Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh nền kinh tế thị trường phát triển mạnh mẽ và hội nhập quốc tế sâu rộng, công tác quản lý tài chính công, đặc biệt là kế toán ngân sách xã, đóng vai trò then chốt trong việc đảm bảo hiệu quả sử dụng nguồn lực công. Thị xã Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định, với 17 đơn vị hành chính và dân số khoảng 200.000 người, có nền kinh tế đa dạng với cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực: công nghiệp - xây dựng chiếm 59,61%, dịch vụ - thương mại 16,63%, nông - lâm - ngư nghiệp 23,76%. Trong giai đoạn 2017-2019, tổng thu ngân sách của các xã, phường trên địa bàn có xu hướng tăng, phản ánh sự phát triển kinh tế và sự gia tăng các nguồn thu từ đất đai, phí lệ phí và các khoản thu phân cấp.

Tuy nhiên, công tác kế toán ngân sách xã tại Hoài Nhơn còn tồn tại nhiều hạn chế như quản lý lỏng lẻo, chưa tuân thủ chặt chẽ các quy định về ngân sách và tài chính, dẫn đến hiệu quả quản lý ngân sách chưa cao. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích, đánh giá thực trạng công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn trong giai đoạn 2017-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện nhằm nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong thời kỳ mới.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện hệ thống kế toán ngân sách xã, góp phần nâng cao tính minh bạch, chính xác và kịp thời trong công tác quản lý tài chính công tại cấp xã, đồng thời hỗ trợ các cơ quan quản lý trong việc ra quyết định điều hành hiệu quả.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình kế toán ngân sách công, trong đó nhấn mạnh vai trò của kế toán ngân sách xã như một công cụ quản lý tài chính công hiệu quả. Hai lý thuyết chính được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết kế toán ngân sách công: Định nghĩa ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nhằm thực hiện chức năng của Nhà nước. Kế toán ngân sách xã là việc thu thập, xử lý, kiểm tra và cung cấp thông tin về hoạt động thu, chi ngân sách và các hoạt động tài chính khác của xã.

  2. Mô hình quản lý tài chính công cấp xã: Mô hình này tập trung vào việc tổ chức hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ sách kế toán và báo cáo tài chính nhằm đảm bảo tính chính xác, kịp thời và minh bạch trong quản lý ngân sách xã.

Các khái niệm chính bao gồm: dự toán ngân sách xã, chứng từ kế toán ngân sách, hệ thống tài khoản kế toán ngân sách xã, sổ sách kế toán, báo cáo tài chính và báo cáo quyết toán ngân sách xã.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp giữa lý luận và thực tiễn nhằm phân tích, đánh giá công tác kế toán ngân sách xã trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn trong giai đoạn 2017-2019. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thông tin sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn các công chức phụ trách kế toán ngân sách xã tại 17 xã, phường. Thông tin thứ cấp bao gồm các báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách xã, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Ngân sách Nhà nước số 83/2015/QH13, Thông tư số 70/2019/TT-BTC, Nghị định số 174/2016/NĐ-CP.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng phân tích định tính và định lượng để đánh giá thực trạng, so sánh số liệu thu chi ngân sách qua các năm, phân tích nguyên nhân tồn tại và đề xuất giải pháp. Các số liệu được trình bày qua bảng tổng hợp thu chi ngân sách, biểu đồ cơ cấu thu chi và báo cáo quyết toán.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu tập trung vào giai đoạn 2017-2019, với việc thu thập và xử lý dữ liệu trong năm 2020, phân tích và đề xuất giải pháp trong năm 2021.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ 17 xã, phường trên địa bàn thị xã Hoài Nhơn, đảm bảo tính đại diện và toàn diện cho kết quả nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng lập dự toán ngân sách xã: Qua phân tích số liệu, tỷ lệ dự toán thu ngân sách xã đạt trung bình khoảng 85% so với kế hoạch đề ra trong giai đoạn 2017-2019. Tuy nhiên, việc lập dự toán còn thiếu tính chính xác do chưa dự báo đầy đủ các nguồn thu bổ sung và chuyển nguồn.

  2. Quản lý chứng từ kế toán: Hệ thống chứng từ kế toán được tổ chức tương đối đầy đủ theo quy định, nhưng vẫn còn tồn tại tình trạng chứng từ lập không kịp thời, thiếu kiểm tra chặt chẽ dẫn đến sai sót trong ghi chép. Tỷ lệ chứng từ hợp lệ đạt khoảng 90%.

  3. Hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán: Các xã đã áp dụng hệ thống tài khoản kế toán theo Thông tư 70/2019/TT-BTC, tuy nhiên việc mở tài khoản chi tiết chưa đồng bộ, gây khó khăn trong việc tổng hợp và phân tích số liệu. Khoảng 70% xã sử dụng phần mềm kế toán trên máy vi tính, số còn lại vẫn ghi sổ thủ công.

  4. Báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách: Tỷ lệ báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách xã được lập và nộp đúng hạn đạt khoảng 80%. Tuy nhiên, chất lượng báo cáo còn hạn chế do số liệu chưa phản ánh đầy đủ và chính xác tình hình thu chi thực tế.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trên là do năng lực chuyên môn của cán bộ kế toán xã còn hạn chế, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban liên quan và sự kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên. So với các nghiên cứu tại các huyện lân cận, thị xã Hoài Nhơn có mức độ hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã ở mức trung bình, chưa đạt được hiệu quả quản lý tối ưu.

Việc áp dụng phần mềm kế toán và hệ thống tài khoản theo quy định đã góp phần nâng cao tính minh bạch và chính xác của số liệu, tuy nhiên cần có sự đồng bộ và đào tạo nâng cao năng lực cho cán bộ kế toán. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ thu chi dự toán và thực hiện qua các năm, bảng tổng hợp số liệu chứng từ hợp lệ và báo cáo tài chính đúng hạn để minh họa rõ nét hơn.

Kết quả nghiên cứu khẳng định vai trò quan trọng của công tác kế toán ngân sách xã trong việc nâng cao hiệu quả quản lý tài chính công, đồng thời chỉ ra các điểm cần cải thiện để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Nâng cao năng lực chuyên môn cho cán bộ kế toán xã: Tổ chức các khóa đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ kế toán ngân sách theo định kỳ hàng năm nhằm cập nhật kiến thức, kỹ năng và các quy định mới. Chủ thể thực hiện là UBND thị xã phối hợp với Sở Tài chính, thời gian triển khai trong vòng 12 tháng.

  2. Hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán: Xây dựng quy trình kiểm tra, phê duyệt chứng từ chặt chẽ, đảm bảo tính pháp lý và chính xác trước khi ghi sổ. Áp dụng phần mềm quản lý chứng từ điện tử để giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch. Thời gian thực hiện trong 6 tháng, do phòng Tài chính - Kế hoạch thị xã chủ trì.

  3. Đồng bộ hệ thống tài khoản và sổ sách kế toán: Triển khai áp dụng thống nhất phần mềm kế toán trên toàn bộ các xã, phường, đồng thời xây dựng danh mục tài khoản chi tiết phù hợp với đặc điểm hoạt động của từng đơn vị. Chủ thể thực hiện là Phòng Tài chính thị xã, hoàn thành trong 9 tháng.

  4. Tăng cường kiểm tra, giám sát và đánh giá công tác kế toán: Thiết lập cơ chế kiểm tra định kỳ và đột xuất công tác kế toán ngân sách xã, kịp thời phát hiện và xử lý các sai phạm. Đồng thời, xây dựng hệ thống báo cáo đánh giá hiệu quả công tác kế toán để làm cơ sở cải tiến liên tục. Thời gian triển khai liên tục hàng năm, do UBND thị xã và Phòng Tài chính phối hợp thực hiện.

Các giải pháp trên nhằm mục tiêu nâng tỷ lệ báo cáo tài chính và quyết toán ngân sách đúng hạn lên trên 95%, tăng độ chính xác và minh bạch của số liệu kế toán, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã trong vòng 2 năm tới.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ kế toán và tài chính cấp xã, phường: Nghiên cứu cung cấp kiến thức chuyên sâu về tổ chức và thực hiện công tác kế toán ngân sách xã, giúp nâng cao năng lực nghiệp vụ và áp dụng hiệu quả các quy định hiện hành.

  2. Lãnh đạo UBND các xã, phường và thị xã Hoài Nhơn: Tham khảo để hiểu rõ thực trạng và các giải pháp hoàn thiện công tác kế toán ngân sách, từ đó chỉ đạo, điều hành công tác quản lý tài chính công hiệu quả hơn.

  3. Các cơ quan quản lý tài chính cấp huyện, tỉnh: Sử dụng kết quả nghiên cứu làm cơ sở đánh giá, giám sát và hỗ trợ các đơn vị cấp xã trong việc thực hiện công tác kế toán ngân sách, góp phần nâng cao chất lượng quản lý ngân sách địa phương.

  4. Nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kế toán, tài chính công: Luận văn cung cấp tài liệu tham khảo thực tiễn phong phú về công tác kế toán ngân sách xã, giúp mở rộng hiểu biết và phát triển nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán công.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác kế toán ngân sách xã có vai trò gì trong quản lý tài chính công?
    Kế toán ngân sách xã cung cấp thông tin chính xác, kịp thời về thu, chi ngân sách và các hoạt động tài chính khác, giúp lãnh đạo xã ra quyết định quản lý hiệu quả, đảm bảo sử dụng nguồn lực công tiết kiệm và minh bạch.

  2. Những khó khăn chính trong công tác kế toán ngân sách xã tại Hoài Nhơn là gì?
    Khó khăn gồm năng lực cán bộ kế toán hạn chế, hệ thống chứng từ chưa đồng bộ, việc áp dụng phần mềm kế toán chưa thống nhất và công tác kiểm tra, giám sát chưa thường xuyên, dẫn đến sai sót và chậm trễ trong báo cáo.

  3. Làm thế nào để nâng cao chất lượng lập dự toán ngân sách xã?
    Cần tăng cường phân tích, dự báo chính xác các nguồn thu, phối hợp chặt chẽ giữa các phòng ban liên quan, đồng thời áp dụng công nghệ thông tin để quản lý và theo dõi dự toán sát thực tế hơn.

  4. Phần mềm kế toán có ảnh hưởng thế nào đến công tác kế toán ngân sách xã?
    Phần mềm kế toán giúp tự động hóa ghi chép, tổng hợp số liệu, giảm thiểu sai sót và tăng tính minh bạch, đồng thời hỗ trợ lập báo cáo nhanh chóng và chính xác, nâng cao hiệu quả quản lý tài chính.

  5. Các giải pháp đề xuất có thể áp dụng trong thời gian bao lâu để thấy hiệu quả?
    Các giải pháp như đào tạo cán bộ, hoàn thiện chứng từ, đồng bộ hệ thống tài khoản và tăng cường kiểm tra có thể triển khai trong vòng 6-12 tháng và dự kiến nâng cao hiệu quả quản lý ngân sách xã rõ rệt trong 1-2 năm tiếp theo.

Kết luận

  • Công tác kế toán ngân sách xã tại thị xã Hoài Nhơn có vai trò quan trọng trong quản lý tài chính công, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Thực trạng công tác kế toán còn nhiều hạn chế như quản lý chứng từ chưa chặt chẽ, hệ thống tài khoản chưa đồng bộ và báo cáo tài chính chưa chính xác hoàn toàn.
  • Nghiên cứu đã đề xuất các giải pháp cụ thể gồm nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện chứng từ, đồng bộ hệ thống tài khoản và tăng cường kiểm tra, giám sát.
  • Việc triển khai các giải pháp này trong vòng 1-2 năm tới sẽ giúp nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản lý ngân sách xã.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho cán bộ kế toán, lãnh đạo địa phương và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực kế toán ngân sách công.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và đơn vị cấp xã cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật các quy định mới để hoàn thiện công tác kế toán ngân sách xã, góp phần phát triển bền vững kinh tế - xã hội địa phương.