I. Tổng Quan Về Báo Cáo Quyết Toán Ngân Sách Xã Quy Nhơn
Trong bối cảnh kinh tế thế giới biến động, Việt Nam cần thay đổi cơ chế quản lý để thích ứng. Việc gia nhập các tổ chức kinh tế quốc tế đòi hỏi sự minh bạch thông tin tài chính, đặc biệt là báo cáo tài chính ngân sách cấp xã, phường. Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) đã ban hành Chuẩn mực Kế toán Công Quốc tế (IPSAS) để hỗ trợ các đơn vị công lập báo cáo tài chính minh bạch và dễ so sánh. Tuy nhiên, Việt Nam chưa có chuẩn mực kế toán công, gây khó khăn cho việc đánh giá tài chính. Kế toán công bao gồm nhiều lĩnh vực, trong đó có kế toán ngân sách xã, phường, thị trấn. Đây là cấp cơ sở, gần dân nhất, thực hiện các nhiệm vụ kinh tế, chính trị, xã hội. Do đó, việc tổ chức công tác kế toán và lập báo cáo tài chính là bắt buộc. Báo cáo quyết toán ngân sách xã hiện hành bao gồm nhiều biểu mẫu, nhưng chưa đáp ứng đầy đủ yêu cầu theo IPSAS 1. Việc hoàn thiện báo cáo này là cần thiết để tiệm cận chuẩn mực quốc tế. Vì vậy, đề tài "Hoàn thiện báo cáo quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn" có tính cấp thiết.
1.1. Khu Vực Công và Vai Trò của Kế Toán Khu Vực Công
Theo Hệ thống tài khoản quốc gia 2008 (SNA 2008) của Liên Hiệp Quốc, khu vực công bao gồm khu vực Chính phủ và khu vực doanh nghiệp nhà nước. Khu vực công là một bộ phận quan trọng trong nền kinh tế, phản ánh hoạt động kinh tế chính trị, xã hội do Nhà nước quyết định, bộ phận này giúp thực hiện nhiệm vụ quản lý Nhà nước, phân phối thu nhập và cung cấp các dịch vụ công cho xã hội. Kế toán khu vực công là công cụ và phương tiện quản lý tài sản, các quỹ và thực hiện các giao dịch của Chính phủ. Kế toán công như là một công cụ và phương tiện quản lý tài chính của Chính phủ, thực hiện việc ghi nhận, phân loại, kiểm soát và cung cấp thông tin về toàn bộ tình hình và sự vận động của các nguồn tài chính Nhà nước, tài sản Nhà nước bằng hệ thống các phương pháp chứng từ, tài khoản, tính giá, tổng hợp, cân đối theo những nguyên tắc, chế độ và Chuẩn mực kế toán.
1.2. Chuẩn Mực Kế Toán Công Quốc Tế IPSAS và Việt Nam
Liên đoàn Kế toán Quốc tế (IFAC) đã ban hành Chuẩn mực Kế toán Công Quốc tế (IPSAS) để hỗ trợ các đơn vị công lập báo cáo tài chính minh bạch và dễ so sánh. Tính đến tháng 8 năm 2018 đã có 41 Chuẩn mực được ban hành. Việt Nam đã và đang dần hoàn thiện hệ thống pháp lý trong lĩnh kế toán nói riêng để phù hợp với những tiêu chuẩn mà thế giới đề ra. Tuy nhiên, nước ta vẫn chưa ban hành Chuẩn mực kế toán trong lĩnh vực công. Điều này gây khó khăn cho các chuyên gia kinh tế cũng như nhà đầu tư nước ngoài trong việc đánh giá tình hình tài chính của các đơn vị trong lĩnh vực công để đưa ra các quyết định phù hợp.
II. Thực Trạng Quyết Toán Ngân Sách Xã Tại Thành Phố Quy Nhơn
Các nghiên cứu trước đây đã chỉ ra sự cần thiết hoàn thiện chế độ kế toán hành chính theo IPSAS, nhưng chưa đi sâu vào báo cáo quyết toán ngân sách xã. Đề tài của Ngô Thị Huệ có đề cập đến vấn đề này, nhưng chưa xây dựng được báo cáo theo chuẩn mực quốc tế. Các tác giả đã nhận thức được tầm quan trọng của việc hoàn thiện chế độ kế toán hành chính hiện hành theo Chuẩn mực Kế toán công quốc tế nhưng chưa chỉ ra được cụ thể Báo cáo quyết toán ngân sách xã phải hoàn thiện như thế nào để được quốc tế công nhận theo Chuẩn mực Kế toán công quốc tế. Điều này cho thấy việc nghiên cứu đề tài này là vấn đề mới đặt ra, đòi hỏi phải đi sâu vào nghiên cứu để từ đó thấy được thực trạng và đưa ra các giải pháp cụ thể để hoàn thiện báo cáo tài chính. Luận văn này tập trung vào nghiên cứu Chế độ kế toán ngân sách xã, thực trạng báo cáo Quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn và đưa ra các giải pháp hoàn thiện.
2.1. Tổng Quan Các Nghiên Cứu Liên Quan Đến Kế Toán Công
Trong bối cảnh, kế toán công của nước ta chưa được xây dựng Chuẩn mực để tiệm cận với Chuẩn mực Kế toán công quốc tế. Đã có nhiều tác giả nghiên cứu nhằm đưa ra các giải pháp giúp kế toán công của nước ta ngày càng hoàn thiện hơn, phù hợp với Chuẩn mực Kế toán công quốc tế. Trong số đó có các đề tài như sau: Luận văn Thạc sĩ của Ngô Thị Huệ với đề tài: “Hoàn thiện hệ thống 3 báo cáo kế toán ngân sách cấp xã, phường – Nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Quảng Bình” năm 2015. Đề tài nhằm đánh giá thực trạng hệ thống báo cáo kế toán ngân sách ở các xã, phường trên địa bàn tỉnh Quảng Bình đồng thời đưa ra các nhận xét về việc lập báo cáo kế toán ngân sách cấp xã, phường trên cơ sở tiếp cận Chuẩn mực Kế toán công quốc tế từ đó có những kiến nghị giải pháp thích hợp.
2.2. Phạm Vi Nghiên Cứu Báo Cáo Quyết Toán Ngân Sách Xã Quy Nhơn
Luận văn này chỉ nghiên cứu trong phạm vi báo cáo quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn, không đi sâu vào chi tiết hạch toán các nghiệp vụ kinh tế phát sinh. Các báo cáo bộ phận trong báo cáo quyết toán ngân sách xã: Biểu cân đối quyết toán ngân sách xã, Tổng hợp quyết toán thu ngân sách xã, Tổng hợp quyết toán chi ngân sách xã, Quyết toán thu ngân sách xã theo mục lục ngân sách Nhà nước (MLNSNN), Quyết toán chi ngân sách xã theo MLNSNN, Quyết toán chi đầu tư phát triển.
III. Phương Pháp Kế Toán Ngân Sách Xã Hướng Dẫn Chi Tiết
Theo Quyết định số 94/2005/QĐ-BTC, kế toán ngân sách và tài chính xã là việc thu thập, xử lý, kiểm tra, giám sát, phân tích và cung cấp thông tin về toàn bộ hoạt động kinh tế - tài chính của xã, gồm: Hoạt động thu, chi ngân sách và hoạt động tài chính khác của xã. Các xã, phường, thị trấn (gọi chung 9 là xã) phải tổ chức công tác kế toán theo Luật Kế toán, Nghị định 128/2004/NĐ-CP ngày 31/5/2005 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Kế toán trong lĩnh vực kế toán nhà nước, các văn bản pháp luật kế toán hiện hành và Chế độ kế toán ngân sách và tài chính xã. Nhiệm vụ của kế toán ngân sách và tài chính xã bao gồm: Thu thập, xử lý, kiểm tra, giám sát các khoản thu, chi ngân sách, các quỹ công chuyên dùng, các khoản thu đóng góp của dân, các hoạt động sự nghiệp, tình hình quản lý và sử dụng tài sản do xã quản lý và các hoạt động tài chính khác của xã.
3.1. Kế Toán Kép và Kế Toán Đơn Lựa Chọn Phương Pháp Phù Hợp
Theo Quyết định số 94/2005/QĐ-BTC, kế toán ngân sách và tài chính xã phải thực hiện phương pháp "kế toán kép”. Phương pháp “kế toán kép” sử dụng các tài khoản kế toán trên Sổ Cái hoặc Nhật ký – Sổ Cái để hạch toán từng hoạt động kinh tế tài chính nhằm bảo đảm sự cân đối giữa thu và chi, giữa kinh phí được cấp và tình hình sử dụng kinh phí, giữa vốn và nguồn vốn ở mọi thời điểm. Những xã ở vùng cao có số thu, chi ngân sách không lớn, trình độ của cán bộ kế toán còn hạn chế có thể thực hiện phương pháp "kế toán đơn” theo Quyết định của Giám đốc Sở Tài chính.
3.2. Yêu Cầu Đối Với Kế Toán Ngân Sách và Tài Chính Xã
Theo Quyết định số 94/2005/QĐ-BTC, kế toán ngân sách và tài chính xác phải thực hiện các yêu cầu sau: Phản ánh đầy đủ nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh vào chứng từ kế toán, sổ kế toán và báo cáo tài chính, báo cáo quyết toán ngân sách xã; Phản ánh kịp thời, đúng thời gian quy định các khoản thu, chi ngân sách và thu, chi hoạt động tài chính khác của xã; Phản ánh rõ ràng, dễ hiểu và chính xác thông tin, số liệu về tình hình thu, chi ngân sách và hoạt động tài chính của xã nhằm cung cấp những thông tin cho UBND và HĐND xã; Phản ánh trung thực hiện trạng, bản chất sự việc, nội dung và giá trị của nghi...
IV. Giải Pháp Hoàn Thiện Báo Cáo Quyết Toán Ngân Sách Xã
Để hoàn thiện báo cáo quyết toán ngân sách xã theo IPSAS, cần có định hướng rõ ràng trong ngắn hạn và dài hạn. Các giải pháp cần dựa trên Chuẩn mực kế toán công và cơ sở kế toán phù hợp. Cần hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán và hệ thống tài khoản kế toán. Đồng thời, cần có kiến nghị đối với Quốc hội, Chính phủ và UBND các cấp để tạo điều kiện thuận lợi cho việc thực hiện. Mục tiêu là giúp kế toán trong khu vực công của nước ta ngày càng minh bạch, hoàn thiện hơn để tiệm cận với Chuẩn mực Kế toán công quốc tế.
4.1. Định Hướng Hoàn Thiện Báo Cáo Quyết Toán Ngân Sách Xã
Cần có định hướng rõ ràng trong ngắn hạn và dài hạn để hoàn thiện báo cáo quyết toán ngân sách xã theo IPSAS. Định hướng trong ngắn hạn có thể tập trung vào việc cải thiện quy trình lập báo cáo, nâng cao năng lực của cán bộ kế toán. Định hướng trong dài hạn có thể hướng đến việc áp dụng đầy đủ các chuẩn mực kế toán công quốc tế.
4.2. Giải Pháp Hoàn Thiện Hệ Thống Báo Cáo Kế Toán
Cần hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán để đảm bảo cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và kịp thời. Các báo cáo cần được trình bày rõ ràng, dễ hiểu và tuân thủ các chuẩn mực kế toán. Cần rà soát và sửa đổi các biểu mẫu báo cáo hiện hành để phù hợp với yêu cầu mới.
V. Ứng Dụng Thực Tiễn và Kết Quả Nghiên Cứu Quyết Toán
Nghiên cứu này có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Về mặt khoa học, giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về cơ sở lý luận của Chuẩn mực Kế toán công quốc tế và hiểu được chính sách kế toán đang áp dụng cho các đơn vị cấp phường, xã, thị trấn tại Việt Nam. Về mặt thực tiễn, đánh giá sự phù hợp của Chế độ kế toán đang áp dụng để lập báo cáo Quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn với Chuẩn mực kế toán công quốc tế, từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện báo cáo Quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn.
5.1. Ý Nghĩa Khoa Học của Nghiên Cứu
Giúp người đọc có cái nhìn tổng quan về cơ sở lý luận của Chuẩn mực Kế toán công quốc tế và hiểu được chính sách kế toán đang áp dụng cho các đơn vị cấp phường, xã, thị trấn tại Việt Nam.
5.2. Ý Nghĩa Thực Tiễn Hoàn Thiện Báo Cáo Quyết Toán
Đánh giá sự phù hợp của Chế độ kế toán đang áp dụng để lập báo cáo Quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn với Chuẩn mực kế toán công quốc tế, từ đó đưa ra các giải pháp để hoàn thiện báo cáo Quyết toán ngân sách xã trên địa bàn thành phố Quy Nhơn.
VI. Kết Luận và Tương Lai của Quyết Toán Ngân Sách Xã
Việc hoàn thiện báo cáo quyết toán ngân sách xã là một quá trình liên tục và cần có sự tham gia của nhiều bên liên quan. Cần tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các chuẩn mực kế toán công quốc tế để áp dụng phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng cán bộ kế toán để nâng cao năng lực chuyên môn. Mục tiêu cuối cùng là xây dựng một hệ thống kế toán công minh bạch, hiệu quả và đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế.
6.1. Tầm Quan Trọng của Việc Tiếp Tục Nghiên Cứu
Cần tiếp tục nghiên cứu và cập nhật các chuẩn mực kế toán công quốc tế để áp dụng phù hợp với điều kiện của Việt Nam. Điều này giúp đảm bảo tính cập nhật và phù hợp của hệ thống kế toán công.
6.2. Đào Tạo và Bồi Dưỡng Cán Bộ Kế Toán
Cần tăng cường đào tạo và bồi dưỡng cán bộ kế toán để nâng cao năng lực chuyên môn. Điều này giúp đảm bảo chất lượng của công tác kế toán và báo cáo tài chính.
