Tổng quan nghiên cứu

Thu ngân sách nhà nước từ các khoản thu liên quan đến đất đai đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn lực tài chính cho phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Tỉnh Lạng Sơn, với vị trí địa lý chiến lược giáp biên giới Trung Quốc và nằm trong vùng tam giác kinh tế Hà Nội - Hải Phòng - Quảng Ninh, sở hữu nhiều tiềm năng phát triển nguồn thu từ đất đai. Giai đoạn 2013-2018, tổng sản phẩm trong nước (GDP) của tỉnh tăng trưởng ổn định, đạt mức tăng 7,08% năm 2018, trong đó khu vực công nghiệp và xây dựng tăng 8,85%, dịch vụ tăng 7,03%, tạo điều kiện thuận lợi cho việc khai thác các khoản thu từ đất. Tuy nhiên, công tác quản lý các khoản thu từ đất tại Lạng Sơn vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như nợ đọng, chậm nộp và phối hợp chưa đồng bộ giữa các cơ quan chức năng.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng công tác quản lý các khoản thu từ đất trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn trong giai đoạn 2013-2018, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả quản lý, đảm bảo thu đúng, thu đủ, thu kịp thời các khoản thu, góp phần nâng cao nguồn thu ngân sách địa phương trong giai đoạn 2020-2022. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý thu tại Cục Thuế tỉnh Lạng Sơn, với dữ liệu thu thập từ các báo cáo, số liệu thu ngân sách và các văn bản pháp luật liên quan.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế quản lý thuế đất đai, hỗ trợ các cơ quan quản lý nhà nước nâng cao hiệu quả thu ngân sách, đồng thời tạo môi trường bình đẳng, minh bạch cho người sử dụng đất và các tổ chức, cá nhân liên quan.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình quản lý thuế, quản lý tài chính công và quản lý đất đai, bao gồm:

  • Lý thuyết quản lý thuế: Thuế là công cụ chủ yếu để Nhà nước huy động nguồn lực tài chính, điều tiết kinh tế vĩ mô và thực hiện công bằng xã hội. Thuế đất đai là một phần quan trọng trong hệ thống thuế, có đặc điểm bắt buộc, không hoàn trả trực tiếp và chịu sự điều chỉnh của pháp luật.

  • Lý thuyết quản lý tài chính công: Quản lý các khoản thu từ đất đai phải đảm bảo nguyên tắc thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, đồng thời tạo thuận lợi cho người nộp thuế và giảm chi phí hành chính.

  • Khái niệm và đặc điểm các khoản thu từ đất đai: Bao gồm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản và lệ phí trước bạ. Mỗi khoản thu có cơ sở pháp lý, phương pháp tính và đối tượng chịu thuế riêng biệt.

  • Mô hình phối hợp liên ngành trong quản lý thuế đất đai: Sự phối hợp giữa cơ quan thuế, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài chính, UBND các cấp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, giảm thất thu và nợ đọng.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp, kết hợp cả định lượng và định tính:

  • Nguồn dữ liệu: Số liệu thu ngân sách từ các khoản thu liên quan đến đất đai trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn giai đoạn 2013-2018; báo cáo công tác quản lý thuế của Cục Thuế tỉnh; các văn bản pháp luật, nghị định, thông tư liên quan đến thuế đất đai; khảo sát, phỏng vấn chuyên gia và cán bộ quản lý thuế.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Thu thập số liệu thứ cấp từ các báo cáo, văn bản pháp luật; phỏng vấn sâu cán bộ thuế và các cơ quan liên quan; khảo sát ý kiến người nộp thuế.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tổng hợp số liệu thu ngân sách, tỷ lệ nợ đọng, số lượng hồ sơ khai thuế đúng hạn; so sánh với các tỉnh bạn như Bắc Giang, Hòa Bình để rút ra bài học kinh nghiệm; phân tích nguyên nhân tồn tại, hạn chế dựa trên các yếu tố kinh tế, pháp luật, tổ chức và con người.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích số liệu giai đoạn 2013-2018; đề xuất giải pháp cho giai đoạn 2020-2022; hoàn thiện luận văn trong năm 2019.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng trưởng nguồn thu từ đất đai nhưng tỷ lệ nợ đọng còn cao
    Tổng số thu ngân sách từ các khoản thu liên quan đến đất đai trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn tăng đều qua các năm, đạt mức khoảng 68 tỷ đồng năm 2018. Tuy nhiên, tỷ lệ nợ đọng các khoản thu từ đất vẫn chiếm khoảng 15-20% tổng số phải thu, gây ảnh hưởng đến nguồn thu ngân sách và hiệu quả quản lý.

  2. Chậm nộp và nợ đọng tập trung ở một số khoản thu chính
    Tiền thuê đất và tiền sử dụng đất là hai khoản thu chính, chiếm trên 70% tổng thu từ đất đai. Tình trạng chậm nộp và nợ đọng chủ yếu xảy ra ở các doanh nghiệp thuê đất trong khu công nghiệp và các tổ chức kinh doanh bất động sản, với tỷ lệ nợ đọng tiền thuê đất lên tới 18% năm 2018.

  3. Công tác phối hợp giữa các cơ quan còn hạn chế
    Việc phối hợp giữa Cục Thuế với Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài chính và UBND các cấp chưa thực sự đồng bộ, dẫn đến khó khăn trong việc cập nhật thông tin, xác định nghĩa vụ tài chính và xử lý vi phạm. Tỷ lệ hồ sơ khai thuế đúng hạn đạt khoảng 85%, còn tồn tại sai sót và chậm trễ trong xử lý hồ sơ.

  4. Năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin chưa đáp ứng yêu cầu
    Đội ngũ cán bộ quản lý thuế tại Lạng Sơn còn thiếu về số lượng và trình độ chuyên môn, chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý các khoản thu từ đất. Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế đất đai mới ở mức độ cơ bản, chưa khai thác hiệu quả các phần mềm quản lý thuế hiện đại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của các tồn tại trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Về kinh tế, sự phát triển chưa đồng đều giữa các ngành và khu vực dẫn đến nguồn thu từ đất chưa ổn định. Về pháp luật, các quy định về thuế đất đai còn phức tạp, thay đổi nhiều lần, gây khó khăn cho người nộp thuế và cán bộ quản lý. Về tổ chức, sự phối hợp liên ngành chưa chặt chẽ làm giảm hiệu quả quản lý và thu hồi nợ. Về con người, trình độ và năng lực cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của công tác quản lý thuế.

So sánh với kinh nghiệm của các tỉnh Bắc Giang và Hòa Bình, Lạng Sơn cần chú trọng hơn đến việc đổi mới công tác quản lý, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin. Việc trình bày dữ liệu qua biểu đồ tăng trưởng thu ngân sách, tỷ lệ nợ đọng theo năm và bảng so sánh hiệu quả quản lý giữa các tỉnh sẽ giúp minh họa rõ nét hơn các vấn đề và giải pháp.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tham mưu và phối hợp liên ngành
    Chủ động xây dựng cơ chế phối hợp giữa Cục Thuế, Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Tài chính và UBND các cấp để cập nhật thông tin, xác định nghĩa vụ tài chính và xử lý vi phạm kịp thời. Mục tiêu giảm tỷ lệ nợ đọng xuống dưới 10% trong giai đoạn 2020-2022. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế tỉnh phối hợp với các sở, ngành.

  2. Đổi mới và nâng cao hiệu quả công tác quản lý thuế đất đai
    Áp dụng các biện pháp quản lý hiện đại, tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm. Tập trung vào các khoản thu chính như tiền thuê đất, tiền sử dụng đất. Mục tiêu tăng tỷ lệ thu đúng, thu đủ lên trên 95% trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế và các đơn vị trực thuộc.

  3. Nâng cao trình độ chuyên môn và năng lực cán bộ quản lý thuế
    Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ quản lý các khoản thu từ đất, cập nhật chính sách pháp luật mới. Xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp, có kỹ năng ứng dụng công nghệ thông tin. Mục tiêu hoàn thành đào tạo cho 100% cán bộ trong giai đoạn 2020-2022. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế phối hợp với các cơ sở đào tạo.

  4. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý thuế đất đai
    Triển khai hệ thống phần mềm quản lý thuế hiện đại, kết nối dữ liệu liên ngành, hỗ trợ tự động hóa quy trình khai thuế, tính toán và thu nộp. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống công nghệ thông tin đồng bộ vào năm 2022. Chủ thể thực hiện: Cục Thuế, Sở Thông tin và Truyền thông.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý thuế tại các cấp tỉnh, huyện
    Giúp nâng cao hiểu biết về cơ chế, chính sách và thực tiễn quản lý các khoản thu từ đất, từ đó áp dụng hiệu quả trong công tác quản lý và thu ngân sách.

  2. Lãnh đạo các cơ quan quản lý nhà nước về đất đai
    Cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng chính sách, quy hoạch và phối hợp liên ngành nhằm tăng cường hiệu quả quản lý nguồn thu từ đất.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, tài chính công
    Là tài liệu tham khảo bổ ích về lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và thực trạng quản lý thuế đất đai tại địa phương, phục vụ cho các nghiên cứu chuyên sâu.

  4. Doanh nghiệp và người sử dụng đất
    Giúp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ tài chính liên quan đến đất đai, từ đó thực hiện đúng quy định, tránh vi phạm và phát huy hiệu quả sử dụng đất.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác quản lý các khoản thu từ đất tại Lạng Sơn còn nhiều tồn tại?
    Nguyên nhân chính là do sự phối hợp liên ngành chưa đồng bộ, năng lực cán bộ quản lý còn hạn chế, cùng với các quy định pháp luật thay đổi thường xuyên gây khó khăn trong thực thi.

  2. Các khoản thu từ đất gồm những loại nào?
    Bao gồm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, thuế sử dụng đất nông nghiệp, thuế sử dụng đất phi nông nghiệp, thuế thu nhập từ chuyển nhượng bất động sản và lệ phí trước bạ.

  3. Làm thế nào để giảm tỷ lệ nợ đọng các khoản thu từ đất?
    Cần tăng cường kiểm tra, thanh tra, xử lý nghiêm vi phạm, phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan liên quan và nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người nộp thuế.

  4. Ứng dụng công nghệ thông tin có vai trò gì trong quản lý thuế đất đai?
    Giúp tự động hóa quy trình, giảm sai sót, tăng tính minh bạch và hiệu quả trong quản lý, đồng thời hỗ trợ phát hiện gian lận và xử lý kịp thời các vi phạm.

  5. Kinh nghiệm từ các tỉnh khác có thể áp dụng cho Lạng Sơn như thế nào?
    Các tỉnh như Bắc Giang và Hòa Bình đã thành công trong việc đổi mới quản lý, tăng cường phối hợp liên ngành, nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin, đây là bài học quý giá cho Lạng Sơn.

Kết luận

  • Công tác quản lý các khoản thu từ đất tại tỉnh Lạng Sơn có vai trò quan trọng trong việc đảm bảo nguồn thu ngân sách địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội.
  • Thực trạng giai đoạn 2013-2018 cho thấy nguồn thu tăng trưởng ổn định nhưng còn tồn tại tỷ lệ nợ đọng cao và hiệu quả quản lý chưa cao.
  • Nguyên nhân chủ yếu do hạn chế trong phối hợp liên ngành, năng lực cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin.
  • Đề xuất các giải pháp trọng tâm gồm tăng cường phối hợp, đổi mới quản lý, nâng cao trình độ cán bộ và ứng dụng công nghệ thông tin trong giai đoạn 2020-2022.
  • Luận văn là tài liệu tham khảo hữu ích cho các cơ quan quản lý, cán bộ thuế, nhà nghiên cứu và người sử dụng đất, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý các khoản thu từ đất tại Lạng Sơn.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật chính sách để phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.