Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ tại Việt Nam, đặc biệt là tại các vùng nông thôn, việc đào tạo nghề cho lao động nông thôn trở thành một nhiệm vụ cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng nhu cầu chuyển dịch cơ cấu lao động và phát triển kinh tế - xã hội. Huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai, với diện tích tự nhiên 410,78 km² và dân số trung bình năm 2019 khoảng 261 nghìn người, đang trải qua quá trình chuyển đổi mạnh mẽ từ một huyện thuần nông sang trung tâm công nghiệp, dịch vụ với 9 khu công nghiệp và hơn 110.000 lao động trong các khu công nghiệp. Tỷ lệ lao động qua đào tạo nghề đạt khoảng 65%, tuy nhiên vẫn còn nhiều thách thức trong việc đáp ứng nhu cầu học nghề và chất lượng đào tạo.

Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng đào tạo nghề cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Nhơn Trạch trong giai đoạn 2016-2019, từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề, góp phần ổn định việc làm, tăng thu nhập và phát triển kinh tế địa phương. Phạm vi nghiên cứu tập trung tại huyện Nhơn Trạch, với dữ liệu sơ cấp thu thập năm 2020 và dữ liệu thứ cấp trong giai đoạn 2016-2019. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc cung cấp cơ sở khoa học cho các chính sách đào tạo nghề, đồng thời hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực phù hợp với xu hướng chuyển dịch cơ cấu lao động và nhu cầu thị trường lao động địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các khái niệm cơ bản về đào tạo, nghề nghiệp và lao động nông thôn. Đào tạo nghề được hiểu là quá trình trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết để người lao động có thể thực hiện thành công một nghề, theo quy định của Luật Giáo dục nghề nghiệp năm 2014 và 2019. Khái niệm lao động nông thôn bao gồm những người trong độ tuổi lao động sinh sống và làm việc tại vùng nông thôn, có nhu cầu và khả năng tham gia đào tạo nghề nhằm nâng cao năng lực và chuyển đổi nghề nghiệp.

Khung lý thuyết còn bao gồm mô hình xác định nhu cầu đào tạo nghề dựa trên khảo sát thực tế, phân tích cơ cấu ngành nghề và đối tượng đào tạo phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội địa phương. Ngoài ra, mô hình tổ chức đào tạo nghề kết hợp giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp được áp dụng nhằm tăng cường tính thực tiễn và hiệu quả của đào tạo.

Các khái niệm chính bao gồm: đào tạo nghề, lao động nông thôn, nhu cầu đào tạo nghề, chương trình đào tạo nghề, và các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo nghề như cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, nguồn tài chính và chính sách quản lý.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp thu thập dữ liệu thứ cấp và sơ cấp. Dữ liệu thứ cấp được thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo tổng kết, số liệu thống kê của các cơ quan quản lý nhà nước như Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội, Chi cục Thống kê huyện Nhơn Trạch trong giai đoạn 2016-2019. Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua khảo sát bằng phiếu điều tra với 80 lao động nông thôn và 12 cán bộ quản lý, giáo viên đào tạo nghề trên địa bàn huyện vào tháng 5 năm 2020.

Phương pháp chọn mẫu là chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo đại diện cho các nhóm đối tượng khác nhau trong lao động nông thôn. Phân tích dữ liệu sử dụng phần mềm Excel để thống kê, tổng hợp và so sánh các chỉ số về nhu cầu học nghề, đánh giá chương trình đào tạo và kết quả đào tạo nghề.

Phương pháp phân tích bao gồm phân tích thống kê mô tả, so sánh tỷ lệ phần trăm giữa các năm và các nhóm ngành nghề, đồng thời sử dụng phương pháp chuyên gia để thu thập ý kiến đánh giá từ các nhà quản lý và giáo viên nhằm đảm bảo tính khách quan và toàn diện của nghiên cứu.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Nhu cầu đào tạo nghề tăng mạnh: Tỷ lệ lao động nông thôn có nhu cầu học nghề tăng từ 22,5% năm 2016 lên 38,5% năm 2019, tương đương tăng 16.021 người, cho thấy sự quan tâm ngày càng lớn của người lao động đối với đào tạo nghề.

  2. Ngành nghề ưu tiên: Trong số người có nhu cầu học nghề, 52,9% chọn ngành công nghiệp, 26,6% chọn ngành nông nghiệp, 8,8% chọn tiểu thủ công nghiệp và 8,8% chọn thương mại, dịch vụ. Điều này phản ánh xu hướng chuyển dịch lao động từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ tại địa phương.

  3. Chất lượng và tính phù hợp của chương trình đào tạo: 52,5% học viên đánh giá chương trình đào tạo đáp ứng nhu cầu thị trường lao động, 32,5% cho rằng phù hợp với xu thế phát triển, nhưng vẫn còn 15% cho rằng chương trình chưa phù hợp và cần bổ sung. Đồng thời, 39,1% lao động không muốn học nghề do chất lượng đào tạo chưa đảm bảo hoặc chưa gắn với việc làm.

  4. Hình thức đào tạo đa dạng: Đào tạo ngắn hạn dưới 3 tháng chiếm ưu thế, phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn có trình độ văn hóa thấp và nhu cầu học nghề nhanh chóng. Đào tạo trung hạn từ 3 đến dưới 6 tháng cũng được triển khai tại các cơ sở đào tạo nghề trên địa bàn.

Thảo luận kết quả

Sự gia tăng nhu cầu học nghề phản ánh nhận thức ngày càng cao của lao động nông thôn về vai trò của đào tạo nghề trong việc nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống. Việc ưu tiên ngành công nghiệp phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế của huyện Nhơn Trạch, nơi có nhiều khu công nghiệp thu hút lao động.

Tuy nhiên, tỷ lệ lao động không muốn học nghề còn cao do chất lượng đào tạo chưa đáp ứng kỳ vọng và chưa gắn kết chặt chẽ với nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp. So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, việc phối hợp giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp là yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề, giảm thiểu khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn.

Việc đa dạng hóa hình thức đào tạo, đặc biệt là đào tạo ngắn hạn và đào tạo lưu động tại địa phương, phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn, giúp tăng khả năng tiếp cận và tham gia học nghề. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tăng trưởng nhu cầu học nghề theo năm, bảng phân bố ngành nghề ưu tiên và biểu đồ đánh giá chất lượng chương trình đào tạo từ học viên.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường phối hợp giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp: Xây dựng các chương trình đào tạo gắn liền với nhu cầu tuyển dụng thực tế, tổ chức thực hành tại doanh nghiệp nhằm nâng cao kỹ năng thực tế cho học viên. Chủ thể thực hiện là các cơ sở đào tạo nghề và doanh nghiệp, triển khai trong giai đoạn 2021-2025.

  2. Đa dạng hóa hình thức đào tạo nghề: Mở rộng đào tạo ngắn hạn, đào tạo lưu động tại các xã, thôn nhằm phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn và tăng khả năng tiếp cận học nghề. Chủ thể là Phòng Lao động - Thương binh và Xã hội huyện phối hợp với các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, thực hiện trong 3 năm tới.

  3. Nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý: Tổ chức các khóa bồi dưỡng, cập nhật kiến thức kỹ thuật mới, kỹ năng sư phạm và quản lý đào tạo nghề. Chủ thể là các cơ sở đào tạo nghề và Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Đồng Nai, thực hiện liên tục từ năm 2021.

  4. Đầu tư cải thiện cơ sở vật chất và trang thiết bị đào tạo: Cập nhật, bổ sung thiết bị hiện đại phù hợp với các ngành nghề đào tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho học viên thực hành và nâng cao tay nghề. Chủ thể là UBND huyện và các cơ sở đào tạo nghề, ưu tiên thực hiện trong giai đoạn 2021-2023.

  5. Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức: Phổ biến vai trò và lợi ích của đào tạo nghề đến người lao động, đặc biệt là các nhóm đối tượng chưa có nhu cầu học nghề, nhằm khuyến khích tham gia đào tạo. Chủ thể là các tổ chức đoàn thể, chính quyền địa phương, triển khai thường xuyên.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về lao động và đào tạo nghề: Luận văn cung cấp cơ sở dữ liệu và phân tích thực trạng, giúp hoạch định chính sách đào tạo nghề phù hợp với đặc điểm địa phương.

  2. Các cơ sở đào tạo nghề và giáo viên: Tham khảo để cải tiến chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng giảng dạy và tổ chức các hình thức đào tạo phù hợp với nhu cầu thực tế.

  3. Doanh nghiệp và nhà tuyển dụng lao động: Hiểu rõ nhu cầu và chất lượng nguồn nhân lực đào tạo nghề, từ đó phối hợp hiệu quả với các cơ sở đào tạo trong việc tuyển dụng và đào tạo lại.

  4. Người lao động nông thôn và các tổ chức xã hội: Nắm bắt thông tin về các chương trình đào tạo nghề, hình thức đào tạo và lợi ích khi tham gia học nghề, từ đó có định hướng phát triển nghề nghiệp phù hợp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao đào tạo nghề cho lao động nông thôn lại quan trọng tại huyện Nhơn Trạch?
    Đào tạo nghề giúp lao động nông thôn thích ứng với chuyển dịch cơ cấu kinh tế từ nông nghiệp sang công nghiệp và dịch vụ, nâng cao thu nhập và ổn định cuộc sống trong bối cảnh đô thị hóa và phát triển công nghiệp mạnh mẽ.

  2. Ngành nghề nào được ưu tiên đào tạo tại huyện Nhơn Trạch?
    Ngành công nghiệp chiếm ưu thế với 52,9% nhu cầu học nghề, tiếp theo là nông nghiệp 26,6%, tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ mỗi ngành chiếm khoảng 8,8%, phù hợp với xu hướng phát triển kinh tế địa phương.

  3. Hình thức đào tạo nghề nào phù hợp với lao động nông thôn?
    Đào tạo ngắn hạn dưới 3 tháng và đào tạo lưu động tại địa phương được đánh giá phù hợp nhất do tính linh hoạt, thời gian ngắn và phù hợp với đặc điểm lao động có trình độ văn hóa thấp.

  4. Những khó khăn chính trong công tác đào tạo nghề hiện nay là gì?
    Chất lượng đào tạo chưa đáp ứng kỳ vọng, chương trình chưa gắn kết chặt chẽ với nhu cầu tuyển dụng của doanh nghiệp, cơ sở vật chất còn hạn chế và nhận thức của một số lao động về học nghề chưa cao.

  5. Làm thế nào để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn?
    Cần tăng cường phối hợp giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp, đa dạng hóa hình thức đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và đẩy mạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức người lao động.

Kết luận

  • Đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Nhơn Trạch có nhu cầu ngày càng tăng, đặc biệt trong các ngành công nghiệp và dịch vụ.
  • Chương trình đào tạo đã cơ bản đáp ứng nhu cầu thị trường nhưng vẫn cần cải tiến để phù hợp hơn với thực tế và nâng cao chất lượng.
  • Hình thức đào tạo ngắn hạn và đào tạo lưu động phù hợp với đặc điểm lao động nông thôn, cần được mở rộng và phát triển.
  • Các yếu tố như cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên và sự phối hợp với doanh nghiệp là then chốt để nâng cao hiệu quả đào tạo nghề.
  • Đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm tăng cường đào tạo nghề, góp phần phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển kinh tế địa phương.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý, cơ sở đào tạo và doanh nghiệp cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục nghiên cứu, cập nhật nhu cầu đào tạo nghề để đảm bảo tính kịp thời và hiệu quả. Để biết thêm chi tiết và ứng dụng thực tiễn, quý độc giả và các bên liên quan được khuyến khích tham khảo toàn bộ luận văn.