Tổng quan nghiên cứu

Huyện Tiền Hải, tỉnh Thái Bình, với dân số trên 218 nghìn người và tổng diện tích đất tự nhiên khoảng 23.130 ha, là một địa phương ven biển có vị trí chiến lược quan trọng trong vùng Duyên hải Bắc bộ. Trong giai đoạn 2021-2023, hoạt động giám sát của Hội đồng nhân dân (HĐND) huyện Tiền Hải về tình hình phát triển kinh tế - xã hội đã được triển khai nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và thúc đẩy phát triển địa phương. Nghiên cứu tập trung đánh giá thực trạng giám sát của HĐND huyện trong giai đoạn này, phân tích các điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện hoạt động giám sát đến năm 2026 và tầm nhìn 2030.

Mục tiêu nghiên cứu bao gồm xây dựng khung nghiên cứu về hoạt động giám sát của HĐND cấp huyện, đánh giá thực trạng giám sát tại huyện Tiền Hải, và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả giám sát tình hình phát triển kinh tế - xã hội. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động giám sát của HĐND huyện Tiền Hải trong giai đoạn 2021-2023, với số liệu sơ cấp thu thập từ khảo sát 300 cử tri và phỏng vấn 12 lãnh đạo địa phương. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoàn thiện chức năng giám sát của HĐND cấp huyện, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình về giám sát của Hội đồng nhân dân cấp huyện, bao gồm:

  • Lý thuyết về chức năng và vai trò của HĐND cấp huyện: HĐND là cơ quan quyền lực nhà nước đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân địa phương, có chức năng quyết định các chủ trương phát triển kinh tế - xã hội và giám sát việc thực thi pháp luật tại địa phương.

  • Mô hình giám sát kinh tế - xã hội của HĐND cấp huyện: Bao gồm các hình thức giám sát tại kỳ họp (xem xét báo cáo, chất vấn và trả lời chất vấn) và giám sát giữa hai kỳ họp (giám sát thường xuyên, giám sát chuyên đề). Mô hình nhấn mạnh các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát như chất lượng đại biểu, sự phối hợp giữa các cơ quan, điều kiện vật chất, nguồn lực tài chính, và sự lãnh đạo của Đảng.

  • Khái niệm và nguyên tắc giám sát: Giám sát là hoạt động theo dõi, đánh giá việc thực hiện các nghị quyết, pháp luật và chính sách phát triển kinh tế - xã hội nhằm phát hiện sai sót, đề xuất giải pháp khắc phục, bảo đảm quyền lợi của nhân dân.

Các khái niệm chính bao gồm: giám sát qua báo cáo, giám sát qua chất vấn, giám sát chuyên đề, bộ máy giám sát của HĐND, và các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động giám sát.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Thu thập dữ liệu thứ cấp: Tổng hợp số liệu báo cáo, đánh giá của HĐND huyện Tiền Hải giai đoạn 2021-2023, bao gồm 75 báo cáo được xem xét tại các kỳ họp, 46 đoàn giám sát chuyên đề thành lập với 57 kiến nghị.

  • Khảo sát sơ cấp: Phỏng vấn sâu 12 lãnh đạo HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc huyện và khảo sát 300 cử tri đại diện cho các nhóm tuổi, giới tính và trình độ đào tạo khác nhau trên địa bàn huyện Tiền Hải. Mẫu khảo sát được chọn ngẫu nhiên dựa trên cơ sở dữ liệu cử tri thường trú.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm, điểm trung bình các tiêu chí khảo sát, đồng thời phân tích nội dung phỏng vấn để đánh giá thực trạng, điểm mạnh, hạn chế và nguyên nhân của hoạt động giám sát.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập số liệu sơ cấp vào tháng 4 năm 2024, phân tích và đánh giá trong năm 2024, đề xuất giải pháp đến năm 2026 và tầm nhìn đến năm 2030.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Cơ cấu đại biểu HĐND huyện Tiền Hải: Tổng số 39 đại biểu, trong đó 26,5% là nữ, 12,8% dưới 40 tuổi, 76% có trình độ đại học trở lên. Đại biểu chuyên trách chiếm tỷ lệ thấp (7,69%), phần lớn kiêm nhiệm các chức vụ khác. Điều này ảnh hưởng đến thời gian và chất lượng tham gia giám sát.

  2. Giám sát qua báo cáo tại kỳ họp: Trong nhiệm kỳ 2021-2023, HĐND huyện đã xem xét 75 báo cáo với 283 ý kiến thảo luận, trong đó 87,6% tập trung vào các vấn đề kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh. 96% cử tri đồng ý rằng các cuộc họp thường niên và đột xuất được tổ chức đầy đủ, thời gian thảo luận hợp lý (điểm trung bình 4,1/5). Tuy nhiên, chỉ 25% cử tri đánh giá các đại biểu thảo luận chi tiết, không ngại va chạm (điểm trung bình 2,87), phản ánh tâm lý né tránh và hạn chế trong chất lượng thảo luận.

  3. Giám sát qua hoạt động chất vấn: Có 30 lượt chất vấn trong nhiệm kỳ, tập trung vào các lĩnh vực nông nghiệp, tài nguyên môi trường, giáo dục, an ninh trật tự. Tỷ lệ cử tri đồng ý về nội dung chất vấn thiết thực đạt 85%, nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động chất vấn đạt điểm trung bình 4,01. Tuy nhiên, thời gian phân bổ cho chất vấn còn hạn chế (điểm trung bình 3,78), và tâm lý e ngại, nể nang vẫn tồn tại, ảnh hưởng đến hiệu quả chất vấn.

  4. Giám sát giữa hai kỳ họp và giám sát chuyên đề: HĐND huyện đã thành lập 46 đoàn giám sát chuyên đề với 57 kiến nghị, trong đó 78,9% kiến nghị đã được giải quyết. Nội dung giám sát bao phủ toàn diện các hoạt động địa phương, nhưng vẫn còn tập trung nhiều vào các vấn đề kinh tế - xã hội nổi bật, bỏ qua một số khía cạnh khác. Chất lượng giám sát được đánh giá ở mức khá (điểm trung bình 3,88/5), nhưng sự tham gia của một số cá nhân còn hình thức.

Thảo luận kết quả

Kết quả cho thấy hoạt động giám sát của HĐND huyện Tiền Hải đã đạt được nhiều thành tựu, đặc biệt trong việc tổ chức các kỳ họp, xem xét báo cáo và thực hiện chất vấn, góp phần nâng cao trách nhiệm của các cơ quan quản lý nhà nước và giải quyết các vấn đề bức xúc của nhân dân. Việc 78,9% kiến nghị của các đoàn giám sát được giải quyết phản ánh sự nỗ lực trong công tác giám sát chuyên đề.

Tuy nhiên, hạn chế về chất lượng thảo luận, tâm lý né tránh va chạm, thời gian phân bổ cho chất vấn còn ngắn, và sự tham gia chưa đồng đều của các đại biểu là những điểm cần khắc phục. So sánh với các nghiên cứu trong lĩnh vực quản lý nhà nước địa phương, những hạn chế này là phổ biến do đặc thù đại biểu kiêm nhiệm và nguồn lực hạn chế.

Việc thiếu đại biểu chuyên trách và sự phân bổ thời gian không hợp lý ảnh hưởng đến hiệu quả giám sát. Ngoài ra, sự phối hợp giữa các cơ quan và sự lãnh đạo của Đảng cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao chất lượng giám sát. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ phân bố ý kiến cử tri về các tiêu chí giám sát và bảng thống kê số lượng, tỷ lệ giải quyết kiến nghị của các đoàn giám sát.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và nâng cao chất lượng đại biểu HĐND: Tổ chức các khóa bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng giám sát và pháp luật cho đại biểu, đặc biệt là đại biểu kiêm nhiệm, nhằm nâng cao năng lực và trách nhiệm trong hoạt động giám sát. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Ban Tổ chức Huyện ủy, Văn phòng HĐND huyện.

  2. Tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách và phân bổ thời gian hợp lý: Xem xét tăng số lượng đại biểu chuyên trách để đảm bảo thời gian và chất lượng tham gia giám sát. Đồng thời, điều chỉnh lịch họp, kéo dài thời gian chất vấn để nâng cao hiệu quả. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: HĐND huyện, UBND huyện.

  3. Nâng cao tính minh bạch và công khai trong giám sát: Đẩy mạnh công khai các báo cáo, kết quả giám sát và kiến nghị trên các phương tiện truyền thông địa phương, tạo điều kiện cho cử tri tham gia phản hồi và giám sát xã hội. Thời gian thực hiện: 2024-2025. Chủ thể thực hiện: Văn phòng HĐND huyện, Ban Tuyên giáo Huyện ủy.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan và tổ chức liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa HĐND, UBND, Mặt trận Tổ quốc và các ban ngành để xử lý kịp thời các kiến nghị, khiếu nại, đảm bảo hiệu quả giám sát liên tục và toàn diện. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Thường trực HĐND huyện, UBND huyện.

  5. Xây dựng hệ thống theo dõi, đánh giá sau giám sát: Thiết lập quy trình giám sát việc thực hiện các kiến nghị, xử lý nghiêm các trường hợp không thực hiện đúng cam kết, nâng cao trách nhiệm giải trình. Thời gian thực hiện: 2024-2026. Chủ thể thực hiện: Ban Pháp chế HĐND huyện, Văn phòng HĐND.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các đại biểu Hội đồng nhân dân cấp huyện: Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để nâng cao năng lực, trách nhiệm trong hoạt động giám sát, từ đó thực hiện tốt chức năng đại diện cho ý chí, nguyện vọng của nhân dân.

  2. Lãnh đạo và cán bộ các cơ quan quản lý nhà nước địa phương: Giúp hiểu rõ vai trò, trách nhiệm trong phối hợp với HĐND để thực hiện giám sát hiệu quả, nâng cao chất lượng quản lý và phục vụ nhân dân.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản lý kinh tế, chính sách công: Tài liệu tham khảo quý giá về mô hình, phương pháp nghiên cứu và thực trạng giám sát của HĐND cấp huyện trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

  4. Các tổ chức chính trị - xã hội và Mặt trận Tổ quốc: Tham khảo để tăng cường vai trò giám sát xã hội, phối hợp với HĐND trong việc tiếp nhận, phản ánh ý kiến của nhân dân, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước.

Câu hỏi thường gặp

  1. Hoạt động giám sát của HĐND huyện Tiền Hải tập trung vào những nội dung chính nào?
    Hoạt động giám sát tập trung vào việc xem xét báo cáo tình hình kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, thu chi ngân sách, đầu tư xây dựng cơ bản, đồng thời thực hiện chất vấn các cơ quan chuyên môn về các vấn đề bức xúc của địa phương.

  2. Chất lượng đại biểu HĐND ảnh hưởng thế nào đến hiệu quả giám sát?
    Chất lượng đại biểu, đặc biệt là trình độ chuyên môn và kinh nghiệm, quyết định khả năng phân tích, đánh giá và đưa ra các kiến nghị phù hợp, từ đó nâng cao hiệu quả giám sát. Đại biểu kiêm nhiệm thường hạn chế thời gian và sự tập trung cho hoạt động này.

  3. Các hình thức giám sát nào được HĐND huyện Tiền Hải sử dụng phổ biến?
    HĐND huyện sử dụng giám sát qua việc xem xét báo cáo tại kỳ họp, hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn, giám sát thường xuyên giữa hai kỳ họp, và giám sát chuyên đề thông qua các đoàn giám sát được thành lập.

  4. Những khó khăn chính trong hoạt động giám sát của HĐND huyện Tiền Hải là gì?
    Khó khăn gồm tâm lý né tránh va chạm trong thảo luận, thời gian phân bổ cho chất vấn còn hạn chế, sự tham gia chưa đồng đều của đại biểu, và một số kiến nghị chưa được xử lý kịp thời do vượt thẩm quyền hoặc phức tạp.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả giám sát của HĐND huyện?
    Các giải pháp bao gồm tăng cường đào tạo đại biểu, tăng tỷ lệ đại biểu chuyên trách, nâng cao tính minh bạch, cải thiện phối hợp giữa các cơ quan, và xây dựng hệ thống theo dõi, đánh giá việc thực hiện kiến nghị sau giám sát.

Kết luận

  • HĐND huyện Tiền Hải đã thực hiện hiệu quả các hoạt động giám sát qua báo cáo, chất vấn và giám sát chuyên đề trong giai đoạn 2021-2023, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương.
  • Cơ cấu đại biểu còn hạn chế về số lượng chuyên trách và sự phân bổ thời gian, ảnh hưởng đến chất lượng giám sát.
  • Tâm lý né tránh va chạm và thời gian phân bổ cho chất vấn còn hạn chế là những điểm yếu cần khắc phục.
  • Tỷ lệ kiến nghị của các đoàn giám sát được giải quyết đạt gần 79%, thể hiện sự nỗ lực trong công tác giám sát chuyên đề.
  • Các giải pháp đề xuất tập trung vào nâng cao năng lực đại biểu, tăng cường phối hợp, minh bạch và xây dựng hệ thống theo dõi sau giám sát nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động.

Next steps: Triển khai các khóa đào tạo đại biểu, điều chỉnh cơ cấu và lịch trình họp, xây dựng quy trình theo dõi kiến nghị, đồng thời tăng cường truyền thông công khai kết quả giám sát.

Call to action: Các cơ quan chức năng và đại biểu HĐND huyện Tiền Hải cần phối hợp chặt chẽ để thực hiện các giải pháp đề xuất, góp phần nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phát triển bền vững địa phương.