Tổng quan nghiên cứu

Ngành công nghiệp thời trang nhanh (fast fashion) đang đối mặt với áp lực ngày càng tăng về vấn đề môi trường khi đóng góp khoảng 10% lượng khí thải toàn cầu, tương đương 1,2 tỷ tấn CO₂ mỗi năm, vượt qua cả ngành vận tải biển và hàng không cộng lại. Dự báo đến năm 2030, lượng khí thải này có thể tăng hơn 50% nếu không có biện pháp kiểm soát hiệu quả. Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn nhà cung cấp xanh trở thành một yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường và nâng cao hiệu quả phát triển bền vững. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là xây dựng một mô hình đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp xanh trong ngành thời trang nhanh, dựa trên tích hợp phương pháp AHP và TOPSIS với tập hợp neutrosophic giá trị khoảng (Interval-valued Neutrosophic Sets) nhằm xử lý sự không chắc chắn và mơ hồ trong dữ liệu đánh giá.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào ngành thời trang nhanh tại Việt Nam, với dữ liệu thu thập từ 6 chuyên gia có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng và mua nguyên liệu cho các doanh nghiệp may mặc. Nghiên cứu không chỉ xác định các tiêu chí quan trọng trong lựa chọn nhà cung cấp xanh mà còn đánh giá và xếp hạng các nhà cung cấp tiêu biểu trong ngành. Kết quả nghiên cứu có ý nghĩa thực tiễn lớn trong việc hỗ trợ doanh nghiệp thời trang nhanh nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua quản lý chuỗi cung ứng bền vững, đồng thời góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế gắn liền với bảo vệ môi trường.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên ba lý thuyết và mô hình chính:

  1. Quản lý chuỗi cung ứng xanh (Green Supply Chain Management - GSCM): Là sự kết hợp giữa quản lý chuỗi cung ứng và quản lý môi trường nhằm cân bằng hiệu quả kinh tế và bảo vệ môi trường. GSCM giúp doanh nghiệp giảm thiểu tác động tiêu cực của sản phẩm và dịch vụ trong toàn bộ vòng đời.

  2. Phương pháp Phân tích Hệ thống Phân cấp (Analytic Hierarchy Process - AHP): Phương pháp đa tiêu chí giúp xác định trọng số ưu tiên của các tiêu chí dựa trên so sánh cặp đôi và đánh giá của chuyên gia. AHP được mở rộng bằng tập neutrosophic giá trị khoảng để xử lý sự không chắc chắn và mơ hồ trong đánh giá.

  3. Phương pháp TOPSIS (Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution): Phương pháp xếp hạng các lựa chọn dựa trên khoảng cách đến giải pháp lý tưởng tích cực và tiêu cực, giúp lựa chọn phương án tối ưu trong các lựa chọn đa tiêu chí.

Các khái niệm chính bao gồm: tiêu chí môi trường (hệ thống quản lý môi trường, kiểm soát ô nhiễm, sản phẩm xanh), tiêu chí kinh tế (chất lượng, giao hàng, dịch vụ, chi phí, liên minh chiến lược), tiêu chí xã hội (vấn đề đạo đức và tuân thủ pháp luật, an toàn lao động, minh bạch thông tin).

Phương pháp nghiên cứu

Nguồn dữ liệu chính được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp 6 chuyên gia trong lĩnh vực chuỗi cung ứng và mua nguyên liệu ngành may mặc, đảm bảo độ tin cậy và chính xác của dữ liệu. Phương pháp chọn mẫu là chọn chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn và kiến thức chuyên sâu về ngành thời trang nhanh.

Quy trình phân tích dữ liệu gồm:

  • Xây dựng ma trận so sánh cặp đôi theo ngôn ngữ đánh giá được chuyển đổi sang tập neutrosophic giá trị khoảng.
  • Tổng hợp và chuẩn hóa ma trận bằng công thức trọng số neutrosophic.
  • Tính trọng số quan trọng của các tiêu chí và tiêu chí con bằng phương pháp AHP mở rộng.
  • Xây dựng ma trận đánh giá các nhà cung cấp theo từng tiêu chí, chuẩn hóa và nhân trọng số.
  • Áp dụng TOPSIS neutrosophic để tính khoảng cách đến giải pháp lý tưởng và xếp hạng các nhà cung cấp.
  • Thời gian nghiên cứu kéo dài trong khoảng 6 tháng, từ thu thập dữ liệu đến phân tích và báo cáo kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Trọng số các tiêu chí chính: Tiêu chí môi trường chiếm trọng số cao nhất với khoảng 42,68%, tiếp theo là tiêu chí kinh tế và xã hội. Trong đó, kiểm soát ô nhiễm (C12) là tiêu chí con quan trọng nhất với trọng số toàn cục 13,16%, sản phẩm xanh (C13) và hệ thống an toàn lao động (C32) cũng có trọng số cao lần lượt khoảng 12%.

  2. Xếp hạng nhà cung cấp: Qua phương pháp TOPSIS neutrosophic, nhà cung cấp Fast Retailing (S2) được xếp hạng cao nhất với điểm số 0,540, tiếp theo là Inditex (S1), Patagonia (S4), và thấp nhất là H&M (S3). Khoảng cách Euclidean từ giải pháp lý tưởng tích cực và tiêu cực cho thấy sự khác biệt rõ rệt giữa các nhà cung cấp.

  3. Đánh giá chi tiết: H&M, mặc dù đã có các sáng kiến thời trang thân thiện môi trường, vẫn bị đánh giá thấp do sử dụng nhiều nguyên liệu polyester khó phân hủy, gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Ngược lại, Fast Retailing và Inditex có các chính sách và thực hành xanh hiệu quả hơn, thể hiện qua các tiêu chí môi trường và xã hội.

  4. So sánh với nghiên cứu khác: Kết quả phù hợp với các nghiên cứu trước đây cho thấy tiêu chí môi trường ngày càng được ưu tiên trong lựa chọn nhà cung cấp ngành thời trang. Việc áp dụng tập neutrosophic giúp xử lý tốt hơn sự không chắc chắn trong đánh giá chuyên gia so với các phương pháp truyền thống.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân trọng số cao của tiêu chí môi trường phản ánh sự quan tâm ngày càng lớn của ngành thời trang nhanh đối với các vấn đề ô nhiễm và biến đổi khí hậu. Việc lựa chọn nhà cung cấp xanh không chỉ giúp giảm thiểu tác động môi trường mà còn nâng cao uy tín và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Sự khác biệt trong xếp hạng nhà cung cấp cho thấy tầm quan trọng của việc đánh giá toàn diện các yếu tố môi trường, kinh tế và xã hội.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện trọng số các tiêu chí và biểu đồ đường thể hiện điểm số xếp hạng từng nhà cung cấp, giúp trực quan hóa sự khác biệt và ưu tiên trong lựa chọn. Bảng tổng hợp khoảng cách Euclidean cũng minh họa rõ ràng mức độ gần xa với giải pháp lý tưởng.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường kiểm soát ô nhiễm: Do tiêu chí kiểm soát ô nhiễm có trọng số cao nhất, doanh nghiệp nên ưu tiên hợp tác với nhà cung cấp có hệ thống quản lý chất thải và khí thải hiệu quả, giảm thiểu tác động môi trường. Thời gian thực hiện trong 6-12 tháng, chủ thể là bộ phận mua hàng và quản lý môi trường.

  2. Phát triển sản phẩm xanh: Khuyến khích nhà cung cấp sử dụng nguyên liệu tái chế, thân thiện môi trường và áp dụng công nghệ sản xuất sạch. Mục tiêu nâng tỷ lệ sản phẩm xanh lên ít nhất 30% trong vòng 2 năm.

  3. Nâng cao tiêu chuẩn an toàn lao động: Đảm bảo nhà cung cấp tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn và sức khỏe nghề nghiệp, giảm thiểu rủi ro cho người lao động. Thực hiện đánh giá định kỳ hàng năm.

  4. Minh bạch thông tin và tuân thủ pháp luật: Yêu cầu nhà cung cấp cung cấp đầy đủ thông tin về nguyên liệu, quy trình sản xuất và tuân thủ các quy định pháp luật liên quan. Thiết lập hệ thống báo cáo và kiểm tra định kỳ.

  5. Xây dựng liên minh chiến lược: Tăng cường hợp tác lâu dài với các nhà cung cấp xanh có năng lực, tạo ra chuỗi cung ứng bền vững và ổn định. Lập kế hoạch hợp tác 3-5 năm.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Doanh nghiệp ngành thời trang nhanh: Hỗ trợ xây dựng chiến lược lựa chọn nhà cung cấp xanh, nâng cao hiệu quả quản lý chuỗi cung ứng và phát triển bền vững.

  2. Chuyên gia quản lý chuỗi cung ứng: Cung cấp phương pháp luận tích hợp AHP-TOPSIS với tập neutrosophic để xử lý dữ liệu không chắc chắn trong đánh giá đa tiêu chí.

  3. Nhà nghiên cứu lĩnh vực môi trường và phát triển bền vững: Tham khảo mô hình đánh giá tác động môi trường trong ngành công nghiệp thời trang, góp phần phát triển các nghiên cứu liên ngành.

  4. Cơ quan quản lý và hoạch định chính sách: Sử dụng kết quả nghiên cứu để xây dựng các chính sách khuyến khích phát triển chuỗi cung ứng xanh và thúc đẩy trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao chọn phương pháp AHP-TOPSIS kết hợp với tập neutrosophic?
    Phương pháp này giúp xử lý tốt sự không chắc chắn và mơ hồ trong đánh giá chuyên gia, đồng thời kết hợp ưu điểm của AHP trong xác định trọng số và TOPSIS trong xếp hạng lựa chọn, phù hợp với bài toán đa tiêu chí phức tạp.

  2. Tiêu chí nào quan trọng nhất trong lựa chọn nhà cung cấp xanh?
    Kiểm soát ô nhiễm được xác định là tiêu chí quan trọng nhất với trọng số toàn cục khoảng 13,16%, phản ánh sự ưu tiên hàng đầu trong bảo vệ môi trường.

  3. Làm thế nào để áp dụng kết quả nghiên cứu vào thực tế doanh nghiệp?
    Doanh nghiệp có thể sử dụng mô hình để đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp dựa trên các tiêu chí đã xác định, từ đó xây dựng chiến lược hợp tác và cải tiến chuỗi cung ứng xanh.

  4. Phạm vi áp dụng của mô hình có giới hạn không?
    Mô hình được thiết kế cho ngành thời trang nhanh nhưng có thể điều chỉnh để áp dụng cho các ngành công nghiệp khác có yêu cầu lựa chọn nhà cung cấp xanh tương tự.

  5. Làm sao để đảm bảo tính khách quan trong đánh giá chuyên gia?
    Nghiên cứu sử dụng nhóm chuyên gia có kinh nghiệm thực tiễn, áp dụng phương pháp tổng hợp neutrosophic để giảm thiểu sai số và mâu thuẫn trong đánh giá.

Kết luận

  • Luận văn đã xây dựng thành công mô hình đánh giá và lựa chọn nhà cung cấp xanh trong ngành thời trang nhanh dựa trên tích hợp phương pháp AHP-TOPSIS với tập neutrosophic giá trị khoảng, xử lý hiệu quả sự không chắc chắn trong dữ liệu.
  • Tiêu chí môi trường, đặc biệt là kiểm soát ô nhiễm, được xác định là yếu tố quan trọng nhất trong lựa chọn nhà cung cấp xanh.
  • Kết quả xếp hạng cho thấy Fast Retailing là nhà cung cấp xanh tốt nhất, trong khi H&M cần cải thiện nhiều hơn về mặt môi trường.
  • Nghiên cứu góp phần bổ sung kiến thức về quản lý chuỗi cung ứng xanh trong ngành thời trang nhanh, đồng thời cung cấp công cụ hỗ trợ ra quyết định cho doanh nghiệp.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai mô hình trong thực tế doanh nghiệp, mở rộng nghiên cứu sang các ngành khác và phát triển các công cụ phần mềm hỗ trợ đánh giá.

Hành động khuyến nghị: Doanh nghiệp và nhà quản lý chuỗi cung ứng nên áp dụng mô hình này để nâng cao hiệu quả lựa chọn nhà cung cấp xanh, góp phần phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.