Tổng quan nghiên cứu

Du lịch cộng đồng là một hình thức phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân cư địa phương đóng vai trò chủ thể trực tiếp tham gia, góp phần bảo tồn tài nguyên thiên nhiên và văn hóa bản địa. Tỉnh Lào Cai, với các điểm đến nổi bật như Sapa, Bắc Hà, Bát Xát, đã trở thành tâm điểm thu hút đầu tư phát triển du lịch cộng đồng nhằm thúc đẩy kinh tế địa phương và nâng cao đời sống người dân. Theo quyết định số 1845/QĐ-TTg ngày 26/09/2016 của Thủ tướng Chính phủ, tỉnh Lào Cai đặt mục tiêu phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn đến năm 2030. Tuy nhiên, sự đầu tư tràn lan của các doanh nghiệp truyền thống đã làm mất đi nhiều diện tích đất nông nghiệp, gây ảnh hưởng tiêu cực đến người dân địa phương, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.

Trong bối cảnh đó, Sapa O’Chau Travel Social Enterprise là doanh nghiệp xã hội duy nhất tại Lào Cai hoạt động theo mô hình doanh nghiệp xã hội, tập trung đầu tư phát triển du lịch cộng đồng nhằm tạo sinh kế bền vững cho người dân địa phương. Nghiên cứu này tập trung phân tích quá trình đầu tư phát triển du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau trong giai đoạn 2017-2019, đánh giá kết quả và hiệu quả đầu tư, đồng thời đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư trong giai đoạn 2020-2025. Phạm vi nghiên cứu bao gồm địa bàn tỉnh Lào Cai với trọng tâm là hoạt động của Sapa O’Chau, sử dụng số liệu thu thập từ các báo cáo, khảo sát thực tế và phỏng vấn các bên liên quan.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm làm rõ cơ sở lý luận về đầu tư phát triển du lịch cộng đồng của doanh nghiệp xã hội, phân tích thực trạng đầu tư, đánh giá kết quả và hiệu quả, đồng thời đề xuất các giải pháp thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển du lịch cộng đồng tại Sapa O’Chau. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc phát triển mô hình doanh nghiệp xã hội tại các vùng miền núi, góp phần bảo tồn văn hóa, nâng cao đời sống người dân và phát triển kinh tế địa phương bền vững.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết và mô hình sau:

  • Lý thuyết đầu tư phát triển: Đầu tư được hiểu là quá trình sử dụng các nguồn lực tài chính, vật chất, lao động và trí tuệ nhằm tạo ra lợi ích kinh tế và xã hội trong dài hạn. Đầu tư phát triển là hình thức đầu tư trực tiếp nhằm duy trì và tạo ra năng lực mới trong sản xuất kinh doanh và dịch vụ, đóng vai trò quan trọng trong tăng trưởng kinh tế.

  • Lý thuyết môi trường đầu tư: Môi trường đầu tư bao gồm các yếu tố tự nhiên, chính trị, pháp luật, kinh tế, văn hóa xã hội ảnh hưởng đến hoạt động đầu tư. Môi trường đầu tư thuận lợi giúp doanh nghiệp phát triển bền vững.

  • Lý thuyết phát triển du lịch cộng đồng: Du lịch cộng đồng là mô hình phát triển du lịch trong đó cộng đồng dân cư địa phương tham gia quản lý, cung cấp dịch vụ và hưởng lợi trực tiếp từ hoạt động du lịch. Mục tiêu phát triển du lịch cộng đồng là bảo tồn tài nguyên, phát huy văn hóa bản địa, tạo sinh kế và nâng cao đời sống người dân.

  • Lý thuyết doanh nghiệp xã hội (DNXH): DNXH là doanh nghiệp hoạt động với mục tiêu giải quyết các vấn đề xã hội, môi trường, sử dụng lợi nhuận tái đầu tư cho mục tiêu xã hội thay vì tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông. DNXH có đặc điểm nổi bật là đặt mục tiêu xã hội lên hàng đầu, sử dụng hoạt động kinh doanh để đạt mục tiêu xã hội, tái phân bổ lợi nhuận cho cộng đồng và có cơ cấu sở hữu mang tính xã hội.

Các khái niệm chính bao gồm: đầu tư phát triển, môi trường đầu tư, du lịch cộng đồng, doanh nghiệp xã hội, hiệu quả đầu tư, mô hình 5 lực lượng cạnh tranh của Michael Porter.

Phương pháp nghiên cứu

  • Nguồn dữ liệu: Nghiên cứu sử dụng dữ liệu thứ cấp từ các báo cáo tài chính, kế toán của Sapa O’Chau giai đoạn 2017-2019, các báo cáo của Sở Văn hóa Thể thao và Du lịch tỉnh Lào Cai, Ban quản lý du lịch cộng đồng, các đề án và quy hoạch phát triển du lịch cộng đồng tại Lào Cai. Dữ liệu sơ cấp được thu thập qua khảo sát, phỏng vấn trực tiếp với 60 cán bộ nhân viên Sapa O’Chau, 27 hộ dân liên kết đầu tư, 4 cán bộ quản lý ngành du lịch tỉnh, và 387 du khách sử dụng dịch vụ du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau.

  • Phương pháp chọn mẫu: Đối với cán bộ, nhân viên và các hộ dân liên kết, nghiên cứu thực hiện điều tra toàn bộ. Đối với du khách, cỡ mẫu được xác định theo công thức Slovin với sai số 5%, tương ứng 387 mẫu, phân bổ theo tỷ lệ khách nội địa và quốc tế, nam và nữ.

  • Phương pháp phân tích: Sử dụng thống kê mô tả để tổng hợp số liệu về vốn đầu tư, số lượng dự án, doanh thu, lợi nhuận, số lượng khách du lịch, mức độ hài lòng của khách hàng. Phương pháp so sánh được áp dụng để đánh giá sự thay đổi qua các năm và so sánh giữa các nhóm đối tượng. Phân tổ thống kê được sử dụng để phân tích theo giới tính, độ tuổi, trình độ học vấn, quốc tịch và vị trí công tác. Phần mềm Excel và SPSS được sử dụng để xử lý và phân tích dữ liệu.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập dữ liệu sơ cấp và thứ cấp từ tháng 08/2019 đến tháng 01/2020, phân tích và tổng hợp kết quả trong quý đầu năm 2020.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Quy mô và cơ cấu nguồn lực đầu tư: Tổng vốn đầu tư phát triển du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau giai đoạn 2017-2019 đạt khoảng 15 tỷ đồng, trong đó vốn tự có chiếm 60%, vốn vay và huy động chiếm 40%. Số lượng dự án đầu tư hoàn thành là 12 dự án, tập trung vào xây dựng cơ sở hạ tầng, đào tạo nhân lực và quảng bá du lịch. Số lao động trực tiếp tham gia đầu tư là 45 người, với tổng số ngày công khoảng 8.000 ngày công.

  2. Kết quả thu hút khách du lịch: Lượng khách sử dụng dịch vụ du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau tăng trưởng trung bình 15% mỗi năm, đạt 12.316 lượt khách năm 2018. Trong đó, khách quốc tế chiếm 35%, khách nội địa chiếm 65%. Các kênh quảng bá hiệu quả nhất là mạng xã hội (40%), đối tác lữ hành (30%) và truyền miệng (20%).

  3. Hiệu quả tài chính và xã hội: Doanh thu của Sapa O’Chau từ các dự án du lịch cộng đồng tăng từ 3 tỷ đồng năm 2017 lên 5,5 tỷ đồng năm 2019, lợi nhuận ròng đạt 1,2 tỷ đồng năm 2019. Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) đạt 8%, tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) đạt 12%. Thời gian hoàn vốn trung bình của các dự án là 4 năm, phù hợp với vòng đời dự án. Về mặt xã hội, Sapa O’Chau đã tạo việc làm ổn định cho khoảng 60 lao động địa phương, trong đó 70% là người dân tộc thiểu số, đồng thời hỗ trợ đào tạo tiếng Anh cho hơn 200 học sinh, sinh viên vùng cao.

  4. Mức độ hài lòng của du khách: Khảo sát 387 du khách cho thấy 85% đánh giá chất lượng dịch vụ tại các dự án du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau ở mức tốt và rất tốt. Các yếu tố được đánh giá cao gồm trải nghiệm văn hóa bản địa, sự thân thiện của người dân và chất lượng lưu trú. Tuy nhiên, 15% du khách đề xuất cải thiện về cơ sở vật chất và đa dạng hóa sản phẩm du lịch.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy Sapa O’Chau đã tận dụng hiệu quả nguồn lực tài chính và nhân lực để phát triển các dự án du lịch cộng đồng, góp phần nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân địa phương. Việc tăng trưởng lượng khách du lịch và doanh thu ổn định phản ánh sự hấp dẫn của sản phẩm du lịch cộng đồng do doanh nghiệp cung cấp. So với các mô hình du lịch cộng đồng tại Yên Bái và Hà Giang, Sapa O’Chau có điểm mạnh về sự liên kết chặt chẽ với cộng đồng và quản lý dự án bài bản.

Tuy nhiên, hạn chế về cơ sở vật chất và sự đa dạng sản phẩm vẫn còn là thách thức cần khắc phục để nâng cao trải nghiệm khách hàng. Các biểu đồ so sánh doanh thu, lợi nhuận và lượng khách qua các năm có thể minh họa rõ xu hướng phát triển tích cực của doanh nghiệp. Bảng phân tích mức độ hài lòng của du khách theo từng tiêu chí cũng giúp xác định các điểm cần cải tiến.

Ngoài ra, các nhân tố bên ngoài như chính sách pháp luật, môi trường văn hóa xã hội và hỗ trợ chuyên môn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo thuận lợi cho hoạt động đầu tư phát triển du lịch cộng đồng. Yếu tố bên trong như năng lực quản lý, tầm nhìn của chủ doanh nghiệp và chất lượng nguồn nhân lực cũng quyết định sự thành công của Sapa O’Chau.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Huy động và sử dụng hiệu quả các nguồn lực đầu tư: Tăng cường kêu gọi vốn từ các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp xã hội, đồng thời tối ưu hóa nguồn vốn hiện có để mở rộng quy mô dự án. Mục tiêu tăng vốn đầu tư thêm 30% trong giai đoạn 2020-2025. Chủ thể thực hiện: Ban lãnh đạo Sapa O’Chau phối hợp với các tổ chức tài chính.

  2. Đa dạng hóa các dự án đầu tư: Phát triển thêm các sản phẩm du lịch trải nghiệm như du lịch nông nghiệp, du lịch văn hóa dân tộc, nhằm thu hút đa dạng khách hàng và kéo dài thời gian lưu trú. Mục tiêu tăng số lượng sản phẩm mới lên ít nhất 5 loại trong 3 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng phát triển sản phẩm và marketing của Sapa O’Chau.

  3. Tăng cường công tác quản lý và giám sát dự án: Áp dụng các công cụ quản lý dự án hiện đại, nâng cao năng lực đội ngũ quản lý để đảm bảo tiến độ và chất lượng dự án. Mục tiêu giảm thiểu sai sót và chậm tiến độ xuống dưới 5% trong các dự án mới. Chủ thể thực hiện: Ban quản lý dự án Sapa O’Chau.

  4. Đào tạo và phát triển nguồn nhân lực: Tổ chức các khóa đào tạo nâng cao kỹ năng phục vụ, ngoại ngữ và quản lý cho nhân viên và cộng đồng địa phương. Mục tiêu đào tạo ít nhất 100 người/năm, nâng cao chất lượng dịch vụ. Chủ thể thực hiện: Phòng nhân sự phối hợp với các tổ chức đào tạo.

  5. Đẩy mạnh công tác xúc tiến, quảng bá: Sử dụng đa kênh truyền thông, hợp tác với các công ty lữ hành trong và ngoài nước để quảng bá sản phẩm du lịch cộng đồng. Mục tiêu tăng lượng khách quốc tế lên 50% trong 5 năm tới. Chủ thể thực hiện: Phòng marketing và đối ngoại.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp xã hội và các tổ chức phi lợi nhuận: Nghiên cứu cung cấp cơ sở lý luận và thực tiễn về mô hình đầu tư phát triển du lịch cộng đồng, giúp các doanh nghiệp xã hội xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

  2. Cơ quan quản lý nhà nước về du lịch và phát triển kinh tế địa phương: Thông tin về hiệu quả đầu tư và các nhân tố ảnh hưởng giúp hoạch định chính sách hỗ trợ doanh nghiệp xã hội và phát triển du lịch cộng đồng hiệu quả.

  3. Nhà nghiên cứu và sinh viên ngành quản trị kinh doanh, du lịch: Luận văn là tài liệu tham khảo quý giá về phương pháp nghiên cứu, phân tích thực trạng và đề xuất giải pháp trong lĩnh vực du lịch cộng đồng và doanh nghiệp xã hội.

  4. Cộng đồng dân cư và các hộ gia đình tham gia du lịch cộng đồng: Hiểu rõ vai trò, lợi ích và cơ chế hợp tác với doanh nghiệp xã hội, từ đó nâng cao nhận thức và tham gia tích cực vào phát triển du lịch bền vững.

Câu hỏi thường gặp

  1. Du lịch cộng đồng là gì và có vai trò như thế nào?
    Du lịch cộng đồng là mô hình phát triển du lịch trong đó cộng đồng địa phương tham gia quản lý và hưởng lợi trực tiếp. Vai trò của du lịch cộng đồng là bảo tồn tài nguyên, phát huy văn hóa bản địa, tạo sinh kế và nâng cao đời sống người dân.

  2. Doanh nghiệp xã hội khác gì so với doanh nghiệp truyền thống?
    Doanh nghiệp xã hội đặt mục tiêu giải quyết các vấn đề xã hội và môi trường lên hàng đầu, sử dụng lợi nhuận tái đầu tư cho mục tiêu xã hội thay vì tối đa hóa lợi nhuận cho cổ đông như doanh nghiệp truyền thống.

  3. Sapa O’Chau đã đạt được những kết quả gì trong đầu tư phát triển du lịch cộng đồng?
    Sapa O’Chau đã đầu tư khoảng 15 tỷ đồng cho 12 dự án, tạo việc làm cho 60 lao động địa phương, thu hút hơn 12.000 lượt khách năm 2018, doanh thu tăng trưởng ổn định và được du khách đánh giá cao về chất lượng dịch vụ.

  4. Những khó khăn chính trong phát triển du lịch cộng đồng tại Lào Cai là gì?
    Khó khăn gồm hạn chế về cơ sở vật chất, thiếu đa dạng sản phẩm du lịch, trình độ dân trí thấp của người dân, và áp lực cạnh tranh từ các doanh nghiệp truyền thống đầu tư tràn lan.

  5. Các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư phát triển du lịch cộng đồng là gì?
    Các giải pháp gồm huy động hiệu quả nguồn lực, đa dạng hóa sản phẩm, tăng cường quản lý dự án, đào tạo nguồn nhân lực, và đẩy mạnh xúc tiến quảng bá nhằm thu hút khách du lịch.

Kết luận

  • Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và phân tích thực trạng đầu tư phát triển du lịch cộng đồng của Sapa O’Chau trong giai đoạn 2017-2019, làm rõ vai trò của doanh nghiệp xã hội trong phát triển du lịch bền vững.
  • Kết quả nghiên cứu cho thấy Sapa O’Chau đã đạt được nhiều thành tựu về quy mô đầu tư, thu hút khách du lịch, hiệu quả tài chính và lợi ích xã hội, góp phần nâng cao đời sống người dân địa phương.
  • Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả đầu tư bao gồm môi trường pháp lý, văn hóa xã hội, năng lực quản lý và nguồn nhân lực của doanh nghiệp.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả đầu tư trong giai đoạn 2020-2025, tập trung vào huy động nguồn lực, đa dạng hóa sản phẩm, quản lý dự án, đào tạo nhân lực và xúc tiến quảng bá.
  • Nghiên cứu mở ra hướng phát triển bền vững cho mô hình doanh nghiệp xã hội trong lĩnh vực du lịch cộng đồng, góp phần bảo tồn văn hóa và phát triển kinh tế địa phương.

Hành động tiếp theo: Các bên liên quan cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu mở rộng mô hình tại các địa phương khác nhằm nhân rộng hiệu quả phát triển du lịch cộng đồng. Độc giả và nhà quản lý được khuyến khích áp dụng kết quả nghiên cứu để nâng cao hiệu quả đầu tư và phát triển bền vững ngành du lịch cộng đồng.