Giải Quyết Việc Làm Trong Bối Cảnh Công Nghiệp Hóa và Phát Triển Kinh Tế Tri Thức

• Tác giả: Nguyễn Thị Thu Trà
• Trường học: Trường Đại Học Kinh Tế Quốc Dân
• Chuyên ngành: Kinh Tế
• Đề tài: Giải Quyết Việc Làm Trong Bối Cảnh Công Nghiệp Hóa và Phát Triển Kinh Tế Tri Thức
• Loại tài liệu: Luận Án
• Năm xuất bản: 2015
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
• 1.1. Khái quát các công trình nghiên cứu trên thế giới
• 1.2. Về vấn đề việc làm và giải quyết việc làm trong nền kinh tế thị trường nói chung
• 1.3. Vấn đề việc làm và giải quyết việc làm ở các nước đang phát triển, đang trong quá trình công nghiệp hóa
• 1.4. Vấn đề việc làm và giải quyết việc làm trong bối cảnh phát triển kinh tế tri thức
• 1.5. Khái quát tình hình nghiên cứu trong nước
• 1.6. Về vấn đề việc làm và giải quyết việc làm trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nói chung ở Việt Nam
• 1.7. Về vấn đề việc làm, giải quyết việc làm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức ở Việt Nam
• 1.8. Nhận xét rút ra từ tổng quan tình hình nghiên cứu
• 1.9. Những kết quả chủ yếu của các công trình nghiên cứu đã công bố
• 1.10. Những "khoảng trống" và một số vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu
• 1.11. Kết luận chương 1
• 2. CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM VÀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM TRONG BỐI CẢNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA GẮN VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRI THỨC
• 2.1. Việc làm và giải quyết việc làm trong bối cảnh chung của nền kinh tế thị trường
• 2.2. Một số khái niệm cơ bản
• 2.3. Nguyên nhân của thất nghiệp. Các yếu tố ảnh hưởng tới việc làm và giải quyết việc làm
• 2.4. Giải quyết việc làm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 2.5. Công nghiệp hóa, hiện đại hóa và vấn đề giải quyết việc làm ở các nước đang phát triển
• 2.6. Đặc điểm của công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức và ảnh hưởng của nó đến xu thế việc làm
• 2.7. Nội dung của giải quyết việc làm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 2.8. Các tiêu chí đánh giá giải quyết việc làm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 2.9. Kinh nghiệm của các nước về giải quyết việc làm trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 2.10. Kinh nghiệm giải quyết việc làm của một số quốc gia
• 2.11. Một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
• 2.12. Kết luận chương 2
• 3. CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG VIỆC LÀM VÀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA GẮN VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRI THỨC
• 3.1. Chủ trương và chính sách giải quyết việc làm của Việt Nam trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 3.2. Các chủ trương và định hướng cơ bản
• 3.3. Hệ thống chính sách
• 3.4. Thực trạng giải quyết việc làm ở Việt Nam trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 3.5. Quy mô và chất lượng nguồn nhân lực
• 3.6. Tình hình giải quyết việc làm ở Việt Nam trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 3.7. Thu nhập của người lao động
• 3.8. Mức tăng thu nhập chung của người lao động
• 3.9. Thu nhập theo ngành nghề
• 3.10. Thu nhập giữa các vùng kinh tế
• 3.11. Đánh giá về kết quả giải quyết việc làm cho người lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 3.12. Những thành tựu đạt được
• 3.13. Những hạn chế, yếu kém
• 3.14. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém
• 3.15. Kết luận chương 3
• 4. CHƯƠNG 4: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ CÁC GIẢI PHÁP VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM Ở VIỆT NAM DƯỚI TÁC ĐỘNG CỦA CNH, HĐH GẮN VỚI PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRI THỨC
• 4.1. Quan điểm và định hướng giải quyết việc làm cho người lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển KTTT
• 4.2. Quan điểm về giải quyết việc làm cho người lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 4.3. Định hướng, mục tiêu giải quyết việc làm cho người lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 4.4. Các giải pháp giải quyết việc làm cho người lao động trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 4.5. Hoàn thiện các thể chế thị trường nói chung, thể chế liên quan đến thị trường lao động nói riêng
• 4.6. Nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước đối với thị trường lao động
• 4.7. Tiếp tục đẩy mạnh sự phát triển và nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục - đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức
• 4.8. Đẩy nhanh nhịp độ và nâng cao hiệu quả của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thông qua đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, xác lập các điều kiện thuận lợi cho sự tăng trưởng nhanh, bền vững, phù hợp với điều kiện của kinh tế tri thức
• 4.9. Mở mang ngành nghề mới và những ngành sử dụng nhiều lao động để giải quyết việc làm tại chỗ
• 4.10. Một số giải pháp khác
• 4.11. Kết luận chương 4
• CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Giải Quyết Việc Làm Trong Bối Cảnh Mới

Giải quyết việc làm (GQVL) là mục tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng của mọi quốc gia. Đặc biệt, với các nước đang phát triển, GQVL là ưu tiên hàng đầu trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội. Quá trình công nghiệp hóa (CNH) mở ra các ngành công nghiệp và dịch vụ mới, thu hút lao động từ khu vực nông nghiệp năng suất thấp. Tuy nhiên, khi CNH chưa hoàn thành, tình trạng thiếu việc làm vẫn là vấn đề nan giải. Sự xuất hiện của kinh tế tri thức (KTTT) tạo ra biến đổi sâu sắc, ảnh hưởng đến CNH và GQVL. KTTT kết nối các nền kinh tế quốc gia thành một nền kinh tế toàn cầu, đòi hỏi lao động có trình độ và kỹ năng cao hơn. Điều này tạo ra thách thức mới đối với bài toán GQVL ở các nước đang phát triển. Việt Nam, một nền kinh tế đang phát triển, đang thực hiện CNH, hiện đại hóa (HĐH). Quá trình này chịu tác động của xu hướng phát triển KTTT, đòi hỏi chiến lược chủ động hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, CNH, HĐH gắn với phát triển KTTT làm biến đổi cấu trúc kinh tế và cơ cấu lao động, tác động đến giáo dục đào tạo và khả năng cung ứng nguồn nhân lực, ảnh hưởng không nhỏ đến phương thức giải quyết vấn đề việc làm ở Việt Nam.

1.1. Tầm Quan Trọng Của Giải Quyết Việc Làm Hiện Nay

Giải quyết việc làm không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề xã hội, ảnh hưởng đến an ninh và phát triển bền vững. Trong bối cảnh CNH, HĐH gắn với phát triển KTTT, vấn đề GQVL ở Việt Nam mang những nội dung và khía cạnh mới, cần được nghiên cứu để tìm ra các phương hướng và giải pháp đúng đắn, phù hợp. Theo tài liệu gốc, hạn chế và cắt giảm tỷ lệ thất nghiệp, tạo ra và duy trì mức công ăn, việc làm cao luôn là một mục tiêu kinh tế vĩ mô quan trọng hàng đầu đối với mỗi quốc gia.

1.2. Ảnh Hưởng Của Kinh Tế Tri Thức Đến Thị Trường Lao Động

Kinh tế tri thức tạo ra sự biến đổi sâu sắc trong nền kinh tế thế giới, ảnh hưởng không nhỏ đến các tiến trình kinh tế ở hầu hết mọi quốc gia, trong đó có quá trình CNH và giải quyết việc làm ở các nước đang phát triển. Nền kinh tế tri thức chẳng những vận hành trên cơ sở một nguyên lý sáng tạo của cải mới mà còn là nền kinh tế thực sự mang tính chất toàn cầu hóa. Nó dần dần kết nối các nền kinh tế quốc gia thành một nền kinh tế toàn cầu chung, bất chấp sự khác biệt về trình độ phát triển giữa chúng.

II. Thách Thức Giải Quyết Việc Làm Trong Công Nghiệp Hóa

Quá trình CNH, HĐH ở Việt Nam vẫn chưa hoàn thành, nhưng Việt Nam không tránh khỏi sự tác động của xu hướng phát triển KTTT. Điều này tạo ra những thách thức đối với bài toán GQVL. Yêu cầu về lao động có trình độ cao, kỹ năng cao ngày càng trở nên bức thiết hơn, tạo ra áp lực lớn đối với năng lực cung ứng lao động của nền kinh tế. Cơ cấu việc làm, ngành nghề biến đổi nhanh hơn, với sự triệt tiêu của nhiều ngành nghề truyền thống và sự xuất hiện của các ngành nghề mới, phù hợp với yêu cầu của KTTT. Theo nghiên cứu, Việt Nam lựa chọn chiến lược chủ động và tích cực hội nhập quốc tế như một chiến lược phát triển. Chấp nhận hội nhập quốc tế và cạnh tranh trong nền kinh tế toàn cầu được xem là cách thức để Việt Nam tận dụng cơ hội phát triển to lớn và mới mẻ do thời đại kinh tế tri thức mang lại.

2.1. Áp Lực Về Nguồn Nhân Lực Chất Lượng Cao

Việt Nam đang trong quá trình thực hiện các nhiệm vụ của thời kỳ CNH, HĐH. Xét về tổng thể, nền kinh tế đất nước vẫn chưa thoát khỏi tính chất của một nền kinh tế nông nghiệp – nông dân, với trình độ dân trí chung còn chưa cao, quy mô dân số vẫn tăng nhanh, nguồn cung lao động vẫn dồi dào trong khi các nguồn lực kinh tế khác còn nhiều hạn chế.

2.2. Biến Động Cơ Cấu Việc Làm Và Ngành Nghề

Quá trình CNH, HĐH gắn với phát triển KTTT không khỏi làm biến đổi cấu trúc kinh tế và cơ cấu lao động, tác động đến giáo dục đào tạo và khả năng cung ứng nguồn nhân lực, ảnh hưởng không nhỏ đến phương thức giải quyết vấn đề việc làm ở Việt Nam. Trong bối cảnh đó, vấn đề GQVL ở Việt Nam chẳng những là một vấn đề thời sự gay gắt, ảnh hưởng đến an ninh xã hội và phát triển bền vững, mà còn là một vấn đề hàm chứa những nội dung và khía cạnh mới, cần được nghiên cứu để tìm ra các phương hướng và giải pháp đúng đắn, phù hợp.

III. Giải Pháp Hoàn Thiện Thể Chế Thị Trường Lao Động Việt Nam

Để giải quyết vấn đề việc làm hiệu quả, cần hoàn thiện các thể chế thị trường nói chung và thể chế liên quan đến thị trường lao động nói riêng. Điều này bao gồm việc tạo ra môi trường pháp lý minh bạch, công bằng, bảo vệ quyền lợi của người lao động và doanh nghiệp. Cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp vừa và nhỏ (DNNVV) phát triển, tạo thêm nhiều việc làm mới. Đồng thời, cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Theo tài liệu, cần tiếp tục đẩy mạnh sự phát triển và nâng cao chất lượng của hệ thống giáo dục - đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức.

3.1. Xây Dựng Môi Trường Pháp Lý Minh Bạch Công Bằng

Môi trường pháp lý minh bạch và công bằng là yếu tố quan trọng để thu hút đầu tư, tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển và tạo ra nhiều việc làm mới. Cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến lao động, việc làm, bảo hiểm xã hội, đảm bảo phù hợp với thực tiễn và thông lệ quốc tế.

3.2. Hỗ Trợ Phát Triển Doanh Nghiệp Vừa Và Nhỏ

DNNVV đóng vai trò quan trọng trong tạo việc làm, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Cần có chính sách hỗ trợ DNNVV tiếp cận vốn, công nghệ, thông tin thị trường, đào tạo nguồn nhân lực, giúp họ nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

3.3. Nâng Cao Trình Độ Tay Nghề Người Lao Động

Thị trường lao động ngày càng đòi hỏi người lao động có trình độ tay nghề cao, kỹ năng mềm tốt. Cần có chính sách đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ tay nghề cho người lao động, đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Đồng thời, cần khuyến khích doanh nghiệp tham gia vào quá trình đào tạo nghề, tạo điều kiện cho người lao động học tập và nâng cao trình độ.

IV. Nâng Cao Hiệu Quả Quản Lý Nhà Nước Về Thị Trường Lao Động

Nâng cao năng lực và hiệu quả quản lý nhà nước đối với thị trường lao động là yếu tố then chốt để giải quyết vấn đề việc làm. Cần tăng cường công tác dự báo nhu cầu thị trường lao động, xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động hiện đại, kết nối cung - cầu lao động hiệu quả. Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật lao động, bảo vệ quyền lợi của người lao động. Theo tài liệu, cần hoàn thiện các thể chế thị trường nói chung, thể chế liên quan đến thị trường lao động nói riêng.

4.1. Dự Báo Nhu Cầu Thị Trường Lao Động

Dự báo chính xác nhu cầu thị trường lao động là cơ sở để xây dựng chính sách đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phù hợp. Cần tăng cường công tác nghiên cứu, khảo sát, thu thập thông tin về thị trường lao động, xây dựng hệ thống dự báo nhu cầu thị trường lao động hiện đại.

4.2. Xây Dựng Hệ Thống Thông Tin Thị Trường Lao Động

Hệ thống thông tin thị trường lao động hiện đại giúp kết nối cung - cầu lao động hiệu quả, giảm thiểu tình trạng mất cân đối cung - cầu. Cần xây dựng hệ thống thông tin thị trường lao động trực tuyến, cung cấp thông tin về việc làm, đào tạo, chính sách lao động cho người lao động và doanh nghiệp.

4.3. Thanh Tra Kiểm Tra Việc Thực Hiện Pháp Luật Lao Động

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện pháp luật lao động, bảo vệ quyền lợi của người lao động. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật lao động, đảm bảo môi trường làm việc an toàn, công bằng cho người lao động.

V. Đẩy Mạnh Công Nghiệp Hóa Hiện Đại Hóa Nền Kinh Tế

Đẩy nhanh nhịp độ và nâng cao hiệu quả của quá trình CNH, HĐH thông qua đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, xác lập các điều kiện thuận lợi cho sự tăng trưởng nhanh, bền vững, phù hợp với điều kiện của kinh tế tri thức. Mở mang ngành nghề mới và những ngành sử dụng nhiều lao động để giải quyết việc làm tại chỗ. Theo tài liệu, cần đẩy nhanh nhịp độ và nâng cao hiệu quả của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa thông qua đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế, xác lập các điều kiện thuận lợi cho sự tăng trưởng nhanh, bền vững, phù hợp với điều kiện của kinh tế tri thức.

5.1. Đổi Mới Mô Hình Tăng Trưởng Kinh Tế

Chuyển đổi từ mô hình tăng trưởng dựa vào khai thác tài nguyên và lao động giá rẻ sang mô hình tăng trưởng dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm và dịch vụ, tăng cường khả năng cạnh tranh của nền kinh tế.

5.2. Cơ Cấu Lại Nền Kinh Tế

Cơ cấu lại các ngành kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng của các ngành công nghiệp và dịch vụ có giá trị gia tăng cao, giảm tỷ trọng của các ngành nông nghiệp và công nghiệp khai thác tài nguyên. Phát triển các ngành công nghiệp hỗ trợ, công nghiệp chế biến, chế tạo, dịch vụ công nghệ thông tin, dịch vụ tài chính, ngân hàng.

5.3. Phát Triển Ngành Nghề Mới Tạo Việc Làm Tại Chỗ

Khuyến khích phát triển các ngành nghề mới, sử dụng nhiều lao động, tạo việc làm tại chỗ, đặc biệt là ở khu vực nông thôn. Hỗ trợ các doanh nghiệp khởi nghiệp, doanh nghiệp xã hội, tạo điều kiện cho người lao động tự tạo việc làm.

VI. Kết Luận Và Tương Lai Giải Quyết Việc Làm Tại Việt Nam

Giải quyết việc làm ở Việt Nam trong bối cảnh CNH, HĐH gắn với phát triển KTTT là một bài toán phức tạp, đòi hỏi sự nỗ lực của toàn xã hội. Cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người lao động để tạo ra một thị trường lao động năng động, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội. Với những giải pháp đồng bộ và hiệu quả, Việt Nam có thể vượt qua những thách thức và đạt được mục tiêu giải quyết việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân.

6.1. Tổng Kết Các Giải Pháp Đề Xuất

Các giải pháp đề xuất tập trung vào việc hoàn thiện thể chế thị trường lao động, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp này sẽ tạo ra một thị trường lao động năng động, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội.

6.2. Triển Vọng Thị Trường Lao Động Việt Nam

Thị trường lao động Việt Nam có nhiều tiềm năng phát triển trong tương lai. Với lợi thế về dân số trẻ, lực lượng lao động dồi dào và sự hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới, Việt Nam có thể trở thành một trung tâm sản xuất và dịch vụ quan trọng của khu vực và thế giới. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần tiếp tục cải cách thể chế, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và tạo môi trường kinh doanh thuận lợi.