Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính của Viện Nghiên cứu Xã hội, Kinh tế và Môi trường, tỷ lệ người đồng tính và song tính trong độ tuổi từ 15 đến 59 tại Việt Nam khoảng 3%, tương đương khoảng 1,65 triệu người. Tại các thành phố lớn như Hà Nội, sự cởi mở về giới tính đã tăng lên trong thập kỷ qua, tuy nhiên, định kiến xã hội đối với người đồng tính vẫn còn phổ biến, gây ra nhiều khó khăn trong cuộc sống và giao tiếp xã hội. Nghiên cứu tập trung vào quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, nơi có mật độ dân cư cao và đa dạng về văn hóa, nhằm khảo sát thực trạng định kiến xã hội đối với người đồng tính và cách họ ứng phó với những định kiến này. Mục tiêu nghiên cứu là tìm hiểu các phương thức ứng phó của người đồng tính với định kiến xã hội, đồng thời đề xuất các giải pháp công tác xã hội phù hợp để hỗ trợ cộng đồng này. Thời gian nghiên cứu từ tháng 11/2020 đến tháng 5/2021, với phạm vi địa lý tập trung tại quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao nhận thức xã hội, cải thiện môi trường sống và thúc đẩy bình đẳng cho người đồng tính, góp phần vào sự phát triển bền vững của cộng đồng và xã hội.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn sử dụng ba lý thuyết chính để phân tích và giải thích hiện tượng định kiến xã hội đối với người đồng tính:

  1. Thuyết nhu cầu của Abraham Maslow: Lý thuyết này phân loại nhu cầu của con người thành năm cấp bậc từ cơ bản đến cao cấp, bao gồm nhu cầu sinh lý, an toàn, xã hội, được tôn trọng và tự thể hiện bản thân. Người đồng tính có nhu cầu được an toàn, được chấp nhận và tôn trọng trong xã hội, từ đó phát triển bản thân một cách toàn diện.

  2. Lý thuyết thân chủ trọng tâm: Nhấn mạnh vai trò của nhân viên công tác xã hội trong việc hỗ trợ người đồng tính tự nhận thức, chấp nhận bản thân và phát huy tiềm năng cá nhân. Lý thuyết này tập trung vào việc tạo điều kiện thuận lợi để thân chủ tự giải quyết vấn đề và phát triển.

  3. Lý thuyết hệ thống sinh thái: Phân tích mối quan hệ tương tác giữa cá nhân và môi trường xã hội ở các cấp độ vi mô, trung mô và vĩ mô. Lý thuyết này giúp nhận diện các yếu tố môi trường ảnh hưởng đến người đồng tính, từ đó đề xuất các can thiệp phù hợp nhằm giảm thiểu định kiến và kỳ thị.

Các khái niệm chuyên ngành được sử dụng bao gồm: giới tính sinh học, giới (gender), xu hướng tính dục, thể hiện giới, định kiến xã hội, kỳ thị, công tác xã hội và nhân viên công tác xã hội.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu áp dụng phương pháp kết hợp định lượng và định tính nhằm đảm bảo tính toàn diện và sâu sắc:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập dữ liệu từ 160 người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm thông qua khảo sát trực tuyến với bộ câu hỏi được thiết kế chi tiết về thực trạng định kiến và ứng phó. Đồng thời, tiến hành phỏng vấn sâu 20 người đồng tính và 10 người dị tính để khai thác các góc nhìn đa chiều.

  • Phương pháp chọn mẫu: Sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên từ danh sách đăng ký tham gia khảo sát trực tuyến và giới thiệu từ cộng đồng, đảm bảo tính đại diện và đa dạng về độ tuổi, giới tính và nghề nghiệp.

  • Phương pháp phân tích: Dữ liệu định lượng được xử lý bằng phần mềm SPSS để phân tích thống kê mô tả và so sánh tỷ lệ. Dữ liệu định tính được phân tích theo phương pháp phân tích nội dung nhằm làm rõ các trải nghiệm và quan điểm của người tham gia.

  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 11/2020 đến tháng 5/2021, trong đó khảo sát trực tuyến diễn ra vào tháng 2/2021, phỏng vấn sâu vào tháng 3/2021 và phân tích dữ liệu, viết báo cáo hoàn thành vào tháng 5/2021.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng định kiến xã hội: Khoảng 66,3% người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm chưa công khai xu hướng tính dục (come-out), phản ánh sự tồn tại của định kiến và áp lực xã hội. Tỷ lệ người đồng tính nữ chiếm 56,9%, nam chiếm 43,2%. Độ tuổi chủ yếu dưới 30 chiếm hơn 90%, trong đó nhóm 18-23 tuổi chiếm 35%.

  2. Ứng phó với định kiến: Người đồng tính sử dụng nhiều chiến lược ứng phó khác nhau như giữ kín thông tin, tìm kiếm sự hỗ trợ từ cộng đồng, và phát triển kỹ năng tự bảo vệ. Tuy nhiên, khó khăn lớn nhất là thiếu sự hỗ trợ tâm lý và môi trường xã hội chưa thực sự cởi mở.

  3. Tác động của nghề nghiệp và độ tuổi đến việc công khai giới tính: Người làm trong các ngành nghề tự do, kinh doanh và sinh viên có tỷ lệ công khai cao hơn (trên 30%), trong khi những người làm giáo viên, bác sĩ có tỷ lệ công khai thấp hơn (dưới 10%). Điều này cho thấy môi trường làm việc và độ tuổi ảnh hưởng đáng kể đến quyết định công khai.

  4. Nhu cầu hỗ trợ của người đồng tính: Người đồng tính mong muốn được hỗ trợ về mặt tâm lý, pháp lý và xã hội để ứng phó với định kiến. Họ cần các dịch vụ công tác xã hội chuyên nghiệp, các chương trình giáo dục nâng cao nhận thức cộng đồng và chính sách bảo vệ quyền lợi rõ ràng hơn.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy định kiến xã hội vẫn là rào cản lớn đối với người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm, tương tự với các nghiên cứu trong nước và quốc tế. Việc tỷ lệ người chưa công khai cao phản ánh sự lo ngại về sự kỳ thị và phân biệt đối xử trong môi trường xã hội và nghề nghiệp. So sánh với báo cáo của Pew Research Center, tỷ lệ người đồng tính bị từ chối hoặc phân biệt đối xử cũng ở mức cao, cho thấy đây là vấn đề toàn cầu.

Phân tích theo thuyết hệ thống sinh thái cho thấy môi trường vi mô (gia đình, bạn bè), trung mô (cơ quan, trường học) và vĩ mô (chính sách, văn hóa) đều ảnh hưởng đến trải nghiệm và ứng phó của người đồng tính. Việc áp dụng thuyết nhu cầu Maslow giúp hiểu rõ nhu cầu cấp thiết về an toàn và được chấp nhận của người đồng tính, từ đó nhân viên công tác xã hội có thể xây dựng kế hoạch hỗ trợ phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện tỷ lệ come-out theo độ tuổi và nghề nghiệp, bảng thống kê các hình thức phân biệt đối xử và các chiến lược ứng phó phổ biến. Những phát hiện này góp phần làm rõ thực trạng và nhu cầu của người đồng tính, đồng thời làm cơ sở cho các giải pháp can thiệp hiệu quả.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường vận động chính sách bảo vệ quyền lợi người đồng tính: Chủ động tổ chức các cuộc họp thường xuyên giữa cộng đồng LGBT, nhà làm luật và các cơ quan chức năng nhằm thúc đẩy hoàn thiện pháp luật về quyền của người đồng tính. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, do các tổ chức xã hội và cơ quan nhà nước phối hợp thực hiện.

  2. Phát triển các dịch vụ hỗ trợ tâm lý chuyên nghiệp: Xây dựng các trung tâm tư vấn, hỗ trợ tâm lý dành riêng cho người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm, giúp họ nâng cao khả năng ứng phó với định kiến và duy trì sức khỏe tinh thần ổn định. Triển khai trong vòng 12 tháng, do các tổ chức công tác xã hội và y tế thực hiện.

  3. Đẩy mạnh công tác giáo dục và truyền thông nâng cao nhận thức xã hội: Tổ chức các chương trình tập huấn cho cán bộ truyền thông, giáo viên và cộng đồng về quyền và sự đa dạng giới tính, nhằm giảm thiểu định kiến và kỳ thị. Thời gian thực hiện liên tục, do các cơ quan truyền thông, giáo dục và tổ chức xã hội phối hợp.

  4. Xây dựng mạng lưới hỗ trợ cộng đồng và phát triển nguồn lực nội bộ: Khuyến khích thành lập các nhóm hỗ trợ người đồng tính, tạo điều kiện cho họ kết nối, chia sẻ kinh nghiệm và phát huy sức mạnh cộng đồng. Thực hiện trong 6-12 tháng, do các tổ chức xã hội và cộng đồng LGBT chủ trì.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội và các tổ chức xã hội dân sự: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để thiết kế các chương trình hỗ trợ người đồng tính, nâng cao năng lực can thiệp và vận động chính sách.

  2. Nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Luận văn giúp hiểu rõ thực trạng định kiến và nhu cầu của người đồng tính, từ đó xây dựng chính sách bảo vệ quyền lợi và thúc đẩy bình đẳng xã hội.

  3. Giáo viên, cán bộ truyền thông và nhà nghiên cứu xã hội học: Tài liệu tham khảo hữu ích để phát triển các chương trình giáo dục, truyền thông nâng cao nhận thức về đa dạng giới tính và giảm kỳ thị.

  4. Cộng đồng người đồng tính và các nhóm hỗ trợ: Giúp họ hiểu rõ hơn về các chiến lược ứng phó với định kiến, đồng thời tiếp cận các giải pháp công tác xã hội phù hợp để cải thiện chất lượng cuộc sống.

Câu hỏi thường gặp

  1. Người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm có tỷ lệ công khai giới tính như thế nào?
    Khoảng 33,8% người đồng tính đã công khai xu hướng tính dục, trong khi 66,3% chưa công khai do lo ngại định kiến và phân biệt đối xử. Tỷ lệ công khai cao nhất ở nhóm tuổi 23-29 và những người làm nghề tự do hoặc sinh viên.

  2. Những khó khăn chính mà người đồng tính gặp phải khi ứng phó với định kiến là gì?
    Khó khăn lớn nhất là thiếu sự hỗ trợ tâm lý, môi trường xã hội chưa cởi mở, và nguy cơ bị phân biệt đối xử trong gia đình, nơi làm việc và cộng đồng. Điều này ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và khả năng hòa nhập xã hội.

  3. Nhân viên công tác xã hội có vai trò gì trong việc hỗ trợ người đồng tính?
    Họ giúp người đồng tính nhận thức và chấp nhận bản thân, cung cấp tư vấn tâm lý, vận động nguồn lực, kết nối với các dịch vụ hỗ trợ và giáo dục cộng đồng để giảm định kiến và nâng cao quyền lợi.

  4. Các giải pháp công tác xã hội nào được đề xuất để hỗ trợ người đồng tính?
    Bao gồm vận động chính sách bảo vệ quyền lợi, phát triển dịch vụ hỗ trợ tâm lý, nâng cao nhận thức xã hội qua giáo dục và truyền thông, cũng như xây dựng mạng lưới cộng đồng hỗ trợ người đồng tính.

  5. Tại sao việc công khai giới tính lại phụ thuộc vào nghề nghiệp và độ tuổi?
    Người trẻ và làm việc trong môi trường cởi mở, ít quy tắc thường tự tin công khai hơn. Ngược lại, những người làm nghề có địa vị xã hội cao hoặc môi trường truyền thống thường e ngại do sợ ảnh hưởng đến công việc và uy tín.

Kết luận

  • Nghiên cứu đã làm rõ thực trạng định kiến xã hội đối với người đồng tính tại quận Hoàn Kiếm, với hơn 66% chưa công khai giới tính do áp lực xã hội.
  • Người đồng tính có nhu cầu cấp thiết về an toàn, được chấp nhận và hỗ trợ tâm lý để ứng phó với định kiến.
  • Các lý thuyết Maslow, thân chủ trọng tâm và hệ thống sinh thái được vận dụng hiệu quả để phân tích và đề xuất giải pháp công tác xã hội.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể gồm vận động chính sách, phát triển dịch vụ hỗ trợ tâm lý, giáo dục nâng cao nhận thức và xây dựng mạng lưới cộng đồng.
  • Nghiên cứu cung cấp tài liệu tham khảo quan trọng cho nhân viên công tác xã hội, nhà hoạch định chính sách, giáo viên, truyền thông và cộng đồng người đồng tính, góp phần thúc đẩy bình đẳng và phát triển xã hội.

Hành động tiếp theo: Các tổ chức xã hội và cơ quan chức năng cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng phạm vi để nâng cao hiệu quả hỗ trợ người đồng tính trên toàn quốc.