Tổng quan nghiên cứu

Theo ước tính, tại xã Quất Động, huyện Thường Tín, Hà Nội, có khoảng 225 người khuyết tật, trong đó 110 người thuộc nhóm khuyết tật vận động. Tỷ lệ người khuyết tật trong độ tuổi lao động chiếm 56,8%, nhưng chỉ có khoảng 20% trong số họ có việc làm ổn định, còn lại 80% thất nghiệp hoặc làm việc không thường xuyên với thu nhập thấp. Vấn đề dạy nghề và tạo việc làm cho người khuyết tật vận động tại địa phương này trở thành một thách thức lớn, ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng hòa nhập xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của họ.

Luận văn tập trung nghiên cứu hoạt động thực hiện dự án dạy nghề và tạo việc làm cho người khuyết tật tại xã Quất Động trong giai đoạn 2014-2016, nhằm đánh giá hiệu quả dự án, mức độ tham gia của các bên liên quan và vai trò của nhân viên công tác xã hội trong quá trình thực hiện. Mục tiêu cụ thể là khảo sát thực trạng, phân tích quy trình thực hiện dự án, đánh giá năng lực các bên tham gia và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả trong giai đoạn tiếp theo.

Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ người khuyết tật, góp phần nâng cao thu nhập, giảm nghèo và thúc đẩy hòa nhập cộng đồng. Các chỉ số như tỷ lệ người khuyết tật có việc làm, mức thu nhập trung bình dưới 2 triệu đồng/tháng và sự tham gia của các cơ sở dạy nghề được xem là các metrics quan trọng để đánh giá thành công của dự án.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn vận dụng ba lý thuyết chính để phân tích và đánh giá hoạt động dự án:

  • Lý thuyết hệ thống: Nhấn mạnh mối quan hệ tương tác giữa các hệ thống như chính quyền địa phương, gia đình người khuyết tật, cơ sở dạy nghề và nhân viên công tác xã hội. Lý thuyết này giúp hiểu rõ vai trò của từng thành phần trong hệ thống hỗ trợ người khuyết tật, từ đó đề xuất các giải pháp can thiệp hiệu quả.

  • Lý thuyết nhu cầu của Maslow: Phân tích nhu cầu của người khuyết tật theo hệ thống thứ bậc từ nhu cầu cơ bản về vật chất, an toàn đến nhu cầu xã hội và tự khẳng định. Việc dạy nghề và tạo việc làm được xem là phương tiện giúp người khuyết tật đáp ứng các nhu cầu xã hội và tự hoàn thiện bản thân.

  • Lý thuyết vai trò xã hội: Giúp đánh giá vai trò của các bên tham gia dự án, đặc biệt là nhân viên công tác xã hội trong việc điều phối, kết nối và hỗ trợ người khuyết tật. Lý thuyết này cũng làm rõ các mâu thuẫn và khó khăn trong việc thực hiện vai trò của từng cá nhân, tổ chức.

Ba khái niệm chính được sử dụng trong nghiên cứu gồm: dạy nghề (hoạt động trang bị kiến thức, kỹ năng nghề nghiệp), việc làm (hoạt động lao động tạo thu nhập theo Bộ luật Lao động 1994), và tạo việc làm (quá trình tạo ra điều kiện kinh tế xã hội để kết hợp sức lao động và tư liệu sản xuất).

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các công cụ thu thập dữ liệu đa dạng:

  • Phỏng vấn sâu: Thực hiện 19 cuộc phỏng vấn với đại diện chính quyền xã, Hội Chữ thập đỏ, các cơ sở dạy nghề, người khuyết tật và gia đình nhằm thu thập thông tin chi tiết về quy trình, khó khăn và hiệu quả dự án.

  • Thảo luận nhóm: 5 cuộc thảo luận với 25 người khuyết tật để khai thác nhu cầu, nhận thức và đánh giá về hoạt động dạy nghề và tạo việc làm.

  • Quan sát trực tiếp: Đánh giá điều kiện cơ sở vật chất, môi trường làm việc và sinh hoạt của người khuyết tật tại địa phương.

  • Điều tra bằng bảng hỏi: Thu thập dữ liệu định lượng từ người khuyết tật về đặc điểm cá nhân, trình độ học vấn, tình trạng việc làm, thu nhập và mức độ hài lòng với dự án.

  • Phân tích tài liệu: Tổng hợp các văn bản pháp luật, báo cáo dự án và tài liệu liên quan để làm rõ cơ sở pháp lý và bối cảnh thực tiễn.

Cỡ mẫu nghiên cứu gồm 225 người khuyết tật tại xã Quất Động, trong đó tập trung phân tích sâu nhóm người khuyết tật vận động. Phương pháp chọn mẫu kết hợp thuận tiện và phân tầng nhằm đảm bảo tính đại diện và phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. Dữ liệu được xử lý bằng phần mềm SPSS 18.0 để phân tích thống kê mô tả và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tỷ lệ người khuyết tật có việc làm thấp: Chỉ khoảng 20% người khuyết tật tại xã Quất Động có việc làm ổn định, trong khi 80% thất nghiệp hoặc làm việc không thường xuyên. Thu nhập trung bình của người có việc làm dưới 2 triệu đồng/tháng, không đủ trang trải chi phí sinh hoạt.

  2. Mức độ tham gia và năng lực các bên liên quan: Các cơ sở dạy nghề và doanh nghiệp tham gia dự án còn hạn chế, chỉ có 14 cơ sở được khảo sát tham gia đào tạo và tuyển dụng người khuyết tật. Chính quyền địa phương và Hội Chữ thập đỏ đóng vai trò tích cực trong việc hỗ trợ, tuy nhiên nguồn lực và cơ sở vật chất chưa đáp ứng đầy đủ.

  3. Hiệu quả dự án giai đoạn 1: Khoảng 98 người khuyết tật tại xã Quất Động được đào tạo nghề và tạo việc làm, góp phần nâng cao thu nhập và giảm gánh nặng cho gia đình. Đánh giá của người thụ hưởng và các bên liên quan cho thấy mức độ hài lòng trên 70%, tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn về cơ sở hạ tầng và tâm lý tự ti của người khuyết tật.

  4. Vai trò của nhân viên công tác xã hội: Nhân viên công tác xã hội thực hiện vai trò điều phối, tư vấn, kết nối các bên tham gia dự án, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động dạy nghề và tạo việc làm. Họ cũng hỗ trợ người khuyết tật vượt qua mặc cảm, tăng cường kỹ năng mềm và hòa nhập cộng đồng.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân tỷ lệ thất nghiệp cao của người khuyết tật vận động chủ yếu do hạn chế về thể chất, kỹ năng nghề nghiệp và sự kỳ thị từ nhà tuyển dụng. So với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả này tương đồng với báo cáo của Tổ chức Lao động Quốc tế và các dự án hỗ trợ người khuyết tật tại Việt Nam, cho thấy nhu cầu đào tạo nghề và tạo việc làm vẫn còn rất lớn.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ người khuyết tật có việc làm theo từng loại hình nghề nghiệp, bảng thống kê thu nhập trung bình và mức độ hài lòng của người thụ hưởng. So sánh với các dự án tương tự tại các tỉnh khác, dự án tại Quất Động đã đạt được hiệu quả bước đầu nhưng cần mở rộng quy mô và cải thiện điều kiện hỗ trợ.

Vai trò của nhân viên công tác xã hội được khẳng định là yếu tố then chốt trong việc kết nối nguồn lực, tư vấn và hỗ trợ người khuyết tật. Điều này phù hợp với lý thuyết vai trò xã hội và hệ thống, nhấn mạnh sự phối hợp đa chiều giữa các hệ thống xã hội để đạt được mục tiêu phát triển bền vững cho người khuyết tật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo nghề phù hợp: Phát triển các chương trình đào tạo nghề chuyên biệt cho người khuyết tật vận động, tập trung vào các nghề thủ công, dịch vụ nhẹ nhàng phù hợp với sức khỏe. Mục tiêu nâng tỷ lệ người khuyết tật có nghề nghiệp lên 50% trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: Trung tâm dạy nghề địa phương phối hợp với Hội Chữ thập đỏ.

  2. Mở rộng hợp tác với doanh nghiệp: Khuyến khích các doanh nghiệp địa phương ký kết hợp đồng tuyển dụng người khuyết tật, hỗ trợ cải tạo cơ sở vật chất để tạo điều kiện làm việc thuận lợi. Mục tiêu tăng số doanh nghiệp tham gia lên ít nhất 20 cơ sở trong 1 năm. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Hội Chữ thập đỏ và nhân viên công tác xã hội.

  3. Nâng cao năng lực nhân viên công tác xã hội: Tổ chức các khóa đào tạo kỹ năng tư vấn, kết nối và hỗ trợ người khuyết tật cho nhân viên công tác xã hội nhằm nâng cao hiệu quả can thiệp. Thời gian thực hiện trong 6 tháng. Chủ thể thực hiện: Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, các tổ chức phi chính phủ.

  4. Tăng cường truyền thông và giảm kỳ thị: Triển khai các chiến dịch truyền thông nâng cao nhận thức cộng đồng về quyền và khả năng của người khuyết tật, giảm thiểu kỳ thị và phân biệt đối xử. Mục tiêu nâng cao mức độ chấp nhận xã hội lên trên 80% trong 2 năm. Chủ thể thực hiện: Hội Chữ thập đỏ, các tổ chức xã hội và chính quyền địa phương.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Nhân viên công tác xã hội và cán bộ Hội Chữ thập đỏ: Nghiên cứu cung cấp kiến thức thực tiễn và phương pháp can thiệp hiệu quả trong hỗ trợ người khuyết tật, giúp nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành.

  2. Nhà hoạch định chính sách xã hội: Luận văn cung cấp dữ liệu và phân tích về thực trạng dạy nghề, tạo việc làm cho người khuyết tật, làm cơ sở để xây dựng và điều chỉnh chính sách phù hợp.

  3. Các cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp: Tham khảo để hiểu rõ nhu cầu, đặc điểm và khả năng của người khuyết tật, từ đó thiết kế chương trình đào tạo và môi trường làm việc phù hợp.

  4. Sinh viên và giảng viên ngành công tác xã hội: Tài liệu tham khảo hữu ích cho việc học tập, nghiên cứu và giảng dạy về công tác xã hội với người khuyết tật, đặc biệt trong lĩnh vực dạy nghề và tạo việc làm.

Câu hỏi thường gặp

  1. Người khuyết tật vận động có thể học nghề gì phù hợp?
    Người khuyết tật vận động thường phù hợp với các nghề thủ công như thêu, may, quấn vàng mã, hoặc các công việc nhẹ nhàng không đòi hỏi di chuyển nhiều. Ví dụ, tại xã Quất Động, nhiều người đã được đào tạo nghề thêu và may với hiệu quả tích cực.

  2. Vai trò của nhân viên công tác xã hội trong dự án là gì?
    Nhân viên công tác xã hội đóng vai trò điều phối, tư vấn, kết nối các bên liên quan, hỗ trợ người khuyết tật vượt qua mặc cảm và hòa nhập cộng đồng. Họ cũng giúp xây dựng kế hoạch đào tạo và tạo việc làm phù hợp.

  3. Tại sao tỷ lệ người khuyết tật có việc làm lại thấp?
    Nguyên nhân chính gồm hạn chế về thể chất, kỹ năng nghề nghiệp, tâm lý tự ti và sự kỳ thị từ nhà tuyển dụng. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng chưa phù hợp cũng là rào cản lớn.

  4. Dự án dạy nghề và tạo việc làm đã đạt được những kết quả gì?
    Giai đoạn 1 dự án đã hỗ trợ khoảng 98 người khuyết tật tại xã Quất Động học nghề và có việc làm, nâng cao thu nhập và giảm gánh nặng cho gia đình. Mức độ hài lòng của người thụ hưởng đạt trên 70%.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả dự án trong giai đoạn tiếp theo?
    Cần tăng cường đào tạo nghề chuyên biệt, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp, nâng cao năng lực nhân viên công tác xã hội và đẩy mạnh truyền thông giảm kỳ thị trong cộng đồng.

Kết luận

  • Luận văn đã làm rõ thực trạng dạy nghề và tạo việc làm cho người khuyết tật vận động tại xã Quất Động với tỷ lệ thất nghiệp cao và thu nhập thấp.
  • Đã phân tích vai trò quan trọng của nhân viên công tác xã hội trong việc kết nối, tư vấn và hỗ trợ người khuyết tật hòa nhập cộng đồng.
  • Đánh giá hiệu quả dự án giai đoạn 1 cho thấy kết quả tích cực nhưng còn nhiều hạn chế cần khắc phục.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng đào tạo nghề, mở rộng việc làm và giảm kỳ thị xã hội.
  • Khuyến nghị tiếp tục triển khai giai đoạn 2 dự án trong giai đoạn 2016-2018 với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Next steps: Tăng cường hợp tác với doanh nghiệp, nâng cao năng lực nhân viên công tác xã hội và đẩy mạnh truyền thông cộng đồng.

Call to action: Các tổ chức, cá nhân và nhà hoạch định chính sách cần chung tay hỗ trợ để người khuyết tật có cơ hội phát triển nghề nghiệp và hòa nhập xã hội bền vững.