Tổng quan nghiên cứu

Trong bối cảnh phát triển kinh tế - xã hội, việc xây dựng hệ thống kết cấu hạ tầng giao thông đóng vai trò then chốt, đặc biệt là các tuyến đường huyết mạch như Quốc lộ 8A. Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 8A đoạn km0 - km85+300 qua địa bàn xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh, với chiều dài 7,34 km, được triển khai từ năm 2018 đến 2022 nhằm đáp ứng nhu cầu vận tải, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh quốc phòng. Tổng diện tích đất thu hồi phục vụ dự án là 106.199,7 m², trong đó đất nông nghiệp chiếm 93,66% và đất ở nông thôn chiếm 6,34%. Tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ lên tới khoảng 14,9 tỷ đồng.

Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư (BTGPMB) khi Nhà nước thu hồi đất là một trong những khâu quan trọng, quyết định sự thành công của dự án. Tuy nhiên, công tác này gặp nhiều khó khăn do đặc thù đất đai, tâm lý người dân và các yếu tố xã hội khác. Mục tiêu nghiên cứu là đánh giá kết quả công tác BTGPMB của dự án, tác động đến đời sống người dân, xác định các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả công tác này tại huyện Hương Sơn. Nghiên cứu có phạm vi từ năm 2018 đến 2022, tập trung tại xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh. Kết quả nghiên cứu góp phần hoàn thiện chính sách quản lý đất đai, nâng cao hiệu quả bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, đồng thời ổn định đời sống người dân bị ảnh hưởng.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và khái niệm trọng tâm trong quản lý đất đai và công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, bao gồm:

  • Công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư (BTGPMB): Là quá trình Nhà nước thực hiện bồi thường giá trị quyền sử dụng đất, tài sản gắn liền với đất và hỗ trợ người dân bị thu hồi đất nhằm ổn định đời sống, sản xuất và tái định cư phù hợp với quy định pháp luật.

  • Định giá đất và tài sản: Phương pháp kinh tế nhằm xác định giá trị đất đai và tài sản gắn liền bằng tiền tệ tại thời điểm xác định, làm cơ sở cho việc bồi thường.

  • Nguyên tắc bồi thường: Đảm bảo dân chủ, khách quan, công bằng, công khai, kịp thời và đúng quy định pháp luật, theo Luật Đất đai 2013.

  • Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB: Bao gồm sự đồng thuận của người dân, chính sách Nhà nước, trình độ cán bộ, sự ủng hộ của chính quyền địa phương và nguồn vốn.

  • Mô hình đánh giá mức độ ảnh hưởng: Sử dụng thang đo Likert 5 cấp độ để phân tích mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp hỗn hợp kết hợp thu thập số liệu thứ cấp và sơ cấp:

  • Nguồn dữ liệu thứ cấp: Thu thập từ các văn bản pháp luật, báo cáo dự án, số liệu từ UBND huyện Hương Sơn, Ban Bồi thường GPMB huyện, các văn bản hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường, cùng các tài liệu nghiên cứu liên quan.

  • Phương pháp điều tra sơ cấp: Phỏng vấn trực tiếp và khảo sát bằng phiếu điều tra với 90 hộ dân bị ảnh hưởng, chia thành 3 nhóm theo tỷ lệ diện tích đất thu hồi (<30%, 30-70%, 70-100%) và 15 cán bộ chuyên môn tham gia công tác BTGPMB.

  • Phân tích dữ liệu: Sử dụng phương pháp thống kê mô tả, so sánh, tổng hợp và phân tích định lượng dựa trên phần mềm Excel và Word. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố được đánh giá theo thang đo Likert 5 bậc.

  • Timeline nghiên cứu: Thực hiện từ tháng 7/2022 đến tháng 5/2023, tập trung tại xã Sơn Tây, huyện Hương Sơn, tỉnh Hà Tĩnh.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Kết quả bồi thường về đất và tài sản: Tổng diện tích đất thu hồi là 106.199,7 m², trong đó đất nông nghiệp chiếm 93,66%. Tổng kinh phí bồi thường về đất đạt khoảng 12,88 tỷ đồng, bồi thường tài sản, vật kiến trúc khoảng 556,75 triệu đồng, bồi thường cây cối, hoa màu khoảng 447,59 triệu đồng, và chi phí di chuyển mồ mả là 75,5 triệu đồng. Việc chi trả bồi thường được thực hiện nhanh chóng, minh bạch, nhận được sự đồng thuận cao từ người dân.

  2. Ảnh hưởng đến đời sống người dân: Sau khi nhận tiền bồi thường, hỗ trợ, phần lớn hộ dân sử dụng tiền để mua sắm (tỷ lệ cao nhất), trong khi tỷ lệ dùng để sửa sang nhà cửa và đầu tư khác thấp hơn. Hạ tầng giao thông được cải thiện rõ rệt, tuy nhiên một số hộ phản ánh ô nhiễm môi trường trong quá trình thi công.

  3. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác BTGPMB: Năm yếu tố chính được xác định gồm sự đồng thuận của người dân và chính sách Nhà nước có ảnh hưởng rất nhiều (trên 4,2 điểm thang Likert), trình độ cán bộ và sự ủng hộ của chính quyền có ảnh hưởng nhiều (3,4-4,2 điểm), còn nguồn vốn có ảnh hưởng trung bình (2,6-3,4 điểm).

  4. Thuận lợi và khó khăn: Dự án nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ các cấp chính quyền và sự ủng hộ của người dân. Tuy nhiên, vẫn tồn tại khó khăn như tâm lý ngại di chuyển của người dân, phức tạp trong định giá tài sản, thiếu quỹ đất tái định cư và một số vướng mắc về thủ tục pháp lý.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy công tác BTGPMB tại dự án Quốc lộ 8A đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương. Việc chi trả bồi thường kịp thời và minh bạch giúp tạo sự đồng thuận cao, giảm thiểu khiếu kiện. Tuy nhiên, việc sử dụng tiền bồi thường chủ yếu cho tiêu dùng cá nhân cho thấy người dân còn thiếu hướng dẫn về đầu tư hiệu quả, điều này có thể ảnh hưởng đến sự ổn định lâu dài.

So sánh với các nghiên cứu tại Hà Nội và Đà Nẵng, các yếu tố như chính sách Nhà nước và sự đồng thuận của người dân luôn là nhân tố quyết định thành công công tác BTGPMB. Khó khăn về quỹ đất tái định cư và tâm lý người dân cũng là điểm chung cần được giải quyết triệt để. Việc áp dụng thang đo Likert giúp định lượng mức độ ảnh hưởng của các yếu tố, từ đó đề xuất giải pháp phù hợp.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ sử dụng tiền bồi thường của các hộ dân, bảng tổng hợp kinh phí bồi thường theo từng loại tài sản và biểu đồ đánh giá mức độ ảnh hưởng các yếu tố theo thang đo Likert để minh họa rõ ràng hơn.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Tăng cường công tác tuyên truyền, vận động người dân: Đẩy mạnh truyền thông về chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, hướng dẫn người dân sử dụng tiền bồi thường hiệu quả nhằm ổn định và phát triển sinh kế. Chủ thể thực hiện: UBND xã, Ban Bồi thường GPMB. Thời gian: trong vòng 6 tháng sau khi chi trả bồi thường.

  2. Nâng cao năng lực cán bộ làm công tác BTGPMB: Tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn nâng cao trình độ chuyên môn, kỹ năng xử lý tình huống và giao tiếp với người dân cho cán bộ chuyên môn. Chủ thể thực hiện: Sở Tài nguyên và Môi trường, UBND huyện. Thời gian: hàng năm.

  3. Hoàn thiện chính sách bồi thường và tái định cư: Rà soát, điều chỉnh bảng giá đất, đơn giá bồi thường tài sản cho sát với giá thị trường, đồng thời xây dựng các khu tái định cư có cơ sở hạ tầng đồng bộ, phù hợp với tập quán địa phương. Chủ thể thực hiện: UBND tỉnh, Sở Tài nguyên và Môi trường. Thời gian: 1-2 năm.

  4. Tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan: Thiết lập cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, ban ngành và cộng đồng dân cư để giải quyết kịp thời các vướng mắc, khiếu nại phát sinh trong quá trình BTGPMB. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, các phòng ban liên quan. Thời gian: liên tục trong quá trình thực hiện dự án.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Cán bộ quản lý nhà nước về đất đai: Nghiên cứu giúp nâng cao hiểu biết về công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, từ đó cải thiện hiệu quả quản lý và thực thi chính sách.

  2. Chuyên gia, nhà nghiên cứu trong lĩnh vực phát triển hạ tầng và quản lý đất đai: Cung cấp dữ liệu thực tiễn, phân tích các yếu tố ảnh hưởng và đề xuất giải pháp phù hợp cho các dự án tương tự.

  3. Nhà đầu tư và chủ đầu tư dự án hạ tầng giao thông: Hiểu rõ quy trình, khó khăn và giải pháp trong công tác BTGPMB để chủ động trong kế hoạch triển khai dự án.

  4. Người dân và cộng đồng bị ảnh hưởng bởi thu hồi đất: Nắm bắt quyền lợi, chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư, từ đó chủ động tham gia và bảo vệ quyền lợi hợp pháp.

Câu hỏi thường gặp

  1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư được thực hiện như thế nào trong dự án Quốc lộ 8A?
    Công tác này được thực hiện theo quy định của Luật Đất đai 2013 và các văn bản hướng dẫn, với việc thu hồi 106.199,7 m² đất, chi trả bồi thường kịp thời, minh bạch, đảm bảo quyền lợi người dân và không có tái định cư tập trung trong cung đoạn xã Sơn Tây.

  2. Các yếu tố nào ảnh hưởng nhiều nhất đến hiệu quả công tác BTGPMB?
    Sự đồng thuận của người dân và chính sách Nhà nước là hai yếu tố có ảnh hưởng rất lớn, tiếp theo là trình độ cán bộ và sự ủng hộ của chính quyền địa phương.

  3. Người dân sử dụng tiền bồi thường như thế nào sau khi nhận được?
    Phần lớn người dân sử dụng tiền để mua sắm tiêu dùng, tỷ lệ dùng để sửa sang nhà cửa và đầu tư khác thấp, cho thấy cần có hướng dẫn sử dụng hiệu quả hơn.

  4. Dự án có gặp khó khăn gì trong quá trình thực hiện BTGPMB?
    Khó khăn gồm tâm lý ngại di chuyển của người dân, phức tạp trong định giá tài sản, thiếu quỹ đất tái định cư và một số vướng mắc về thủ tục pháp lý.

  5. Giải pháp nào được đề xuất để nâng cao hiệu quả công tác BTGPMB?
    Tăng cường tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện chính sách bồi thường, tái định cư và tăng cường phối hợp giữa các cơ quan liên quan.

Kết luận

  • Dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 8A đoạn qua xã Sơn Tây thu hồi hơn 106.000 m² đất với tổng kinh phí bồi thường, hỗ trợ khoảng 14,9 tỷ đồng, thực hiện trong giai đoạn 2018-2022.
  • Công tác bồi thường, hỗ trợ được thực hiện minh bạch, kịp thời, nhận được sự đồng thuận cao từ người dân, góp phần nâng cao cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế địa phương.
  • Năm yếu tố chính ảnh hưởng đến công tác BTGPMB gồm sự đồng thuận của người dân, chính sách Nhà nước, trình độ cán bộ, sự ủng hộ của chính quyền và nguồn vốn.
  • Người dân chủ yếu sử dụng tiền bồi thường cho tiêu dùng cá nhân, cần có giải pháp hướng dẫn đầu tư hiệu quả để ổn định lâu dài.
  • Đề xuất các giải pháp về tuyên truyền, nâng cao năng lực cán bộ, hoàn thiện chính sách và tăng cường phối hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác BTGPMB trong thời gian tới.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan quản lý và thực hiện dự án cần triển khai ngay các giải pháp đề xuất, đồng thời tiếp tục theo dõi, đánh giá để điều chỉnh phù hợp, đảm bảo quyền lợi người dân và tiến độ dự án.