Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới và hoàn thiện cơ chế quản lý các công trình thủy lợi tại Việt Nam, việc xây dựng hệ thống định mức kinh tế - kỹ thuật (KTKT) đóng vai trò then chốt nhằm nâng cao hiệu quả khai thác và bảo vệ các công trình này. Theo số liệu điều tra đến năm 2009, chỉ có khoảng 50% doanh nghiệp khai thác công trình thủy lợi trên toàn quốc đã xây dựng và áp dụng định mức KTKT, với sự phân bố không đồng đều giữa các vùng miền. Tỉnh Vĩnh Phúc, nơi đặt trụ sở Công ty TNHH Một thành viên Thủy lợi Phúc Yên, cũng đang trong quá trình hoàn thiện hệ thống định mức này nhằm thích ứng với mô hình tổ chức quản lý mới theo Luật Doanh nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là đề xuất phương pháp xây dựng hệ thống định mức KTKT phù hợp với điều kiện thực tiễn và mô hình quản lý hiện hành của Công ty Thủy lợi Phúc Yên, nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác công trình thủy lợi trên địa bàn tỉnh. Phạm vi nghiên cứu tập trung vào các hoạt động quản lý khai thác, sản xuất kinh doanh của công ty từ khi chuyển đổi mô hình doanh nghiệp nhà nước sang công ty TNHH một thành viên đến nay. Ý nghĩa nghiên cứu được thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học và thực tiễn để hoàn thiện công tác xây dựng định mức, góp phần nâng cao năng suất lao động, tiết kiệm chi phí và tăng cường hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp thủy lợi.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết định mức kinh tế - kỹ thuật: Định mức KTKT được hiểu là lượng tiêu hao cần thiết về lao động, vật tư, máy móc để sản xuất một đơn vị sản phẩm hoặc thực hiện một khối lượng công việc theo tiêu chuẩn chất lượng và quy trình công nghệ hợp lý. Định mức này là công cụ quản lý quan trọng trong lập kế hoạch, tổ chức sản xuất và kiểm soát chi phí.

  • Mô hình quản lý khai thác công trình thủy lợi: Bao gồm quản lý công trình đầu mối, kênh mương đến bờ ruộng, quản lý nước tưới tiêu và hợp đồng dịch vụ với các tổ chức, hộ sử dụng nước. Mô hình này ảnh hưởng trực tiếp đến việc xây dựng và áp dụng định mức KTKT.

  • Khái niệm về định mức lao động, định mức sử dụng nước, định mức tiêu hao điện năng và chi phí quản lý doanh nghiệp: Đây là các khái niệm chuyên ngành trọng tâm trong nghiên cứu, phản ánh các yếu tố cấu thành định mức KTKT trong quản lý khai thác công trình thủy lợi.

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính sau:

  • Phương pháp phân tích: Phân chia quy trình sản xuất, lao động thành các công đoạn, nguyên công để khảo sát, tính toán mức hao phí lao động, vật tư, điện năng phù hợp với quy trình kỹ thuật và điều kiện thực tế tại công ty.

  • Phương pháp tiêu chuẩn: Dựa trên các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật do Nhà nước ban hành để xác định định mức cho từng công việc, đảm bảo tính pháp lý và khoa học.

  • Phương pháp thống kê - kinh nghiệm: Thu thập, tổng hợp số liệu thực tế từ công ty và các đơn vị tương tự, phân tích số liệu để xây dựng định mức phù hợp với điều kiện sản xuất kinh doanh.

  • Phương pháp khảo sát thực địa: Thu thập số liệu tại hiện trường về hoạt động vận hành, bảo dưỡng, sửa chữa các công trình thủy lợi do công ty quản lý.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm toàn bộ các đơn vị trực thuộc Công ty Thủy lợi Phúc Yên, với 58 cán bộ công nhân viên chính thức và hơn 50 công nhân hợp đồng thời vụ tại các trạm thủy lợi xã phường. Phương pháp chọn mẫu dựa trên tính đại diện về thời gian, không gian và đặc điểm công việc nhằm đảm bảo số liệu phản ánh chính xác thực trạng sản xuất kinh doanh. Thời gian nghiên cứu kéo dài từ năm 2009 đến 2014, phù hợp với giai đoạn chuyển đổi mô hình quản lý doanh nghiệp.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Tình hình xây dựng và áp dụng định mức KTKT tại Công ty Thủy lợi Phúc Yên còn nhiều hạn chế: Mặc dù công ty đã quản lý 11 hồ lớn nhỏ, 28 trạm bơm với tổng công suất hơn 2.600 kW, hệ thống kênh mương dài trên 281 km, nhưng chưa có hệ thống định mức KTKT hoàn chỉnh. Số lượng lao động chính thức là 58 người, trong đó nhiều vị trí chưa được bố trí đầy đủ hoặc phải kiêm nhiệm, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý.

  2. Định mức lao động và sử dụng nước tưới có sự chênh lệch lớn giữa các vùng và loại hình công trình: Ví dụ, định mức lao động tại vùng Đồng bằng sông Hồng dao động từ 0,33 đến 3,93 công/ha, trong khi vùng Tây Bắc có thể lên đến 8 công/ha. Định mức sử dụng nước tưới vụ Đông Xuân thấp nhất khoảng 5.000 m³/ha tại Đồng bằng sông Hồng, cao nhất lên đến 11.000 m³/ha tại Tây Bắc và Tây Nguyên.

  3. Hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của công ty có xu hướng tăng trưởng nhưng còn nhiều khó khăn: Doanh thu từ hoạt động sản xuất kinh doanh chính tăng từ khoảng 254 triệu đồng năm 2009 lên hơn 781 triệu đồng năm 2011. Tuy nhiên, chi phí tiền lương, điện năng và sửa chữa thường xuyên vẫn chiếm tỷ trọng lớn, ảnh hưởng đến lợi nhuận và khả năng tái đầu tư.

  4. Việc áp dụng cơ chế khoán dựa trên định mức KTKT đã mang lại hiệu quả tích cực tại một số đơn vị thủy lợi: Các đơn vị thực hiện khoán chi phí tiền lương, điện năng, sửa chữa thường xuyên đã giảm được ngân sách cấp bù, nâng cao năng suất lao động và tăng thu nhập cho người lao động.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân chính của những hạn chế trong xây dựng và áp dụng định mức KTKT tại Công ty Thủy lợi Phúc Yên là do nguồn nhân lực còn thiếu và chưa đồng bộ, hệ thống công trình thủy lợi có nhiều loại hình và đặc điểm kỹ thuật khác nhau, cùng với điều kiện tự nhiên và thời tiết biến động phức tạp. So với các nghiên cứu trong ngành, kết quả này phù hợp với thực trạng chung của các doanh nghiệp thủy lợi tại Việt Nam, nơi mà tỷ lệ áp dụng định mức KTKT còn thấp và chưa đồng đều giữa các vùng.

Việc xây dựng định mức KTKT dựa trên cơ sở khoa học, kết hợp khảo sát thực tế và phân tích số liệu thống kê sẽ giúp công ty có căn cứ chính xác để lập kế hoạch sản xuất, sử dụng lao động hợp lý, kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý. Dữ liệu có thể được trình bày qua các biểu đồ so sánh định mức lao động, sử dụng nước và điện năng giữa các vùng, cũng như bảng tổng hợp chi phí sản xuất kinh doanh qua các năm để minh họa xu hướng và hiệu quả cải tiến.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng hệ thống định mức KTKT chi tiết và phù hợp với đặc điểm công trình: Áp dụng phương pháp phân tích kết hợp khảo sát thực địa để xây dựng định mức lao động, sử dụng nước, điện năng và chi phí quản lý phù hợp với từng loại hình công trình và điều kiện tự nhiên tại Công ty Thủy lợi Phúc Yên. Thời gian thực hiện dự kiến trong 12 tháng, do phòng Kế hoạch kỹ thuật chủ trì phối hợp với các đơn vị trực thuộc.

  2. Tăng cường đào tạo và nâng cao năng lực nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu về xây dựng và áp dụng định mức KTKT cho cán bộ quản lý và công nhân kỹ thuật nhằm nâng cao trình độ chuyên môn và kỹ năng thực hiện. Kế hoạch đào tạo kéo dài 6 tháng, do phòng Tổ chức hành chính phối hợp với các chuyên gia tư vấn thực hiện.

  3. Áp dụng cơ chế khoán chi phí và công việc dựa trên định mức KTKT: Triển khai cơ chế khoán đến từng cụm, trạm và người lao động nhằm gắn quyền lợi với trách nhiệm, khuyến khích nâng cao năng suất lao động và tiết kiệm chi phí. Chủ thể thực hiện là Ban Giám đốc và phòng Quản lý nước và công trình, với lộ trình áp dụng trong 1 năm.

  4. Xây dựng hệ thống giám sát, đánh giá và điều chỉnh định mức định kỳ: Thiết lập quy trình rà soát, đánh giá hiệu quả áp dụng định mức KTKT hàng năm để điều chỉnh phù hợp với biến động thực tế sản xuất và quản lý. Phòng Kế hoạch kỹ thuật và phòng Kế toán tài vụ chịu trách nhiệm thực hiện, với chu kỳ đánh giá 12 tháng.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Các doanh nghiệp khai thác công trình thủy lợi: Luận văn cung cấp phương pháp xây dựng định mức KTKT phù hợp với mô hình quản lý mới, giúp doanh nghiệp nâng cao hiệu quả quản lý và sản xuất kinh doanh.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về thủy lợi và nông nghiệp: Tài liệu là cơ sở tham khảo để xây dựng chính sách, quy định và hướng dẫn áp dụng định mức KTKT trong quản lý khai thác công trình thủy lợi trên phạm vi toàn quốc.

  3. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành kinh tế tài nguyên thiên nhiên, quản lý công trình thủy lợi: Luận văn cung cấp khung lý thuyết, phương pháp nghiên cứu và kết quả thực tiễn quý giá phục vụ cho nghiên cứu và học tập.

  4. Các đơn vị tư vấn xây dựng định mức và quản lý dự án thủy lợi: Tài liệu giúp hiểu rõ đặc điểm, yêu cầu kỹ thuật và phương pháp xây dựng định mức KTKT, từ đó nâng cao chất lượng tư vấn và triển khai dự án.

Câu hỏi thường gặp

  1. Định mức kinh tế - kỹ thuật là gì và tại sao quan trọng trong quản lý thủy lợi?
    Định mức KTKT là lượng tiêu hao cần thiết về lao động, vật tư, máy móc để hoàn thành một đơn vị công việc theo tiêu chuẩn kỹ thuật. Nó giúp lập kế hoạch, kiểm soát chi phí và nâng cao hiệu quả quản lý công trình thủy lợi.

  2. Phương pháp nào được sử dụng để xây dựng định mức KTKT trong nghiên cứu này?
    Nghiên cứu sử dụng kết hợp phương pháp phân tích, tiêu chuẩn, thống kê - kinh nghiệm và khảo sát thực địa nhằm đảm bảo tính khoa học và phù hợp với thực tế sản xuất.

  3. Tình hình áp dụng định mức KTKT tại các doanh nghiệp thủy lợi ở Việt Nam hiện nay ra sao?
    Theo khảo sát, khoảng 50% doanh nghiệp khai thác công trình thủy lợi đã xây dựng và áp dụng định mức KTKT, với sự phân bố không đồng đều giữa các vùng miền.

  4. Những khó khăn chính trong xây dựng và áp dụng định mức KTKT tại Công ty Thủy lợi Phúc Yên là gì?
    Khó khăn gồm nguồn nhân lực hạn chế, hệ thống công trình đa dạng, điều kiện tự nhiên và thời tiết biến động, cùng với việc chưa có hệ thống định mức hoàn chỉnh.

  5. Lợi ích khi áp dụng cơ chế khoán dựa trên định mức KTKT là gì?
    Cơ chế khoán giúp gắn quyền lợi với trách nhiệm, nâng cao năng suất lao động, tiết kiệm chi phí, giảm ngân sách cấp bù và cải thiện chất lượng dịch vụ quản lý công trình thủy lợi.

Kết luận

  • Định mức kinh tế - kỹ thuật là công cụ quản lý thiết yếu giúp nâng cao hiệu quả khai thác và bảo vệ công trình thủy lợi.
  • Công ty TNHH Một thành viên Thủy lợi Phúc Yên hiện chưa có hệ thống định mức KTKT hoàn chỉnh, ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý và sản xuất kinh doanh.
  • Nghiên cứu đã đề xuất phương pháp xây dựng hệ thống định mức KTKT phù hợp với đặc điểm công trình và mô hình quản lý mới của công ty.
  • Việc áp dụng cơ chế khoán dựa trên định mức KTKT được chứng minh là mang lại hiệu quả tích cực trong quản lý và nâng cao thu nhập người lao động.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai xây dựng định mức chi tiết, đào tạo nhân lực, áp dụng cơ chế khoán và thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá định kỳ.

Hành động ngay hôm nay: Các đơn vị quản lý thủy lợi và doanh nghiệp liên quan nên nghiên cứu, áp dụng phương pháp xây dựng định mức KTKT để nâng cao hiệu quả quản lý và phát triển bền vững hệ thống công trình thủy lợi.