I. Tổng Quan Về Giáo Dục Pháp Luật Đô Thị Tại Hải Dương
Công cuộc đổi mới ở Việt Nam đã đạt được những thành tựu quan trọng, đòi hỏi phải xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền. Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, phát huy dân chủ và tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa. Điều 2 Hiến pháp quy định Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân. Quản lý xã hội bằng pháp luật là yêu cầu khách quan của một xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự do nhà nước ban hành và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí nhà nước, là nhân tố điều chỉnh các quan hệ xã hội. Tuy nhiên, pháp luật tự nó không đến được với đông đảo các thành viên trong xã hội, mà phải thông qua các hình thức phổ biến, tuyên truyền, hướng dẫn, giải thích, giảng dạy, nghĩa là thông qua giáo dục pháp luật. Ở thành phố Hải Dương, công tác giáo dục pháp luật nói chung được các cấp uỷ Đảng và chính quyền quan tâm. Giáo dục pháp luật được xác định là một bộ phận của công tác giáo dục chính trị, tư tưởng và là nhiệm vụ của toàn bộ hệ thống chính trị đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng.
1.1. Khái niệm và vai trò của giáo dục pháp luật đô thị
Giáo dục pháp luật là một dạng hoạt động gắn liền với việc triển khai thực hiện pháp luật cũng như trong hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật. Với tư cách là một dạng giáo dục thì giáo dục pháp luật ở nước ta hình thành và thực hiện muộn hơn so với giáo dục chính trị và giáo dục đạo đức. Với tư cách là một khái niệm pháp lý - giáo dục pháp luật được hình thành trong khoa học pháp lý cũng như được tiến hành trong thực tế ở nước ta rất muộn so với nhiều nước trên thế giới. Chính vì vậy, quan niệm về giáo dục pháp luật ở nước ta vẫn còn nhiều ý kiến khác nhau, thậm chí là trái chiều nhau là điều bình thường.
1.2. Sự cần thiết của giáo dục pháp luật trong bối cảnh đô thị hóa
Thành phố Hải Dương vừa được Đảng và Nhà nước công nhận là đô thị loại 2, là trung tâm kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội của tỉnh Hải Dương. Thành phố có thành phần dân cư đa dạng, nhiều đầu mối cơ sở với những đặc điểm địa bàn khác nhau, đang trong giai đoạn đô thị hóa với nhiều dự án, công trình được triển khai. Chính vì vậy, hoạt động giáo dục pháp luật cần có bước đột phá, thực sự đổi mới về chất; cần phải có bước đi mạnh mẽ hơn, phải có trọng tâm, trọng điểm hơn trong kế hoạch tổng thể.
II. Thách Thức Trong Giáo Dục Pháp Luật Đô Thị ở Hải Dương
Thực tế cho thấy, hiện nay việc giáo dục pháp luật để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới ở tỉnh Hải Dương nói chung và thành phố Hải Dương nói riêng đang là vấn đề bức xúc. Hoạt động tổ chức thực hiện pháp luật phụ thuộc rất lớn vào sự hiểu biết pháp luật và ý thức pháp luật của mọi tầng lớp nhân dân đặc biệt là phẩm chất đạo đức và trình độ hiểu biết pháp luật của cán bộ, công chức nhà nước, bởi vì họ vừa là chủ thể chấp hành pháp luật, vừa là chủ thể tổ chức triển khai đưa pháp luật vào cuộc sống. Từ chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ cán bộ, công chức hành chính - những người tham gia công tác xây dựng pháp luật, triển khai thực hiện pháp luật và kiểm tra, giám sát quá trình thực hiện pháp luật trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có thể thấy, công tác giáo dục pháp luật có vai trò đặc biệt quan trọng đối với đội ngũ cán bộ, công chức hành chính.
2.1. Hạn chế về nhận thức pháp luật của người dân đô thị
Trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các bộ luật, đạo luật luôn giữ vị trí tối thượng trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội. Mọi hoạt động của công dân, tổ chức đều phải tuân theo các quy định của pháp luật. Cán bộ, công chức là các “tế bào” cấu thành nên bộ máy nhà nước. Các cơ quan hành chính nhà nước không thể hình thành, tồn tại và hoạt động nếu thiếu đội ngũ cán bộ, công chức hành chính.
2.2. Thiếu nguồn lực và phương pháp giáo dục pháp luật hiệu quả
Về mặt lý thuyết, mỗi cán bộ, công chức đồng thời cũng là một công dân, cũng phải tuân thủ theo pháp luật. Tuy nhiên, cán bộ, công chức còn là những người trực tiếp thực thi pháp luật, là người đại diện cho cơ quan công quyền trước nhân dân. Mọi chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước có đi vào cuộc sống và được thực hiện một cách hiệu quả hay không là do đội ngũ cán bộ, công chức hành chính quyết định.
2.3. Sự phức tạp của các vấn đề pháp lý trong quản lý đô thị
Để góp phần thực hiện các mục tiêu, chính sách về phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn tiếp theo của thành phố, cần có sự nghiên cứu, đánh giá thực trạng, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật của thành phố Hải Dương trong giai đoạn tiếp theo. Là công chức công tác tại phòng Tư pháp thành phố Hải Dương, trực tiếp tham mưu giúp Uỷ ban nhân dân thành phố về quản lý nhà nước trong lĩnh vực Tư pháp nói chung, trong đó bao gồm hoạt động giáo dục pháp luật, học viên nhận thấy cần phải có những giải pháp cho công tác giáo dục pháp luật để đáp ứng yêu cầu trước mắt cũng như lâu dài trong quản lý nhà nước là một nhiệm vụ thường xuyên và cấp thiết, góp phần giữ gìn trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế.
III. Cách Nâng Cao Nhận Thức Pháp Luật Đô Thị Tại Hải Dương
Để thực hiện tốt mục đích đề ra, luận văn phải thực hiện các nhiệm vụ sau: Làm rõ một số vấn đề về lý luận giáo dục pháp luật và việc áp dụng ở đô thị; công tác quản lý nhà nước đối với hoạt động giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương; Đánh giá thực trạng hoạt động giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương giai đoạn 2003-2009; Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương trong giai đoạn mới.
3.1. Đổi mới nội dung và phương pháp tuyên truyền pháp luật
Phương pháp luận chung được sử dụng trong luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể được sử dụng là: phương pháp hệ thống, lịch sử, phân tích, tổng hợp, so sánh, thống kê, mô hình hoá.
3.2. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan chức năng và cộng đồng
Giáo dục pháp luật với tư cách là một phạm trù pháp lý là một dạng hoạt động của Nhà nước trong tổ chức thực hiện pháp luật, biện pháp tăng cường pháp chế, vấn đề này đã thu hút sự quan tâm, nghiên cứu của nhiều cơ quan và các nhà khoa học từ trước đến nay đặc biệt là trong thời kỳ đổi mới đất nước, đổi mới xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền của dân, do dân, vì dân.
3.3. Ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục pháp luật
Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài như: "Giáo dục ý thức pháp luật với việc tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa" Luận án tiến sỹ Luật của Trần Ngọc Đường. "Ý thức pháp luật xã hội chủ nghĩa và giáo dục pháp luật cho nhân dân lao động ở Việt Nam" Luận án Phó tiến sỹ luật của Nguyễn Đình Lộc.
IV. Giải Pháp Giáo Dục Pháp Luật Cộng Đồng Tại Hải Dương
Ở trong nước, việc nghiên cứu giáo dục pháp luật được nhiều tác giả đề cập đến những khía cạnh và mức độ khác nhau, thể hiện trong các công trình nghiên cứu, bài viết đăng trên các báo, tạp chí và giáo dục pháp luật đã là đề tài của nhiều luận án, luận văn luật học, các công trình nghiên cứu đó có thể kể đến như: "Giáo dục pháp luật cho nhân dân" của tác giả Nguyễn Ngọc Minh (Tạp chí cộng sản, số 10, năm 1983); "Giáo dục ý thức pháp luật để tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa và xây dựng con người mới" của Phùng Văn Tửu (Tạp chí Giáo dục lý luận, số 4, năm 1985); "Giáo dục ý thức pháp luật" của Nguyễn Trọng Bích (Tạp chí xây dựng Đảng, số 4, năm 1989); Khoa Nhà nước và Pháp luật (Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 1999), Đổi mới giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường Chính trị ở nước ta hiện nay, Đề tài khoa học cấp Bộ, Hà Nội; Nguyễn Ngọc Hoàng (2000), Đổi mới giáo dục pháp luật hệ đào tạo trung học chính trị ở nước ta hiện nay Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội; Trần Văn Trầm (2002), Giáo dục pháp luật cho cán bộ, công chức trên địa bàn tỉnh Bình Định - Thực trạng và giải pháp, Luận văn Thạc sĩ Luật học, Hà Nội; Lê Đình Khiên (2002), Nâng cao ý thức pháp luật của đội ngũ cán bộ quản lý hành chính, Luận án Phó Tiến sĩ Luật học, Hà Nội; Tiếp theo, có thể kể đến: Lương Thanh Cường (2004), Nâng cao ý thức pháp luật cho đội ngũ công chức, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật; Nguyễn Văn Động (2003), Một số ý kiến về đổi mới nội, dung, phương pháp giảng dạy môn Lý luận nhà nước và pháp luật, Tạp chí Luật học, số 12/2003; Nguyễn Văn Động (2005), Một số ý kiến về nâng cao chất lượng và hiệu quả hệ thống hóa pháp luật ở nước ta hiện nay, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật, số 9/2005;
4.1. Xây dựng chương trình giáo dục pháp luật phù hợp với từng đối tượng
Trần Công Lý (2009), Giáo dục ý thức pháp luật cho cán bộ, công chức ở Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Quản lý hành chính công, Hà Nội; Ngoài ra, còn có nhiều bài viết của các nhà nghiên cứu, giảng dạy pháp luật hay các cán bộ, công chức làm việc trong các tổ chức, cơ quan nhà nước được công bố tên các báo, tạp chí,. Các công trình nghiên cứu này đã làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận cơ bản về ý thức pháp luật, giáo dục pháp luật và đưa ra những mô hình, giải pháp thực tiễn về giáo dục pháp luật cho những đối tượng khác nhau.
4.2. Tổ chức các hoạt động ngoại khóa về pháp luật cho học sinh sinh viên
Mỗi nhà khoa học có một cách khám phá, khai thác đề tài này ở những góc độ khác nhau. Nhìn chung các công trình nghiên cứu đó đã làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và thực tiễn về hoạt động giáo dục pháp luật; đồng thời góp phần bổ sung vào kho tài liệu quý báu cho các thế hệ tiếp theo tham khảo, kế thừa và tiếp tục nghiên cứu về lĩnh vực này.
4.3. Hỗ trợ pháp lý miễn phí cho người dân có hoàn cảnh khó khăn
Tuy nhiên, từ trước đến nay chưa có công trình luận án, luận văn nào nghiên cứu cụ thể về hoạt động giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương với đặc điểm kinh tế - xã hội, với những đối tượng đặc thù tại cơ sở. Với tính cách là một đô thị thu nhỏ, trong giai đoạn hiện nay cần phải chú trọng đúng mức và cấp thiết của việc giáo dục pháp luật, coi đây là một nhiệm vụ chính trị quan trọng góp phần vào việc ổn định tình hình và phát triển kinh tế - xã hội ở đô thị nói chung và thành phố Hải Dương nói riêng.
V. Nghiên Cứu Thực Tiễn Về Giáo Dục Pháp Luật Tại Hải Dương
Luận văn tiếp cận việc tìm hiểu, nghiên cứu về vai trò và thực trạng của hoạt động giáo dục pháp luật tại thành phố Hải Dương trong giai đoạn hiện nay. Từ đó, đề ra một số kiến nghị và giải pháp cần thiết để tăng cường quản lý nhà nước và nâng cao chất lượng, hiệu quả của hoạt động giáo dục pháp luật. Kết quả nghiên cứu này có thể tham khảo vận dụng trong hoạt động giáo dục pháp luật trước hết đối với thành phố Hải Dương, sau nữa là đối với các đô thị trên phạm vi cả nước nói chung.
5.1. Đánh giá hiệu quả của các chương trình giáo dục pháp luật hiện tại
- Luận văn góp phần nâng cao ý thức trách nhiệm của nhân dân đối với pháp luật và công tác giáo dục pháp luật.
5.2. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức pháp luật của người dân
- Luận văn đã hệ thống hoá tư liệu, tài liệu, văn bản pháp lý về công tác giáo dục pháp luật nói chung, về công tác giáo dục pháp luật của tỉnh Hải Dương cũng như của thành phố Hải Dương nói riêng.
VI. Tương Lai Của Giáo Dục Pháp Luật Đô Thị Ở Hải Dương
Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận về giáo dục pháp luật và việc áp dụng ở đô thị; Chương 2: Thực trạng công tác giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương giai đoạn 2003-2009; Chương 3: Phương hướng, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác giáo dục pháp luật trên địa bàn thành phố Hải Dương trong giai đoạn mới.
6.1. Đề xuất các chính sách và giải pháp phát triển giáo dục pháp luật
Giáo dục pháp luật là vấn đề lý luận cơ bản có ý nghĩa quan trọng trong khoa học giáo dục cũng như trong sự nghiệp giáo dục ở nước ta. Khái niệm giáo dục pháp luật thường được quan niệm là một dạng hoạt động gắn liền với việc triển khai thực hiện pháp luật cũng như trong hoạt động thực tiễn áp dụng pháp luật.
6.2. Xây dựng mô hình giáo dục pháp luật đô thị bền vững và hiệu quả
Với tư cách là một dạng giáo dục thì giáo dục pháp luật ở nước ta hình thành và thực hiện muộn hơn so với giáo dục chính trị và giáo dục đạo đức. Với tư cách là một khái niệm pháp lý - giáo dục pháp luật được hình thành trong khoa học pháp lý cũng như được tiến hành trong thực tế ở nước ta rất muộn so với nhiều nước trên thế giới.
