụng chi phí tiêu chuẩn chưa sát thực tế làm giảm hiệu quả kiểm soát chi phí, gây khó khăn trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động sản xuất.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sai lệch dự toán và thực tế theo từng loại chi phí, bảng tổng hợp tiến độ lập dự toán theo các phòng ban, và biểu đồ thể hiện mức độ liên kết giữa dự toán và kế hoạch chiến lược qua các năm.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng và chuẩn hóa quy trình lập dự toán tổng thể: Thiết lập quy trình chi tiết, rõ ràng cho từng bước lập dự toán, phân công trách nhiệm cụ thể cho các phòng ban liên quan. Mục tiêu đạt 100% dự toán được lập theo quy trình chuẩn trong vòng 1 năm, do Ban Giám đốc và phòng Kế hoạch - Đầu tư chủ trì thực hiện.

  2. Áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý dự toán: Triển khai phần mềm quản lý dự toán tích hợp, giúp tự động hóa thu thập, tổng hợp và phân tích số liệu, giảm thiểu sai sót và tăng tính kịp thời. Mục tiêu hoàn thành trong 18 tháng, do phòng Công nghệ thông tin phối hợp với phòng Tài chính - Kế toán thực hiện.

  3. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực cho cán bộ lập dự toán: Tổ chức các khóa đào tạo về kỹ thuật lập dự toán, áp dụng chi phí tiêu chuẩn và phân tích tài chính nhằm nâng cao chất lượng dự toán. Mục tiêu 80% cán bộ liên quan được đào tạo trong 12 tháng, do phòng Nhân sự phối hợp với các chuyên gia bên ngoài thực hiện.

  4. Xây dựng hệ thống chi phí tiêu chuẩn sát thực tế: Phối hợp giữa phòng Kế toán quản trị và phòng Kỹ thuật để xây dựng định mức chi phí dựa trên phân tích kỹ thuật và số liệu thực tế sản xuất. Mục tiêu giảm sai số dự toán chi phí xuống dưới 10% trong 2 năm, do phòng Kế toán quản trị chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp sản xuất điện: Giúp hiểu rõ vai trò và phương pháp hoàn thiện công tác lập dự toán tổng thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý tài chính và vận hành.

  2. Phòng Kế hoạch - Đầu tư và Phòng Tài chính - Kế toán: Cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng quy trình, phương pháp lập dự toán phù hợp với đặc thù doanh nghiệp thủy điện.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành Kế toán, Quản trị kinh doanh: Là tài liệu tham khảo quý giá về lý thuyết và ứng dụng công tác lập dự toán trong doanh nghiệp sản xuất quy mô lớn.

  4. Các đơn vị tư vấn quản lý và tài chính doanh nghiệp: Hỗ trợ trong việc đánh giá, tư vấn và triển khai các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác lập dự toán cho khách hàng trong ngành năng lượng.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác lập dự toán tổng thể lại quan trọng đối với doanh nghiệp thủy điện?
    Dự toán tổng thể giúp doanh nghiệp dự báo chi phí, doanh thu, quản lý dòng tiền và lập kế hoạch tài chính hiệu quả, từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh và đảm bảo hoạt động ổn định trong môi trường biến động.

  2. Phương pháp lập dự toán nào phù hợp nhất cho doanh nghiệp quy mô lớn như Công ty Vĩnh Sơn - Sông Hinh?
    Phương pháp lập dự toán từ cấp cơ sở kết hợp với sự điều chỉnh của cấp quản lý cao hơn được đánh giá phù hợp vì phát huy được kinh nghiệm thực tế và đảm bảo tính khả thi của dự toán.

  3. Làm thế nào để giảm sai số giữa dự toán và thực tế trong công tác lập dự toán?
    Áp dụng chi phí tiêu chuẩn sát thực tế, sử dụng phần mềm quản lý dự toán và tăng cường phối hợp giữa các phòng ban sẽ giúp giảm sai số và nâng cao độ chính xác của dự toán.

  4. Quy trình lập dự toán tổng thể gồm những bước nào?
    Quy trình gồm ba giai đoạn chính: chuẩn bị (xác định mục tiêu, thu thập thông tin), soạn thảo (lập các báo cáo dự toán chi tiết), và theo dõi (đánh giá, điều chỉnh dự toán theo thực tế).

  5. Làm thế nào để đảm bảo dự toán gắn kết với chiến lược phát triển doanh nghiệp?
    Cần xây dựng dự toán dựa trên mục tiêu chiến lược dài hạn, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban và thường xuyên rà soát, điều chỉnh dự toán theo biến động thị trường và kế hoạch phát triển.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực trạng công tác lập dự toán tổng thể tại Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh trong giai đoạn 2016-2019.
  • Phát hiện các hạn chế về quy trình, phương pháp và tính chính xác của dự toán, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính và hoạt động sản xuất.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm chuẩn hóa quy trình, ứng dụng công nghệ thông tin, đào tạo nhân sự và xây dựng chi phí tiêu chuẩn sát thực tế.
  • Các giải pháp được kỳ vọng giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý, kiểm soát chi phí và đáp ứng tốt hơn các yêu cầu tài chính trong môi trường cạnh tranh.
  • Giai đoạn tiếp theo là triển khai các giải pháp đề xuất, đánh giá hiệu quả và điều chỉnh phù hợp nhằm hoàn thiện công tác lập dự toán tổng thể tại Công ty.

Hành động tiếp theo: Ban lãnh đạo và các phòng ban liên quan cần phối hợp xây dựng kế hoạch triển khai chi tiết các giải pháp, đồng thời theo dõi, đánh giá kết quả để đảm bảo mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý tài chính được thực hiện thành công.