Tổng quan nghiên cứu

Thành phố Thủ Đức, được thành lập từ năm 2021 trên cơ sở sáp nhập ba quận cũ, đang hướng tới trở thành trung tâm kinh tế tri thức và đô thị thông minh của Thành phố Hồ Chí Minh. Với vị trí địa lý thuận lợi, kết nối giao thông tốt với các tỉnh lân cận và các tuyến quốc lộ quan trọng, Thủ Đức đã phê duyệt 61 dự án phát triển hạ tầng giao thông, chiếm 71,76% tổng số dự án trên địa bàn. Việc nâng cấp, mở rộng hạ tầng giao thông không chỉ thúc đẩy phát triển kinh tế mà còn cải thiện môi trường sống, giảm ùn tắc và tăng cường an ninh giao thông.

Tuy nhiên, công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi thu hồi đất để thực hiện các dự án này gặp nhiều vướng mắc, kéo dài tiến độ và phát sinh mâu thuẫn giữa người dân và chính quyền địa phương. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, xác định nguyên nhân các khó khăn trong công tác này và đề xuất các biện pháp tháo gỡ nhằm nâng cao hiệu quả, tiến độ giải phóng mặt bằng, góp phần phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ tại thành phố Thủ Đức. Phạm vi nghiên cứu tập trung từ năm 2014 đến nay, với ba dự án trọng điểm: nâng cấp đường Lương Định Của, Lê Văn Chí và Nguyễn Thị Định.

Nghiên cứu có ý nghĩa khoa học trong việc bổ sung cơ sở lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý đất đai, đồng thời góp phần nâng cao hiệu quả bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông tại đô thị năng động này.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý đất đai, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý nhà nước về đất đai: Nhấn mạnh vai trò của Nhà nước trong việc phân phối, phân phối lại và điều tiết nguồn lực đất đai nhằm đảm bảo sử dụng hiệu quả, bền vững.
  • Mô hình bồi thường, hỗ trợ và tái định cư: Phân tích các nguyên tắc, cơ chế pháp lý và chính sách liên quan đến bồi thường thiệt hại về đất và tài sản, hỗ trợ ổn định đời sống, đào tạo nghề và tái định cư cho người bị thu hồi đất.
  • Khái niệm về quyền sử dụng đất và thu hồi đất: Định nghĩa quyền sử dụng đất là quyền tài sản phát sinh từ quyết định giao đất của Nhà nước, đồng thời làm rõ các trường hợp và thẩm quyền thu hồi đất theo Luật Đất đai 2013.

Các khái niệm chính được sử dụng gồm: bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, thu hồi đất, quyền sử dụng đất, giải phóng mặt bằng, và quản lý hạ tầng giao thông.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu được thực hiện trong khoảng thời gian từ tháng 01 đến tháng 09 năm 2023, sử dụng các phương pháp sau:

  • Thu thập thông tin thứ cấp: Tổng hợp các văn bản pháp luật, chính sách, báo cáo dự án và tài liệu liên quan đến quản lý đất đai, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và phát triển hạ tầng giao thông tại thành phố Thủ Đức.
  • Điều tra, khảo sát sơ cấp: Thu thập ý kiến từ hai nhóm đối tượng chính gồm cá nhân, hộ gia đình có đất bị thu hồi và cán bộ, chuyên gia tham gia công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng tại các dự án nâng cấp, mở rộng hạ tầng giao thông.
  • Phân tích, thống kê và tổng hợp dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm các yếu tố ảnh hưởng và vướng mắc trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư.
  • Tham vấn chuyên gia: Thu thập ý kiến chuyên gia để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.
  • Sử dụng bản đồ: Phân tích vị trí địa lý, quy hoạch sử dụng đất và các dự án hạ tầng giao thông trên địa bàn.

Cỡ mẫu khảo sát gồm khoảng 200 hộ gia đình và 50 cán bộ, chuyên viên liên quan, được chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy của kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình phát triển hạ tầng giao thông: Thành phố Thủ Đức đã phê duyệt 61 dự án phát triển hạ tầng giao thông, chiếm 71,76% tổng số dự án trên địa bàn, tập trung vào các tuyến đường cao tốc, quốc lộ và giao thông công cộng nhằm đáp ứng nhu cầu vận chuyển và thu hút đầu tư.

  2. Vướng mắc trong công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Khoảng 65% hộ dân khảo sát cho biết gặp khó khăn về giá bồi thường không sát với giá thị trường, 58% phản ánh thủ tục hành chính phức tạp, và 47% gặp vấn đề về tiến độ giải phóng mặt bằng kéo dài.

  3. Nguyên nhân vướng mắc: Bao gồm hệ thống chính sách pháp luật chưa đồng bộ, năng lực tổ chức thực hiện còn hạn chế, thiếu minh bạch trong quản lý hồ sơ đất đai, và mâu thuẫn trong vận động, tuyên truyền với người dân.

  4. Hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Mặc dù có những thuận lợi như sự quan tâm của chính quyền địa phương và sự phối hợp giữa các cơ quan, nhưng tiến độ thực hiện các dự án vẫn bị ảnh hưởng do các vướng mắc trên, làm chậm tiến độ dự án từ 6 đến 12 tháng so với kế hoạch.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy, việc phát triển hạ tầng giao thông tại thành phố Thủ Đức có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội, tuy nhiên công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư còn nhiều hạn chế. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ sự chưa hoàn thiện của chính sách pháp luật, đặc biệt là về giá bồi thường và thủ tục hành chính, cũng như năng lực tổ chức thực hiện chưa đáp ứng yêu cầu.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành quản lý đất đai tại các đô thị lớn khác, các vướng mắc tại Thủ Đức tương đồng về mặt thủ tục và chính sách, nhưng có điểm khác biệt về mức độ phức tạp do đặc thù dự án hạ tầng giao thông quy mô lớn và mật độ dân cư cao. Việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hồ sơ đất đai còn hạn chế cũng là nguyên nhân làm giảm hiệu quả công tác bồi thường.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ các vướng mắc theo nhóm nguyên nhân, bảng so sánh tiến độ dự án so với kế hoạch, và bản đồ phân bố các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm cùng khu vực bị ảnh hưởng thu hồi đất.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải cách quản lý hồ sơ đất đai: Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, tin học hóa công tác quản lý hồ sơ đất đai nhằm tăng tính minh bạch, giảm thiểu sai sót và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND thành phố Thủ Đức. Thời gian: 12-18 tháng.

  2. Hoàn thiện chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Rà soát, sửa đổi chính sách bồi thường để phản ánh sát giá thị trường, đặc biệt là giá đất ở và đất nông nghiệp, đồng thời đơn giản hóa thủ tục hành chính. Chủ thể thực hiện: Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với UBND thành phố. Thời gian: 6-12 tháng.

  3. Tăng cường công tác vận động, tuyên truyền và xây dựng mối quan hệ với người dân: Tổ chức các buổi đối thoại, hội nghị để giải thích chính sách, lắng nghe ý kiến người dân, giảm thiểu mâu thuẫn và tạo sự đồng thuận. Chủ thể thực hiện: UBND phường, xã, các tổ chức chính trị - xã hội. Thời gian: liên tục trong quá trình thực hiện dự án.

  4. Nâng cao năng lực tổ chức thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư: Đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn cho cán bộ, công chức tham gia công tác thu hồi đất, đồng thời tăng cường phối hợp liên ngành để xử lý kịp thời các vướng mắc phát sinh. Chủ thể thực hiện: Sở Nội vụ, Sở Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: 6-12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai và hạ tầng giao thông: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để cải thiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, nâng cao hiệu quả quản lý dự án.

  2. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý đất đai và phát triển đô thị: Tài liệu tham khảo về các vướng mắc và giải pháp trong bồi thường, hỗ trợ khi thu hồi đất phục vụ phát triển hạ tầng giao thông.

  3. Nhà đầu tư và chủ đầu tư dự án hạ tầng giao thông: Hiểu rõ các quy trình, khó khăn và chính sách liên quan đến giải phóng mặt bằng, từ đó xây dựng kế hoạch dự án phù hợp.

  4. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất: Nắm bắt quyền lợi, chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, giúp họ chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư tại Thủ Đức gặp những khó khăn gì chính?
    Khó khăn chủ yếu gồm giá bồi thường chưa sát với giá thị trường, thủ tục hành chính phức tạp, tiến độ giải phóng mặt bằng kéo dài và mâu thuẫn giữa người dân với chính quyền. Ví dụ, khoảng 65% hộ dân phản ánh giá bồi thường chưa hợp lý.

  2. Các dự án hạ tầng giao thông tại Thủ Đức có ảnh hưởng như thế nào đến người dân?
    Các dự án đòi hỏi thu hồi đất, ảnh hưởng đến sinh kế và nơi ở của người dân. Việc bồi thường, hỗ trợ và tái định cư không kịp thời hoặc không phù hợp có thể gây khó khăn trong ổn định cuộc sống.

  3. Nhà nước có những chính sách hỗ trợ nào cho người bị thu hồi đất?
    Ngoài bồi thường về đất và tài sản, người bị thu hồi đất được hỗ trợ ổn định đời sống, đào tạo nghề, tìm kiếm việc làm và tái định cư theo quy định của Luật Đất đai 2013 và các nghị định liên quan.

  4. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư?
    Cần cải cách thủ tục hành chính, hoàn thiện chính sách bồi thường, tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao năng lực cán bộ và tăng cường đối thoại với người dân để tạo sự đồng thuận.

  5. Vai trò của công nghệ thông tin trong quản lý đất đai và bồi thường là gì?
    Ứng dụng công nghệ giúp quản lý hồ sơ đất đai minh bạch, nhanh chóng, giảm sai sót và tăng hiệu quả xử lý hồ sơ, từ đó rút ngắn thời gian giải phóng mặt bằng và giảm mâu thuẫn phát sinh.

Kết luận

  • Thành phố Thủ Đức đã và đang triển khai nhiều dự án nâng cấp, mở rộng hạ tầng giao thông với vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội.
  • Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư còn nhiều vướng mắc về chính sách, thủ tục và năng lực tổ chức, ảnh hưởng đến tiến độ dự án.
  • Nghiên cứu đã xác định rõ các nguyên nhân và đề xuất các giải pháp thiết thực như cải cách quản lý hồ sơ đất đai, hoàn thiện chính sách, tăng cường vận động người dân và nâng cao năng lực cán bộ.
  • Các giải pháp đề xuất có thể được triển khai trong vòng 6-18 tháng nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải phóng mặt bằng tại Thủ Đức.
  • Kêu gọi các cơ quan quản lý, nhà đầu tư và cộng đồng cùng phối hợp thực hiện để thúc đẩy phát triển hạ tầng giao thông đồng bộ, góp phần xây dựng đô thị thông minh, hiện đại.