Tổng quan nghiên cứu

Vườn quốc gia Núi Chúa, tỉnh Ninh Thuận, với diện tích hơn 29.865 ha, là một trong những khu vực có hệ sinh thái bán khô hạn ven biển đặc trưng và đa dạng sinh học phong phú của Việt Nam. Trung bình mỗi năm, Vườn thu hút khoảng 150.000 đến 200.000 lượt khách du lịch, trong đó hơn 90% là khách nội địa, với doanh thu du lịch đạt khoảng 5 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên, hoạt động du lịch sinh thái (DLST) tại đây vẫn còn nhiều hạn chế như đầu tư xây dựng tuyến du lịch còn ít, quản lý chưa thống nhất và liên kết các điểm du lịch mang tính tự phát, chưa bền vững. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đánh giá thực trạng phát triển DLST tại Vườn quốc gia Núi Chúa, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất định hướng phát triển bền vững đến năm 2030. Nghiên cứu tập trung vào dữ liệu thu thập từ năm 2018 đến 2022, khảo sát ý kiến khách du lịch nội địa, cộng đồng dân cư địa phương và Ban quản lý Vườn. Ý nghĩa của nghiên cứu không chỉ góp phần đa dạng hóa sản phẩm du lịch mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương, đồng thời bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và đa dạng sinh học trong khu vực.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình phát triển du lịch sinh thái bền vững, trong đó có:

  • Khái niệm du lịch sinh thái: Theo Luật Du lịch Việt Nam (2005), DLST là hình thức du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn với bản sắc văn hóa địa phương và sự tham gia của cộng đồng nhằm phát triển bền vững. DLST không chỉ tập trung vào khai thác tài nguyên thiên nhiên mà còn chú trọng bảo tồn môi trường và phát triển cộng đồng địa phương.

  • Mô hình phát triển du lịch sinh thái bền vững: Phát triển DLST cần cân bằng giữa các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường, đảm bảo lợi ích lâu dài cho cộng đồng, du khách và hệ sinh thái. Mô hình này nhấn mạnh vai trò của giáo dục môi trường, bảo vệ tài nguyên và sự tham gia tích cực của cộng đồng.

  • Phân tích SWOT: Phương pháp này được sử dụng để đánh giá điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển DLST tại Vườn quốc gia Núi Chúa, từ đó xây dựng các chiến lược phát triển phù hợp.

Các khái niệm chính bao gồm: du lịch sinh thái, phát triển bền vững, quản lý tài nguyên du lịch, sự tham gia cộng đồng và bảo tồn đa dạng sinh học.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp định tính kết hợp với thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các báo cáo, tài liệu của Ban quản lý Vườn quốc gia Núi Chúa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Thuận, Ủy ban nhân dân các huyện Ninh Hải và Thuận Bắc, cùng các nghiên cứu liên quan giai đoạn 2018-2022.

  • Dữ liệu sơ cấp: Thu thập qua khảo sát trực tiếp với 200 khách du lịch nội địa, 200 hộ dân địa phương và phỏng vấn chuyên sâu 8 cán bộ Ban quản lý Vườn. Mẫu khảo sát được chọn theo phương pháp thuận tiện nhằm đảm bảo tính đại diện trong điều kiện thời gian và nguồn lực hạn chế.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để phân tích đặc điểm khách du lịch và các chỉ tiêu kinh tế du lịch; thống kê so sánh để đánh giá xu hướng phát triển; phân tích SWOT để xác định các yếu tố nội tại và bên ngoài ảnh hưởng đến DLST; tổng hợp và phân tích định tính để đề xuất giải pháp phát triển.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp được thực hiện từ tháng 1 đến tháng 2 năm 2023, phân tích và đề xuất giải pháp hoàn thành trong năm 2023.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng phát triển DLST còn hạn chế: Mặc dù Vườn quốc gia Núi Chúa có tiềm năng lớn với đa dạng sinh học và cảnh quan độc đáo, hoạt động du lịch sinh thái mới chỉ đáp ứng một phần nhu cầu du khách. Đầu tư xây dựng các tuyến du lịch còn ít, chưa có nhiều sản phẩm du lịch đa dạng. Doanh thu chủ yếu đến từ bán vé tham quan, các dịch vụ bổ trợ chiếm tỷ lệ thấp.

  2. Quản lý và liên kết du lịch chưa hiệu quả: Công tác quản lý các khu, điểm du lịch chưa được thống nhất, thiếu sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Liên kết các điểm, tua, tuyến du lịch mang tính tự phát, thiếu bền vững, dẫn đến hiệu quả khai thác thấp.

  3. Nguồn nhân lực và chất lượng dịch vụ còn yếu: Nguồn nhân lực phục vụ du lịch chủ yếu là người địa phương nhưng chưa được đào tạo chuyên sâu, chất lượng dịch vụ chưa đáp ứng yêu cầu, đặc biệt trong các dịp cao điểm. Các doanh nghiệp kinh doanh du lịch còn thụ động trong nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý.

  4. Sự tham gia của cộng đồng địa phương còn hạn chế: Mặc dù cộng đồng dân cư địa phương có nhiều hoạt động liên quan đến du lịch như bán hàng lưu niệm, dịch vụ ăn uống, nhưng mức độ tham gia và hưởng lợi chưa cao. Các rào cản về kỹ năng, thông tin và hỗ trợ từ Ban quản lý còn tồn tại.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những hạn chế trên xuất phát từ việc thiếu đầu tư đồng bộ về cơ sở hạ tầng, quản lý chưa chuyên nghiệp và thiếu chiến lược phát triển bền vững. So với một số Vườn quốc gia khác trong nước như Tam Đảo hay Cát Tiên, Núi Chúa còn thiếu các chương trình quảng bá, xúc tiến du lịch hiệu quả và chưa xây dựng được mô hình quản lý du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng. Các số liệu thống kê cho thấy lượng khách du lịch tăng trưởng chưa tương xứng với tiềm năng, doanh thu chủ yếu dựa vào vé tham quan, chưa khai thác được các dịch vụ bổ trợ có giá trị cao hơn.

Việc xây dựng các tuyến du lịch mới, nâng cao chất lượng dịch vụ và tăng cường đào tạo nguồn nhân lực là cần thiết để nâng cao sức hấp dẫn và khả năng cạnh tranh của điểm đến. Đồng thời, sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương sẽ góp phần bảo vệ môi trường, phát huy giá trị văn hóa và tạo ra lợi ích kinh tế bền vững. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng lượt khách, bảng phân tích SWOT và sơ đồ mô hình quản lý du lịch sinh thái bền vững.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Cải thiện hệ thống cơ sở hạ tầng du lịch: Đầu tư xây dựng và nâng cấp các tuyến đường, điểm dừng chân, nhà vệ sinh công cộng và các tiện ích phục vụ du khách. Mục tiêu tăng sức chứa và nâng cao trải nghiệm khách du lịch trong vòng 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban quản lý Vườn quốc gia phối hợp với các cơ quan địa phương.

  2. Tăng cường xúc tiến, quảng bá du lịch: Xây dựng chiến lược truyền thông đa kênh, phát triển website chuyên nghiệp, hợp tác với các công ty lữ hành lớn trong và ngoài nước để thu hút khách. Mục tiêu tăng lượng khách nội địa và quốc tế lên ít nhất 30% vào năm 2028. Chủ thể thực hiện là Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Thuận cùng Ban quản lý Vườn.

  3. Phát triển du lịch sinh thái dựa vào cộng đồng: Tổ chức đào tạo kỹ năng, nâng cao nhận thức bảo vệ môi trường cho người dân địa phương, khuyến khích họ tham gia cung cấp dịch vụ du lịch. Mục tiêu tăng tỷ lệ hộ dân tham gia hoạt động du lịch lên 50% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện là Ban quản lý Vườn phối hợp với các tổ chức phi chính phủ.

  4. Tổ chức quản lý hoạt động du lịch chuyên nghiệp: Xây dựng mô hình quản lý du lịch sinh thái bền vững, quy định rõ trách nhiệm các bên, kiểm soát sức chứa môi trường, đảm bảo an ninh, an toàn cho du khách. Mục tiêu hoàn thiện hệ thống quản lý vào năm 2025. Chủ thể thực hiện là Ban quản lý Vườn quốc gia.

  5. Bảo vệ rừng, bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học: Thực hiện các biện pháp giám sát, phòng chống cháy rừng, hạn chế tác động tiêu cực của du lịch, kết hợp nghiên cứu khoa học để bảo tồn các loài quý hiếm. Mục tiêu duy trì và nâng cao chất lượng hệ sinh thái đến năm 2030. Chủ thể thực hiện là Ban quản lý Vườn và các cơ quan chức năng liên quan.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban quản lý các Vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng chiến lược phát triển du lịch sinh thái bền vững, nâng cao hiệu quả quản lý và khai thác tài nguyên.

  2. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý du lịch địa phương: Tham khảo các đề xuất giải pháp nhằm phát triển du lịch sinh thái, tăng cường xúc tiến quảng bá và phát triển cộng đồng địa phương.

  3. Doanh nghiệp kinh doanh du lịch và lữ hành: Hiểu rõ tiềm năng, thách thức và xu hướng phát triển du lịch sinh thái tại Núi Chúa để đầu tư, xây dựng sản phẩm du lịch phù hợp, nâng cao chất lượng dịch vụ.

  4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành quản lý kinh tế, du lịch và bảo tồn môi trường: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển du lịch sinh thái trong bối cảnh Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch sinh thái là gì và có đặc điểm gì nổi bật?
    Du lịch sinh thái là hình thức du lịch dựa vào thiên nhiên, gắn với bảo tồn môi trường và văn hóa địa phương, có quy mô nhỏ, ít tác động tiêu cực và mang tính giáo dục cao. Ví dụ, du khách tham quan Vườn quốc gia Núi Chúa không chỉ thưởng thức cảnh quan mà còn được tìm hiểu về đa dạng sinh học và văn hóa bản địa.

  2. Tại sao phát triển du lịch sinh thái tại Vườn quốc gia Núi Chúa còn hạn chế?
    Nguyên nhân chính là do đầu tư cơ sở hạ tầng chưa đồng bộ, quản lý chưa chuyên nghiệp, thiếu liên kết bền vững giữa các điểm du lịch và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu. Điều này dẫn đến việc chưa khai thác hết tiềm năng du lịch của khu vực.

  3. Cộng đồng địa phương đóng vai trò như thế nào trong phát triển du lịch sinh thái?
    Cộng đồng địa phương là chủ thể quan trọng trong việc cung cấp dịch vụ, bảo vệ môi trường và giữ gìn văn hóa. Sự tham gia tích cực của họ giúp phát triển du lịch bền vững và tạo ra lợi ích kinh tế xã hội cho chính họ.

  4. Phương pháp nghiên cứu nào được sử dụng trong luận văn?
    Luận văn sử dụng phương pháp định tính kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp, khảo sát khách du lịch, cộng đồng dân cư và Ban quản lý Vườn, phân tích thống kê mô tả, so sánh và SWOT để đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp.

  5. Các giải pháp chính để phát triển du lịch sinh thái tại Núi Chúa là gì?
    Bao gồm cải thiện cơ sở hạ tầng, tăng cường xúc tiến quảng bá, phát triển du lịch dựa vào cộng đồng, tổ chức quản lý chuyên nghiệp và bảo vệ môi trường. Các giải pháp này nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, thu hút khách và bảo tồn tài nguyên thiên nhiên.

Kết luận

  • Vườn quốc gia Núi Chúa có tiềm năng lớn về du lịch sinh thái với đa dạng sinh học và cảnh quan độc đáo, nhưng hiện tại phát triển còn hạn chế.
  • Hoạt động du lịch sinh thái chưa được quản lý hiệu quả, liên kết các điểm du lịch còn yếu và nguồn nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu.
  • Cộng đồng địa phương cần được nâng cao vai trò và hỗ trợ để tham gia tích cực vào phát triển du lịch sinh thái.
  • Đề xuất các giải pháp đồng bộ về cơ sở hạ tầng, quảng bá, quản lý và bảo tồn nhằm phát triển DLST bền vững đến năm 2030.
  • Nghiên cứu cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn cho các nhà quản lý, doanh nghiệp và cộng đồng trong việc phát triển du lịch sinh thái tại Núi Chúa.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất, xây dựng kế hoạch hành động chi tiết và theo dõi đánh giá hiệu quả định kỳ.

Call to action: Các bên liên quan cần phối hợp chặt chẽ để hiện thực hóa định hướng phát triển du lịch sinh thái bền vững, góp phần bảo tồn thiên nhiên và phát triển kinh tế địa phương.