Luận Văn Thạc Sĩ: Đánh Giá Kết Quả Xây Dựng Mô Hình Khuyến Lâm Tại Quảng Ninh (2005-2010)

• Tác giả: Nguyễn Văn Tuấn
• Người hướng dẫn: PGS.TS Lê Sỹ Trung
• Trường học: Đại Học Thái Nguyên
• Chuyên ngành: Lâm Học
• Đề tài: Đánh Giá Kết Quả Xây Dựng Mô Hình Khuyến Lâm Tại Quảng Ninh Giai Đoạn 2005-2010
• Loại tài liệu: Luận Văn Thạc Sĩ
• Năm xuất bản: 2012
• Địa điểm: Thái Nguyên

• MỞ ĐẦU
• 1. CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
• 1.1. Cơ sở khoa học
• 1.2. Cơ sở pháp lý
• 1.3. Lịch sử nghiên cứu khuyến nông
• 1.3.1. Trên thế giới
• 1.3.1.1. Mỹ
• 1.3.1.2. Ấn Độ
• 1.3.1.3. Thái Lan
• 1.3.1.4. Trung Quốc
• 1.3.2. Trong nước

I. Đánh giá kết quả xây dựng mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005 2010

Đánh giá kết quả xây dựng mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 là một nghiên cứu quan trọng nhằm phân tích hiệu quả của các mô hình khuyến lâm trong việc phát triển lâm nghiệp tại tỉnh Quảng Ninh. Giai đoạn này chứng kiến sự gia tăng đáng kể diện tích rừng trồng, từ 11,9% năm 1992 lên 50,2% năm 2010. Các mô hình khuyến lâm đã đóng vai trò cầu nối giữa nhà nông, nhà nước, nhà khoa học và nhà doanh nghiệp, giúp người dân tiếp cận kiến thức khoa học kỹ thuật mới và áp dụng vào thực tế sản xuất.

1.1. Xây dựng mô hình khuyến lâm

Xây dựng mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 tập trung vào việc thiết lập các mô hình lâm sinh, trình diễn kỹ thuật trồng rừng và chuyển giao công nghệ. Các mô hình này đã giúp người dân học tập và áp dụng các phương pháp canh tác tiên tiến, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất. Các mô hình khuyến lâm cũng đã góp phần bảo vệ và phát triển rừng tự nhiên, trồng rừng mới và xây dựng các mô hình nông lâm kết hợp.

1.2. Kết quả xây dựng mô hình khuyến lâm

Kết quả xây dựng mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 đã mang lại những thành tựu đáng kể. Diện tích rừng trồng mới đạt 69.827 ha, góp phần nâng độ che phủ rừng lên 50,2% năm 2010. Các mô hình khuyến lâm đã giúp người dân nâng cao thu nhập thông qua việc tham gia trồng rừng và sản xuất lâm sản. Tuy nhiên, vẫn còn một số hạn chế như lựa chọn lập địa trồng rừng chưa phù hợp và kỹ thuật lâm sinh cần được cải thiện.

II. Khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005 2010

Khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 đã đóng góp quan trọng vào việc phát triển lâm nghiệp bền vững. Các chương trình khuyến lâm đã tập trung vào việc bảo vệ rừng tự nhiên, trồng rừng mới và xây dựng các mô hình nông lâm kết hợp. Các hoạt động khuyến lâm đã giúp người dân nâng cao nhận thức về môi trường và kỹ thuật canh tác, từ đó cải thiện thu nhập và đời sống.

2.1. Mô hình khuyến lâm Quảng Ninh

Mô hình khuyến lâm Quảng Ninh đã thiết lập được hệ thống các mô hình lâm sinh ở nhiều thôn bản, giúp người dân học tập và áp dụng các kỹ thuật trồng rừng tiên tiến. Các mô hình này đã trình diễn kỹ thuật trồng cây nguyên liệu, cây đặc sản và cây bản địa có giá trị kinh tế cao. Điều này đã giúp người dân lựa chọn các loài cây trồng và phương thức kỹ thuật phù hợp với điều kiện sinh thái của từng tiểu vùng.

2.2. Đánh giá mô hình khuyến lâm

Đánh giá mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 cho thấy các mô hình này đã đáp ứng được phần nào nguyện vọng của người dân. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều vấn đề tồn tại cần được giải quyết như lựa chọn lập địa trồng rừng, kỹ thuật lâm sinh và quy mô các mô hình. Việc đánh giá toàn diện và có hệ thống các mô hình khuyến lâm là cần thiết để rút ra những bài học kinh nghiệm và lựa chọn các mô hình có triển vọng ứng dụng trong tương lai.

III. Xây dựng khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005 2010

Xây dựng khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 đã được thực hiện thông qua việc huy động các nguồn vốn từ chương trình mục tiêu Quốc gia, ngân sách địa phương và vốn hỗ trợ phát triển sản xuất. Các hoạt động khuyến lâm đã tập trung vào việc chuyển giao kỹ thuật trồng rừng, nâng cao nhận thức của người dân và xây dựng các mô hình sản xuất tiêu biểu. Điều này đã góp phần phát triển lâm nghiệp bền vững và cải thiện đời sống người dân.

3.1. Xây dựng mô hình tại Quảng Ninh

Xây dựng mô hình tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 đã tập trung vào việc thiết lập các mô hình lâm sinh và trình diễn kỹ thuật trồng rừng. Các mô hình này đã giúp người dân học tập và áp dụng các phương pháp canh tác tiên tiến, từ đó nâng cao hiệu quả sản xuất. Các mô hình khuyến lâm cũng đã góp phần bảo vệ và phát triển rừng tự nhiên, trồng rừng mới và xây dựng các mô hình nông lâm kết hợp.

3.2. Khuyến lâm giai đoạn 2005 2010

Khuyến lâm giai đoạn 2005-2010 tại Quảng Ninh đã đóng góp quan trọng vào việc phát triển lâm nghiệp bền vững. Các chương trình khuyến lâm đã tập trung vào việc bảo vệ rừng tự nhiên, trồng rừng mới và xây dựng các mô hình nông lâm kết hợp. Các hoạt động khuyến lâm đã giúp người dân nâng cao nhận thức về môi trường và kỹ thuật canh tác, từ đó cải thiện thu nhập và đời sống.

Tổng quan nghiên cứu

Quảng Ninh là tỉnh biên giới miền núi, hải đảo thuộc vùng Đông Bắc Việt Nam, với tổng diện tích tự nhiên khoảng 607.910 ha, trong đó diện tích rừng và đất rừng chiếm tới 70% (khoảng 427.000 ha). Rừng đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, phòng hộ đầu nguồn, cung cấp nguyên liệu cho các ngành công nghiệp than, giấy và nhiều sản phẩm lâm đặc sản có giá trị kinh tế cao. Giai đoạn 2005-2010, Quảng Ninh đã trồng mới được gần 70.000 ha rừng, nâng độ che phủ rừng từ 11,9% năm 1992 lên 50,2% năm 2010, nhờ sự phối hợp của các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân.

Công tác khuyến lâm được xem là cầu nối giữa nhà nông, nhà nước, nhà khoa học và doanh nghiệp, giúp người dân tiếp cận kiến thức khoa học kỹ thuật mới, giống cây trồng phát triển nhanh, kháng bệnh, góp phần quản lý bền vững tài nguyên rừng và cải thiện thu nhập hộ gia đình. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá hiệu quả các mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010, từ đó lựa chọn mô hình hiệu quả, đề xuất phương pháp chuyển giao và chính sách phù hợp nhằm nhân rộng mô hình, góp phần phát triển lâm nghiệp bền vững trên địa bàn tỉnh.

Phạm vi nghiên cứu tập trung tại 3 huyện đại diện cho các vùng sinh thái khác nhau: Hoành Bồ, Vân Đồn và Ba Chẽ, với các xã tiêu biểu. Nghiên cứu có ý nghĩa quan trọng trong việc đánh giá toàn diện hiệu quả kinh tế, xã hội của các mô hình khuyến lâm, đồng thời cung cấp cơ sở khoa học cho việc hoạch định chính sách phát triển lâm nghiệp tại Quảng Ninh.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình nghiên cứu về khuyến lâm, phát triển lâm nghiệp bền vững và kinh tế lâm nghiệp xã hội. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết chuyển giao công nghệ và khuyến nông lâm: Khuyến lâm là quá trình chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật vào thực tiễn sản xuất, nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế của ngành lâm nghiệp. Lý thuyết này nhấn mạnh vai trò của sự phối hợp giữa nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân trong việc áp dụng tiến bộ kỹ thuật.

2. Mô hình đánh giá hiệu quả kinh tế - xã hội của các mô hình lâm nghiệp: Sử dụng các chỉ tiêu như Giá trị hiện tại ròng (NPV), Tỷ suất thu nhập trên chi phí (BCR), Tỷ suất thu hồi vốn nội bộ (IRR) để đánh giá hiệu quả kinh tế; đồng thời đánh giá tác động xã hội qua nhận thức, thu nhập và khả năng nhân rộng mô hình.

Các khái niệm chính bao gồm: khuyến lâm, mô hình trồng rừng thâm canh, lâm sản ngoài gỗ, nông lâm kết hợp, hiệu quả kinh tế xã hội, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp điều tra khảo sát kết hợp với phương pháp đánh giá nhanh có sự tham gia (PRA) và phương pháp chuyên gia. Cỡ mẫu khảo sát gồm các hộ gia đình tham gia mô hình khuyến lâm tại 6 xã thuộc 3 huyện: Hoành Bồ, Vân Đồn, Ba Chẽ. Mẫu được chọn ngẫu nhiên theo tỷ lệ 5-10% diện tích mô hình tại mỗi xã.

Nguồn dữ liệu bao gồm số liệu thứ cấp từ các báo cáo dự án, hồ sơ thiết kế, giám sát và đánh giá mô hình; số liệu khảo sát thực địa đo đạc các chỉ số sinh trưởng cây trồng; phỏng vấn cán bộ khuyến nông, quản lý địa phương và hộ dân tham gia mô hình.

Phân tích số liệu sử dụng phần mềm Excel và Foxpro, áp dụng các chỉ tiêu kinh tế như NPV, BCR, IRR để đánh giá hiệu quả kinh tế; phân tích SWOT để đánh giá thuận lợi, khó khăn, cơ hội và thách thức trong xây dựng mô hình. Các chỉ số sinh trưởng cây trồng được tính toán theo phương pháp bình quân cộng, dự đoán trữ lượng theo biểu đồ sinh trưởng.

Timeline nghiên cứu tập trung trong giai đoạn 2005-2010, với thu thập số liệu, khảo sát thực địa và phân tích dữ liệu diễn ra trong năm 2011-2012.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Hiệu quả xây dựng mô hình khuyến lâm: Từ năm 2005 đến 2010, Quảng Ninh đã triển khai nhiều mô hình khuyến lâm với tổng diện tích trên 1.000 ha, thu hút hàng trăm hộ dân tham gia. Tỷ lệ sống cây trồng đạt trên 90%, chất lượng mô hình được đánh giá tốt. Ví dụ, mô hình trồng Keo tai tượng thâm canh đạt diện tích 179 ha với 125 hộ tham gia năm 2008; mô hình trồng cây Dó Trầm và Lát Mexico cũng được nhân rộng tại nhiều xã.

2. Hiệu quả kinh tế: Các mô hình trồng rừng nguyên liệu như Keo tai tượng, Bạch đàn Urophyla có giá trị NPV dương, BCR > 1, cho thấy hiệu quả kinh tế khả quan. Mô hình trồng rừng nguyên liệu có IRR cao, thu nhập bình quân hộ gia đình tham gia tăng từ 20-30% so với trước khi tham gia mô hình.

3. Tác động xã hội: Qua khảo sát, trên 70% hộ dân tham gia mô hình cho biết đã nâng cao nhận thức về kỹ thuật trồng rừng, bảo vệ rừng và quản lý tài nguyên. Hơn 60% hộ đã áp dụng kỹ thuật mới vào sản xuất, góp phần cải thiện thu nhập và ổn định đời sống.

4. Khó khăn và hạn chế: Một số mô hình trồng rừng cây gỗ lớn như Giổi xanh, Tếch, Lát Mehico chưa đạt hiệu quả do lựa chọn cây trồng chưa phù hợp với điều kiện sinh thái. Công tác tổ chức thực hiện còn thiếu đồng bộ, trình độ cán bộ và người dân chưa đồng đều, ảnh hưởng đến kết quả mô hình.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh giai đoạn 2005-2010 đã góp phần nâng cao độ che phủ rừng, cải thiện sinh kế người dân và phát triển kinh tế lâm nghiệp bền vững. Hiệu quả kinh tế của các mô hình trồng rừng nguyên liệu phù hợp với điều kiện địa phương được khẳng định qua các chỉ tiêu NPV, BCR và IRR.

So sánh với các nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả phù hợp với xu hướng phát triển lâm nghiệp bền vững, nhấn mạnh vai trò của chuyển giao kỹ thuật và sự tham gia của cộng đồng. Tuy nhiên, hạn chế về lựa chọn giống cây trồng và kỹ thuật trồng cần được khắc phục để nâng cao hiệu quả mô hình.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ so sánh tỷ lệ sống cây, biểu đồ thu nhập hộ gia đình trước và sau khi tham gia mô hình, bảng tổng hợp các chỉ tiêu kinh tế của từng mô hình để minh họa rõ nét hiệu quả nghiên cứu.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Tăng cường đào tạo, tập huấn kỹ thuật cho cán bộ và người dân: Đẩy mạnh các chương trình đào tạo nâng cao trình độ kỹ thuật trồng rừng, bảo vệ rừng, áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật mới nhằm nâng cao hiệu quả mô hình. Thời gian thực hiện trong 1-2 năm, chủ thể là Trung tâm Khuyến nông tỉnh phối hợp với các đơn vị đào tạo.

2. Lựa chọn và phát triển các giống cây trồng phù hợp sinh thái: Tập trung nghiên cứu, chọn lọc các giống cây trồng có năng suất cao, kháng bệnh tốt, phù hợp với điều kiện địa phương để nhân rộng mô hình. Thời gian triển khai 3 năm, chủ thể là các viện nghiên cứu lâm nghiệp và Sở Nông nghiệp.

3. Tăng cường phối hợp liên ngành và địa phương trong quản lý mô hình: Xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp và người dân để tổ chức thực hiện, giám sát và đánh giá mô hình hiệu quả hơn. Thời gian thực hiện liên tục, chủ thể là UBND tỉnh và các huyện.

4. Đẩy mạnh hỗ trợ tài chính và chính sách ưu đãi cho người dân tham gia mô hình: Cung cấp các nguồn vốn vay ưu đãi, hỗ trợ kỹ thuật và thị trường tiêu thụ sản phẩm nhằm khuyến khích người dân mở rộng diện tích trồng rừng. Thời gian thực hiện 5 năm, chủ thể là các ngân hàng, Sở Tài chính và Sở Nông nghiệp.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Nhà quản lý ngành lâm nghiệp và chính quyền địa phương: Sử dụng kết quả nghiên cứu để hoạch định chính sách phát triển lâm nghiệp, xây dựng kế hoạch khuyến lâm phù hợp với điều kiện địa phương.

2. Cán bộ khuyến nông, khuyến lâm và kỹ thuật viên: Áp dụng các phương pháp, mô hình hiệu quả trong công tác chuyển giao kỹ thuật, nâng cao năng lực hỗ trợ người dân.

3. Người dân và hộ gia đình sản xuất lâm nghiệp: Tham khảo các mô hình trồng rừng thành công, áp dụng kỹ thuật mới để nâng cao năng suất, thu nhập và bảo vệ tài nguyên rừng.

4. Các nhà nghiên cứu và sinh viên chuyên ngành lâm học, nông nghiệp: Tài liệu tham khảo quý giá cho các nghiên cứu tiếp theo về phát triển mô hình khuyến lâm, đánh giá hiệu quả kinh tế xã hội và môi trường.

Câu hỏi thường gặp

1. Khuyến lâm là gì và vai trò của nó trong phát triển lâm nghiệp?
   Khuyến lâm là công tác chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học kỹ thuật vào thực tế sản xuất lâm nghiệp nhằm nâng cao năng suất, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Vai trò của khuyến lâm là cầu nối giữa nhà nước, nhà khoa học, doanh nghiệp và người dân, giúp áp dụng tiến bộ kỹ thuật, nâng cao nhận thức và thu nhập cho người dân.

2. Các mô hình khuyến lâm nào được đánh giá hiệu quả tại Quảng Ninh?
   Mô hình trồng rừng nguyên liệu như Keo tai tượng, Bạch đàn Urophyla, mô hình trồng cây Dó Trầm và Lát Mexico được đánh giá có hiệu quả kinh tế và xã hội cao, với tỷ lệ sống cây trên 90% và thu nhập hộ gia đình tăng đáng kể.

3. Những khó khăn chính trong xây dựng mô hình khuyến lâm tại Quảng Ninh là gì?
   Khó khăn gồm lựa chọn giống cây trồng chưa phù hợp, kỹ thuật trồng và chăm sóc chưa đồng đều, trình độ cán bộ và người dân còn hạn chế, công tác tổ chức thực hiện chưa đồng bộ, ảnh hưởng đến hiệu quả mô hình.

4. Làm thế nào để nhân rộng các mô hình khuyến lâm hiệu quả?
   Cần tăng cường đào tạo, tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ tài chính, xây dựng chính sách ưu đãi, phối hợp liên ngành chặt chẽ và lựa chọn giống cây phù hợp để nhân rộng mô hình hiệu quả.

5. Tác động xã hội của các mô hình khuyến lâm như thế nào?
   Các mô hình giúp nâng cao nhận thức kỹ thuật, cải thiện thu nhập, tạo việc làm và góp phần ổn định đời sống người dân vùng nông thôn miền núi, đồng thời thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Kết luận

• Quảng Ninh đã đạt được kết quả tích cực trong xây dựng các mô hình khuyến lâm giai đoạn 2005-2010 với diện tích trồng rừng mới gần 70.000 ha, nâng độ che phủ rừng lên trên 50%.
• Mô hình trồng rừng nguyên liệu như Keo tai tượng, Bạch đàn Urophyla có hiệu quả kinh tế và xã hội rõ rệt, góp phần nâng cao thu nhập người dân.
• Công tác khuyến lâm đóng vai trò quan trọng trong chuyển giao tiến bộ kỹ thuật, nâng cao nhận thức và phát triển bền vững ngành lâm nghiệp địa phương.
• Cần khắc phục hạn chế về lựa chọn giống cây, kỹ thuật trồng và tổ chức thực hiện để nâng cao hiệu quả mô hình trong tương lai.
• Đề xuất tăng cường đào tạo, hỗ trợ tài chính, phối hợp liên ngành và lựa chọn giống cây phù hợp nhằm nhân rộng các mô hình khuyến lâm hiệu quả tại Quảng Ninh.

Next steps: Triển khai các giải pháp đề xuất trong 1-3 năm tới, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá và điều chỉnh mô hình phù hợp với điều kiện thực tế.

Call to action: Các nhà quản lý, cán bộ kỹ thuật và người dân cần phối hợp chặt chẽ để phát huy tối đa hiệu quả các mô hình khuyến lâm, góp phần phát triển ngành lâm nghiệp bền vững tại Quảng Ninh.