Tổng quan nghiên cứu

Hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) quận Nam Từ Liêm, Thành phố Hà Nội, đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước tại địa phương. Từ khi thành lập quận Nam Từ Liêm năm 2014 với dân số khoảng 230.000 người và diện tích 32,27 km², hoạt động giám sát của HĐND quận đã góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, đồng thời nâng cao đời sống nhân dân. Tốc độ tăng trưởng giá trị sản xuất bình quân giai đoạn 2014-2018 đạt 15,7%, thu ngân sách nhà nước tăng bình quân 36,4%/năm, cho thấy sự phát triển nhanh và bền vững của quận.

Tuy nhiên, hoạt động giám sát của HĐND quận vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế như tính hình thức, chưa sâu sát, chưa có quy trình tổ chức chặt chẽ, nội dung giám sát dàn trải và chưa tập trung vào các vấn đề bức xúc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là phân tích thực trạng, đánh giá hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các giải pháp đổi mới nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả giám sát, góp phần xây dựng chính quyền địa phương trong sạch, vững mạnh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND quận Nam Từ Liêm trong nửa đầu nhiệm kỳ 2016-2021. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện ở việc cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để hoàn thiện chức năng giám sát của HĐND quận, đồng thời góp phần nâng cao vai trò của cơ quan quyền lực nhà nước ở địa phương trong công cuộc đổi mới và phát triển bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên nền tảng lý luận của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng, Nhà nước về công tác giám sát của HĐND. Hai lý thuyết trọng tâm được áp dụng gồm:

  1. Lý thuyết về quyền lực nhà nước và giám sát dân chủ: Giám sát là công cụ để cơ quan quyền lực nhà nước thực hiện quyền làm chủ của nhân dân, đảm bảo sự tuân thủ pháp luật và nâng cao hiệu quả quản lý xã hội.

  2. Lý thuyết đổi mới quản lý công: Đổi mới hoạt động giám sát nhằm nâng cao tính minh bạch, trách nhiệm và hiệu quả của các cơ quan nhà nước, phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội hiện đại.

Các khái niệm chính bao gồm: giám sát, hiệu quả giám sát, chủ thể và đối tượng giám sát, hình thức giám sát, đổi mới hoạt động giám sát. Luận văn cũng phân biệt rõ giám sát với kiểm tra và thanh tra để làm rõ phạm vi và phương pháp thực hiện.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp nghiên cứu hỗn hợp kết hợp định tính và định lượng:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ báo cáo công tác của HĐND quận Nam Từ Liêm, các văn bản pháp luật liên quan như Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2015, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND 2015, các nghị quyết, báo cáo giám sát, kết quả khảo sát ý kiến đại biểu và cử tri.

  • Phương pháp phân tích: Phân tích tài liệu, thống kê số liệu về hoạt động giám sát (số lượng đoàn giám sát, nội dung giám sát, kết quả thực hiện kiến nghị), so sánh hiệu quả giám sát qua các năm, đánh giá thực trạng dựa trên tiêu chí hiệu quả giám sát.

  • Phương pháp chọn mẫu: Lựa chọn đại biểu HĐND, các Ban HĐND, Thường trực HĐND và các tổ chức liên quan làm đối tượng khảo sát nhằm phản ánh toàn diện hoạt động giám sát.

  • Timeline nghiên cứu: Tập trung phân tích hoạt động giám sát trong giai đoạn từ tháng 6/2016 đến tháng 6/2019, tương ứng nửa đầu nhiệm kỳ 2016-2021 của HĐND quận Nam Từ Liêm.

Phương pháp luận được xây dựng trên cơ sở lý luận Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng về đổi mới hoạt động giám sát, kết hợp với các phương pháp thu thập, xử lý thông tin, thống kê, so sánh và quan sát thực tiễn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tăng cường số lượng và chất lượng các cuộc giám sát: Trong giai đoạn 2016-2019, HĐND quận Nam Từ Liêm đã tổ chức khoảng 15 đoàn giám sát chuyên đề, tăng 25% so với giai đoạn trước. Nội dung giám sát tập trung vào các lĩnh vực kinh tế - xã hội, tài chính ngân sách, quản lý đất đai và thực hiện chính sách xã hội.

  2. Hiệu quả kiến nghị sau giám sát còn hạn chế: Khoảng 60% kiến nghị của các đoàn giám sát được các cơ quan chức năng tiếp thu và thực hiện, tuy nhiên chỉ có khoảng 40% kiến nghị được xử lý triệt để, còn lại tồn tại chậm trễ hoặc chưa được giải quyết dứt điểm.

  3. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn chưa sôi nổi: Tỷ lệ đại biểu tham gia chất vấn tại các kỳ họp đạt khoảng 70%, nhưng số lượng câu hỏi chất vấn và mức độ sâu sắc còn hạn chế, chưa phản ánh đầy đủ các vấn đề bức xúc của cử tri.

  4. Năng lực và kỹ năng của đại biểu HĐND còn nhiều hạn chế: Khoảng 30% đại biểu chưa có đầy đủ kiến thức chuyên môn và kỹ năng giám sát, ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động giám sát và khả năng phát hiện, xử lý các vấn đề phát sinh.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, cơ sở pháp lý về hoạt động giám sát của HĐND quận còn chưa hoàn thiện, thiếu quy trình cụ thể và hướng dẫn chi tiết về giám sát văn bản quy phạm pháp luật và xử lý kiến nghị sau giám sát. So với một số nghiên cứu trong ngành luật hành chính, kết quả này tương đồng với thực trạng chung của các HĐND cấp quận, huyện tại Việt Nam.

Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa các cơ quan, tổ chức trong quá trình giám sát chưa chặt chẽ, dẫn đến việc cung cấp thông tin không kịp thời và đầy đủ. Điều này làm giảm hiệu quả giám sát và ảnh hưởng đến niềm tin của cử tri đối với HĐND.

Việc năng lực đại biểu còn hạn chế cũng là một điểm nghẽn quan trọng. So với các nghiên cứu về đại biểu HĐND tại các địa phương khác, Nam Từ Liêm cần tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng giám sát và kiến thức pháp luật cho đại biểu để nâng cao chất lượng hoạt động.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ thể hiện số lượng đoàn giám sát theo năm, tỷ lệ kiến nghị được thực hiện và mức độ tham gia chất vấn của đại biểu, giúp minh họa rõ nét hơn về xu hướng và hiệu quả hoạt động giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý và quy trình giám sát: Ban hành các hướng dẫn chi tiết về quy trình giám sát, đặc biệt là giám sát văn bản quy phạm pháp luật và xử lý kiến nghị sau giám sát. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng. Chủ thể thực hiện: HĐND quận phối hợp với các cơ quan pháp lý.

  2. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực đại biểu HĐND: Tổ chức các khóa tập huấn về kỹ năng giám sát, pháp luật và nghiệp vụ đại biểu cho ít nhất 80% đại biểu trong nhiệm kỳ 2019-2021. Chủ thể thực hiện: Học viện Hành chính Quốc gia, HĐND quận.

  3. Nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn: Xây dựng kế hoạch cụ thể để tăng cường số lượng và chất lượng câu hỏi chất vấn, khuyến khích đại biểu tham gia tích cực. Thời gian: áp dụng từ kỳ họp tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Thường trực HĐND quận.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan trong hoạt động giám sát: Thiết lập cơ chế trao đổi thông tin thường xuyên, minh bạch giữa HĐND, UBND và các cơ quan liên quan để đảm bảo cung cấp dữ liệu đầy đủ, kịp thời. Thời gian: trong 6 tháng tới. Chủ thể thực hiện: HĐND quận, UBND quận.

  5. Đầu tư trang thiết bị và kinh phí cho hoạt động giám sát: Bố trí ngân sách hợp lý để hỗ trợ công tác giám sát, bao gồm trang thiết bị công nghệ thông tin, tài liệu và chi phí đi thực địa. Chủ thể thực hiện: UBND quận phối hợp HĐND quận, thực hiện trong năm tài chính 2021.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp: Nghiên cứu giúp nâng cao nhận thức, kỹ năng và hiệu quả thực hiện chức năng giám sát, từ đó phát huy vai trò đại diện cho quyền lợi của cử tri.

  2. Cán bộ, công chức làm việc tại các cơ quan chính quyền địa phương: Hiểu rõ hơn về vai trò, trách nhiệm trong phối hợp với HĐND, nâng cao hiệu quả quản lý và thực thi pháp luật.

  3. Nhà nghiên cứu, giảng viên chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Tài liệu tham khảo bổ ích cho việc giảng dạy, nghiên cứu về hoạt động giám sát và đổi mới quản lý nhà nước ở địa phương.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc Việt Nam: Tăng cường phối hợp giám sát, góp phần nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm bao gồm những hình thức nào?
    Hoạt động giám sát bao gồm xem xét báo cáo công tác, chất vấn và trả lời chất vấn, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, thành lập đoàn giám sát chuyên đề và bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu. Ví dụ, trong giai đoạn 2016-2019, quận đã tổ chức khoảng 15 đoàn giám sát chuyên đề.

  2. Những khó khăn chính trong hoạt động giám sát của HĐND quận là gì?
    Khó khăn gồm cơ sở pháp lý chưa hoàn chỉnh, phối hợp giữa các cơ quan chưa chặt chẽ, năng lực đại biểu còn hạn chế và việc xử lý kiến nghị sau giám sát chưa triệt để. Điều này làm giảm hiệu quả và ảnh hưởng đến niềm tin của cử tri.

  3. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của HĐND quận?
    Cần hoàn thiện quy trình giám sát, tăng cường đào tạo đại biểu, nâng cao chất lượng chất vấn, cải thiện phối hợp liên ngành và đầu tư kinh phí, trang thiết bị hỗ trợ. Ví dụ, tổ chức các khóa tập huấn kỹ năng giám sát cho đại biểu.

  4. Phạm vi nghiên cứu của luận văn này là gì?
    Phạm vi nghiên cứu tập trung vào hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các Ban HĐND, Tổ đại biểu và đại biểu HĐND quận Nam Từ Liêm trong giai đoạn 6/2016 đến 6/2019, tương ứng nửa đầu nhiệm kỳ 2016-2021.

  5. Ý nghĩa thực tiễn của nghiên cứu này đối với chính quyền địa phương?
    Nghiên cứu giúp hoàn thiện chức năng giám sát của HĐND quận, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, tăng cường sự minh bạch và trách nhiệm, góp phần xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh và phát triển bền vững.

Kết luận

  • Hoạt động giám sát của HĐND quận Nam Từ Liêm đã có nhiều chuyển biến tích cực, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống nhân dân.
  • Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại hạn chế về hiệu quả kiến nghị, chất lượng chất vấn và năng lực đại biểu.
  • Cơ sở pháp lý và quy trình giám sát cần được hoàn thiện để nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm.
  • Đào tạo, bồi dưỡng đại biểu và tăng cường phối hợp liên ngành là giải pháp then chốt để đổi mới hoạt động giám sát.
  • Các bước tiếp theo bao gồm xây dựng kế hoạch đào tạo, hoàn thiện quy trình giám sát và đầu tư trang thiết bị hỗ trợ, nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát trong nhiệm kỳ tiếp theo.

Call-to-action: Các cơ quan chức năng và đại biểu HĐND quận Nam Từ Liêm cần phối hợp chặt chẽ để triển khai các giải pháp đổi mới, đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân và phát huy vai trò của HĐND trong quản lý nhà nước địa phương.