Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế ngày càng sâu rộng, các doanh nghiệp Việt Nam đang phải đối mặt với áp lực cạnh tranh ngày càng khốc liệt. Theo ước tính, nguồn nhân lực chiếm vị trí trung tâm trong các nguồn lực của doanh nghiệp, đóng vai trò quyết định trong sự phát triển kinh tế - xã hội và tạo lợi thế cạnh tranh bền vững. Tuy nhiên, nguồn nhân lực Việt Nam hiện nay chủ yếu thiên về lý thuyết, thiếu kỹ năng thực hành, dẫn đến nhu cầu cấp thiết về đào tạo để nâng cao chất lượng lao động.

Công ty cổ phần đóng tàu Sông Cấm, thành viên của Tổng Công ty Công nghiệp tàu thủy Việt Nam, hoạt động trong lĩnh vực sửa chữa và đóng mới tàu đạt tiêu chuẩn quốc tế, với hơn 900 lao động. Trong 5 năm gần đây, mặc dù doanh thu có xu hướng giảm nhưng thu nhập và nộp ngân sách nhà nước của công ty lại tăng, phản ánh sự tái cơ cấu lao động hiệu quả. Tuy nhiên, công tác đào tạo nguồn nhân lực tại công ty vẫn còn nhiều hạn chế như chưa xác định chính xác nhu cầu đào tạo, chương trình đào tạo còn mang tính lý thuyết, phương pháp đào tạo chưa đa dạng và đội ngũ giáo viên chưa chuyên nghiệp.

Mục tiêu nghiên cứu là phân tích thực trạng đào tạo nguồn nhân lực tại Công ty cổ phần đóng tàu Sông Cấm trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo đến năm 2025. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, góp phần phát triển bền vững doanh nghiệp trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình về đào tạo nguồn nhân lực trong doanh nghiệp, bao gồm:

  • Khái niệm nguồn nhân lực: Nguồn nhân lực là sức mạnh tiềm ẩn của dân cư, thể hiện qua số lượng, chất lượng và cơ cấu lao động có khả năng tham gia sản xuất xã hội. Trong doanh nghiệp, nguồn nhân lực bao gồm tất cả các thành viên tham gia hoạt động sản xuất kinh doanh, không giới hạn trong biên chế chính thức.

  • Đào tạo nguồn nhân lực: Quá trình thúc đẩy phát triển tri thức, kỹ năng và phẩm chất lao động nhằm nâng cao năng lực thực hiện công việc, thích ứng với yêu cầu công nghệ và thị trường. Đào tạo trong doanh nghiệp bao gồm đào tạo mới, đào tạo bổ sung và đào tạo nâng cao.

  • Mô hình đánh giá hiệu quả đào tạo theo tiến sĩ Donald Kirkpatrick với 4 cấp độ: phản ứng của người học, kết quả học tập, ứng dụng vào công việc và kết quả tổ chức.

  • Các phương pháp đào tạo: Đào tạo trong công việc (chỉ dẫn công việc, học nghề, kèm cặp, luân chuyển công việc) và đào tạo ngoài công việc (lớp học, cử đi học, đào tạo từ xa, mô hình hóa hành vi).

  • Các nhân tố ảnh hưởng đến đào tạo: Bao gồm nhân tố bên trong như quan điểm quản trị, chiến lược doanh nghiệp, kinh phí đào tạo, văn hóa doanh nghiệp; và nhân tố bên ngoài như chính sách pháp luật, thị trường lao động, phát triển khoa học công nghệ.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp định tính và định lượng với các bước cụ thể:

  • Phương pháp hồi cứu tài liệu: Tổng hợp, phân tích các tài liệu lý luận, quy định pháp luật và các nghiên cứu liên quan về đào tạo nguồn nhân lực trong doanh nghiệp.

  • Phương pháp thu thập thông tin: Sử dụng số liệu thực tế từ phòng Tổ chức và phòng Tài vụ Công ty cổ phần đóng tàu Sông Cấm, kết hợp với tài liệu sách báo, internet.

  • Phương pháp điều tra khảo sát: Tiến hành phỏng vấn và khảo sát 145 cán bộ quản lý, nhân viên và công nhân viên công ty bằng bảng hỏi, thu thập dữ liệu về thực trạng công tác đào tạo.

  • Phương pháp tổng hợp phân tích: Phân tích thống kê số liệu, đánh giá thực trạng, xác định ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân tồn tại trong công tác đào tạo.

  • Cỡ mẫu và chọn mẫu: 145 phiếu khảo sát được lựa chọn đại diện cho các nhóm đối tượng trong công ty nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện.

  • Timeline nghiên cứu: Thu thập và phân tích dữ liệu tập trung trong giai đoạn 2016-2019, đề xuất giải pháp đến năm 2025.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Xác định nhu cầu đào tạo chưa chính xác: Công ty chưa thực hiện phân tích công việc và đánh giá người lao động một cách hệ thống, dẫn đến việc xác định nhu cầu đào tạo còn chung chung, chưa phù hợp với thực tế. Kết quả khảo sát cho thấy khoảng 60% người lao động cho rằng nhu cầu đào tạo chưa được đáp ứng đúng mức.

  2. Mục tiêu đào tạo chưa cụ thể: Mục tiêu đào tạo hiện tại mang tính chung chung, khó đánh giá hiệu quả. Chỉ khoảng 45% cán bộ quản lý đánh giá mục tiêu đào tạo rõ ràng và phù hợp với yêu cầu công việc.

  3. Phương pháp đào tạo còn hạn chế: Công ty chủ yếu áp dụng các phương pháp truyền thống, thiếu đa dạng và đổi mới. Khoảng 70% người học phản ánh các khóa đào tạo mang tính lý thuyết nhiều hơn thực hành, gây giảm hiệu quả tiếp thu.

  4. Nguồn lực phục vụ đào tạo chưa đáp ứng đủ: Kinh phí đào tạo tăng qua các năm nhưng vẫn chiếm tỷ trọng thấp trong tổng chi phí công ty, cơ sở vật chất kỹ thuật chưa đồng bộ, đội ngũ giáo viên chủ yếu kiêm nhiệm, thiếu kỹ năng sư phạm. Số liệu cho thấy kinh phí đào tạo chỉ chiếm khoảng 1,5% tổng chi phí sản xuất kinh doanh.

  5. Đánh giá hiệu quả đào tạo mang tính chủ quan: Việc đánh giá sau đào tạo chưa được thực hiện bài bản, chủ yếu dựa vào nhận xét của trưởng đơn vị, thiếu các công cụ đánh giá khoa học và toàn diện.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân khách quan bao gồm sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ, áp lực hội nhập kinh tế quốc tế, và hệ thống chính sách đào tạo còn thiếu đồng bộ. Nguyên nhân chủ quan là do công ty chưa xây dựng chiến lược đào tạo rõ ràng, kinh phí hạn chế, tư duy đào tạo chưa đổi mới, và thiếu đội ngũ chuyên trách.

So sánh với các nghiên cứu trong ngành đóng tàu và các doanh nghiệp cùng quy mô, kết quả tương đồng về những khó khăn trong xác định nhu cầu và phương pháp đào tạo. Tuy nhiên, công ty đã có những bước tiến trong việc đầu tư cơ sở vật chất và nâng cao chất lượng đội ngũ quản lý.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ người lao động hài lòng với các khía cạnh đào tạo, bảng tổng hợp kinh phí đào tạo qua các năm và sơ đồ quy trình đào tạo hiện tại để minh họa các điểm nghẽn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Hoàn thiện quy trình xác định nhu cầu đào tạo: Áp dụng phân tích công việc và đánh giá năng lực người lao động định kỳ để xác định nhu cầu đào tạo chính xác, đảm bảo đúng người, đúng việc. Thời gian thực hiện: 2023-2024. Chủ thể: Phòng Tổ chức phối hợp phòng chuyên môn.

  2. Xây dựng mục tiêu đào tạo cụ thể, đo lường được: Thiết kế mục tiêu cho từng khóa học dựa trên nhu cầu thực tế và yêu cầu công việc, tạo cơ sở đánh giá hiệu quả đào tạo. Thời gian: 2023. Chủ thể: Ban lãnh đạo và bộ phận đào tạo.

  3. Đa dạng hóa phương pháp đào tạo: Kết hợp đào tạo trong công việc và ngoài công việc, áp dụng công nghệ thông tin, đào tạo từ xa, mô phỏng thực tế để tăng tính hấp dẫn và hiệu quả. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Bộ phận đào tạo và các phòng ban liên quan.

  4. Nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ đào tạo: Tổ chức các khóa bồi dưỡng kỹ năng sư phạm, chuyên môn cho giáo viên nội bộ, đồng thời tuyển dụng hoặc hợp tác với chuyên gia bên ngoài. Thời gian: 2023-2024. Chủ thể: Phòng Nhân sự và đào tạo.

  5. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và quản lý kinh phí đào tạo hiệu quả: Xây dựng kế hoạch ngân sách đào tạo rõ ràng, ưu tiên đầu tư thiết bị hiện đại phục vụ đào tạo, đồng thời xây dựng chính sách khuyến khích người lao động tham gia đào tạo. Thời gian: 2023-2025. Chủ thể: Ban Giám đốc và phòng Tài vụ.

  6. Xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả đào tạo khoa học: Áp dụng mô hình đánh giá 4 cấp độ của Kirkpatrick, sử dụng công cụ khảo sát, phỏng vấn và đánh giá thực tế sau đào tạo để điều chỉnh chương trình. Thời gian: 2023. Chủ thể: Bộ phận đào tạo phối hợp phòng nhân sự.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Ban lãnh đạo doanh nghiệp: Nhận diện các vấn đề và giải pháp nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, từ đó xây dựng chiến lược phát triển bền vững.

  2. Phòng nhân sự và đào tạo: Áp dụng các phương pháp xác định nhu cầu, xây dựng chương trình đào tạo và đánh giá hiệu quả đào tạo một cách khoa học.

  3. Sinh viên và nghiên cứu sinh chuyên ngành quản trị nhân lực, kinh tế: Sử dụng luận văn làm tài liệu tham khảo để hiểu rõ thực trạng và giải pháp đào tạo trong doanh nghiệp sản xuất công nghiệp.

  4. Các doanh nghiệp cùng ngành hoặc quy mô tương đồng: Tham khảo mô hình và kinh nghiệm đào tạo nguồn nhân lực, áp dụng các giải pháp phù hợp với đặc thù doanh nghiệp mình.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao công tác đào tạo nguồn nhân lực lại quan trọng đối với doanh nghiệp?
    Đào tạo giúp nâng cao kỹ năng, kiến thức cho người lao động, đáp ứng yêu cầu công việc và công nghệ mới, từ đó tăng năng suất và lợi thế cạnh tranh. Ví dụ, Công ty cổ phần đóng tàu Sông Cấm đã cải thiện thu nhập và năng lực lao động nhờ đầu tư đào tạo.

  2. Làm thế nào để xác định nhu cầu đào tạo chính xác?
    Cần phân tích công việc, đánh giá năng lực hiện tại của người lao động và so sánh với yêu cầu công việc. Phương pháp phỏng vấn, khảo sát và quan sát thực tế được sử dụng để thu thập thông tin.

  3. Phương pháp đào tạo nào hiệu quả nhất trong doanh nghiệp sản xuất?
    Kết hợp đào tạo trong công việc (học nghề, kèm cặp) và đào tạo ngoài công việc (lớp học, đào tạo từ xa) giúp người lao động vừa nắm lý thuyết vừa thực hành hiệu quả.

  4. Làm sao để đánh giá hiệu quả đào tạo một cách khách quan?
    Áp dụng mô hình đánh giá 4 cấp độ của Kirkpatrick, thu thập phản hồi người học, đo lường kết quả học tập, quan sát ứng dụng vào công việc và đánh giá tác động đến tổ chức.

  5. Doanh nghiệp có thể khắc phục hạn chế về kinh phí đào tạo như thế nào?
    Có thể tận dụng nguồn giáo viên nội bộ, hợp tác với các tổ chức đào tạo uy tín, đồng thời xây dựng chính sách khuyến khích người lao động tham gia đào tạo để tối ưu hóa chi phí.

Kết luận

  • Đào tạo nguồn nhân lực là yếu tố then chốt giúp Công ty cổ phần đóng tàu Sông Cấm nâng cao năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững trong bối cảnh hội nhập.
  • Thực trạng đào tạo còn nhiều hạn chế như xác định nhu cầu chưa chính xác, mục tiêu đào tạo chung chung, phương pháp đào tạo chưa đa dạng và đội ngũ giáo viên thiếu chuyên nghiệp.
  • Luận văn đã đề xuất các giải pháp cụ thể như hoàn thiện quy trình xác định nhu cầu, xây dựng mục tiêu đào tạo rõ ràng, đa dạng hóa phương pháp đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và quản lý kinh phí hiệu quả.
  • Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho các doanh nghiệp cùng ngành và làm tài liệu tham khảo cho các trường đại học, cao đẳng chuyên ngành quản trị nhân lực.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai các giải pháp đề xuất từ năm 2023 đến 2025, đồng thời xây dựng hệ thống đánh giá hiệu quả đào tạo toàn diện nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.

Hành động ngay hôm nay để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp trong tương lai!