Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh đổi mới giáo dục toàn diện nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, việc áp dụng phương pháp dạy học tích cực ngày càng trở nên cấp thiết. Tại Việt Nam, đặc biệt trong giáo dục đại học ngành Kiến trúc Mỹ thuật, môn Vẽ Hình họa giữ vai trò nền tảng trong việc phát triển kỹ năng nhận thức thẩm mỹ và kỹ năng thực hành cho sinh viên. Tuy nhiên, thực trạng dạy học môn này tại Khoa Kiến trúc Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh cho thấy sinh viên còn hạn chế về tính tích cực học tập, kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là rèn luyện và phát triển hai kỹ năng then chốt này thông qua vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, nhằm nâng cao hiệu quả đào tạo và đáp ứng yêu cầu hội nhập toàn cầu. Nghiên cứu được thực hiện trong giai đoạn 2018-2020 tại Khoa Kiến trúc Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh, với đối tượng là 100 sinh viên và 5 giảng viên. Ý nghĩa của nghiên cứu được thể hiện qua việc cải thiện thái độ học tập, hành động học tập và kỹ năng chuyên môn của sinh viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành Kiến trúc Mỹ thuật, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy trong các môn học tương tự.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết về dạy học tích cực, trong đó nhấn mạnh vai trò của người học làm trung tâm, phát huy tính chủ động, sáng tạo và tự giác trong quá trình học tập. Các mô hình nghiên cứu bao gồm:

  • Lý thuyết dạy học tích cực: Tập trung vào việc tạo môi trường học tập tương tác, khuyến khích sinh viên tham gia phát hiện và giải quyết vấn đề, học theo dự án, và sử dụng các kỹ thuật như khăn trải bàn, sơ đồ tư duy để tăng cường hiệu quả học tập.
  • Mô hình phát triển kỹ năng chuyên môn: Nhấn mạnh việc rèn luyện kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc thông qua thực hành có hướng dẫn và phản hồi liên tục.
  • Khái niệm then chốt: Tính tích cực học tập, kỹ năng miêu tả mẫu thật, kỹ năng phối hợp màu sắc, phương pháp dạy học nêu và giải quyết vấn đề, phương pháp dạy học theo dự án, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật sơ đồ tư duy.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp giữa nghiên cứu lý luận và thực nghiệm sư phạm. Cụ thể:

  • Nguồn dữ liệu: Thu thập từ 100 sinh viên và 5 giảng viên Khoa Kiến trúc Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh.
  • Phương pháp chọn mẫu: Lấy mẫu thuận tiện từ các lớp học môn Vẽ Hình họa năm thứ nhất và năm thứ hai.
  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả phần trăm để đánh giá thực trạng, phân tích so sánh kết quả trước và sau khi áp dụng các phương pháp dạy học tích cực.
  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 10/2018 đến tháng 4/2020, bao gồm khảo sát thực trạng, thiết kế và áp dụng các phương pháp dạy học tích cực, thực nghiệm sư phạm và đánh giá kết quả.

Các công cụ thu thập dữ liệu gồm bảng hỏi, quan sát, phỏng vấn giảng viên, phân tích sản phẩm học tập (bài vẽ) và đánh giá kết quả học tập.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thái độ học tập và tính tích cực của sinh viên: Khoảng 65% sinh viên thể hiện thái độ học tập chưa tích cực, với nhiều sinh viên thiếu hứng thú và động lực trong môn Vẽ Hình họa. Sau khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực, tỷ lệ sinh viên có thái độ tích cực tăng lên khoảng 85%.

  2. Kỹ năng miêu tả mẫu thật: Trước thực nghiệm, chỉ khoảng 40% sinh viên đạt mức khá trở lên trong kỹ năng miêu tả mẫu thật. Sau thực nghiệm, tỷ lệ này tăng lên 75%, cho thấy sự cải thiện rõ rệt.

  3. Kỹ năng phối hợp màu sắc: Kết quả kiểm tra kỹ năng phối hợp màu sắc cho thấy chỉ có khoảng 35% sinh viên đạt điểm khá trở lên trước khi áp dụng phương pháp tích cực. Sau thực nghiệm, con số này tăng lên 70%.

  4. Hiệu quả vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực: Việc áp dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án, kỹ thuật khăn trải bàn và sơ đồ tư duy đã giúp sinh viên chủ động hơn trong học tập, tăng cường khả năng tư duy sáng tạo và kỹ năng thực hành.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân cải thiện kỹ năng và thái độ học tập của sinh viên được giải thích bởi sự chuyển đổi vai trò của giảng viên từ người truyền đạt kiến thức sang người hướng dẫn, tạo điều kiện cho sinh viên tự khám phá và thực hành. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế cho thấy kết quả tương đồng, khẳng định tính hiệu quả của dạy học tích cực trong việc nâng cao kỹ năng chuyên môn và thái độ học tập. Việc sử dụng các kỹ thuật như sơ đồ tư duy giúp sinh viên hệ thống hóa kiến thức, trong khi kỹ thuật khăn trải bàn tạo môi trường học tập nhóm hiệu quả. Biểu đồ so sánh tỷ lệ sinh viên đạt điểm khá trở lên trước và sau thực nghiệm minh họa rõ sự tiến bộ về kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc. Kết quả này có ý nghĩa quan trọng trong việc đổi mới phương pháp giảng dạy môn Vẽ Hình họa, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành Kiến trúc Mỹ thuật.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường đào tạo và bồi dưỡng giảng viên về dạy học tích cực: Tổ chức các khóa tập huấn chuyên sâu về phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực nhằm nâng cao năng lực sư phạm, đặc biệt trong việc vận dụng các kỹ thuật như sơ đồ tư duy, khăn trải bàn. Thời gian thực hiện: trong vòng 12 tháng; Chủ thể thực hiện: Ban Giám hiệu và phòng Đào tạo.

  2. Xây dựng và cập nhật giáo án tích hợp phương pháp dạy học tích cực: Thiết kế giáo án môn Vẽ Hình họa theo hướng đa dạng, linh hoạt, phù hợp với đặc điểm môn học và sinh viên, đảm bảo phát huy tính tích cực học tập. Thời gian: 6 tháng; Chủ thể: Giảng viên Khoa Kiến trúc Mỹ thuật.

  3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị hỗ trợ dạy học: Cải thiện phòng học, trang bị máy chiếu, máy tính, phần mềm hỗ trợ thiết kế và học tập trực tuyến để tạo môi trường học tập hiện đại, thuận lợi cho việc áp dụng dạy học tích cực. Thời gian: 18 tháng; Chủ thể: Nhà trường và các đơn vị liên quan.

  4. Khuyến khích sinh viên tham gia các hoạt động học tập nhóm và dự án thực tế: Tổ chức các hoạt động ngoại khóa, dự án thực hành nhằm phát triển kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc, đồng thời nâng cao kỹ năng làm việc nhóm và tư duy sáng tạo. Thời gian: liên tục; Chủ thể: Giảng viên và sinh viên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giảng viên ngành Kiến trúc Mỹ thuật: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn để đổi mới phương pháp giảng dạy môn Vẽ Hình họa, giúp nâng cao hiệu quả đào tạo và phát triển kỹ năng chuyên môn cho sinh viên.

  2. Sinh viên ngành Kiến trúc Mỹ thuật và Mỹ thuật ứng dụng: Tài liệu giúp sinh viên hiểu rõ hơn về phương pháp học tập tích cực, từ đó chủ động phát triển kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc, nâng cao năng lực nghề nghiệp.

  3. Nhà quản lý giáo dục đại học: Cung cấp thông tin và đề xuất chính sách nhằm hỗ trợ đổi mới phương pháp giảng dạy, đầu tư cơ sở vật chất và phát triển nguồn nhân lực giảng dạy chất lượng cao.

  4. Nhà nghiên cứu giáo dục và phát triển chương trình đào tạo: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu về dạy học tích cực, đổi mới phương pháp giảng dạy và phát triển chương trình đào tạo ngành nghệ thuật.

Câu hỏi thường gặp

  1. Dạy học tích cực là gì và tại sao cần áp dụng trong môn Vẽ Hình họa?
    Dạy học tích cực là phương pháp tập trung vào người học, khuyến khích sinh viên chủ động tham gia, sáng tạo và tự học. Trong môn Vẽ Hình họa, phương pháp này giúp sinh viên phát triển kỹ năng thực hành và tư duy sáng tạo, thay vì chỉ tiếp nhận kiến thức thụ động.

  2. Các phương pháp dạy học tích cực nào được áp dụng trong nghiên cứu?
    Nghiên cứu áp dụng phương pháp nêu và giải quyết vấn đề, dạy học theo dự án, kỹ thuật khăn trải bàn và sơ đồ tư duy. Các phương pháp này giúp sinh viên phát triển kỹ năng thực hành và tư duy phản biện hiệu quả.

  3. Làm thế nào để đánh giá sự cải thiện kỹ năng của sinh viên?
    Sử dụng tiêu chí đánh giá kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc qua các bài vẽ thực hành, kết hợp với khảo sát thái độ và hành động học tập của sinh viên trước và sau khi áp dụng phương pháp dạy học tích cực.

  4. Những khó khăn nào gặp phải khi áp dụng dạy học tích cực?
    Khó khăn bao gồm sự quen thuộc của giảng viên với phương pháp mới, hạn chế về cơ sở vật chất, và sự thiếu chủ động ban đầu của sinh viên. Tuy nhiên, qua thời gian và hỗ trợ thích hợp, các khó khăn này có thể được khắc phục.

  5. Làm sao để giảng viên có thể nâng cao kỹ năng dạy học tích cực?
    Giảng viên cần tham gia các khóa đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn về phương pháp dạy học tích cực, thực hành thường xuyên và trao đổi kinh nghiệm với đồng nghiệp để nâng cao hiệu quả giảng dạy.

Kết luận

  • Vận dụng các phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực đã giúp cải thiện rõ rệt kỹ năng miêu tả mẫu thật và phối hợp màu sắc của sinh viên Khoa Kiến trúc Mỹ thuật, Trường Đại học Công nghệ TP. Hồ Chí Minh.
  • Thái độ và hành động học tập của sinh viên được nâng cao, tạo môi trường học tập tích cực và chủ động hơn.
  • Các phương pháp như dạy học theo dự án, nêu và giải quyết vấn đề, kỹ thuật khăn trải bàn và sơ đồ tư duy được chứng minh là hiệu quả trong giảng dạy môn Vẽ Hình họa.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực giảng viên, cải thiện cơ sở vật chất và khuyến khích sinh viên tham gia học tập tích cực.
  • Tiếp tục nghiên cứu mở rộng áp dụng dạy học tích cực trong các môn học khác và phát triển chương trình đào tạo phù hợp với xu hướng đổi mới giáo dục.

Hãy bắt đầu áp dụng các phương pháp dạy học tích cực để nâng cao chất lượng đào tạo và phát triển kỹ năng chuyên môn cho sinh viên ngay hôm nay!