Đảm Bảo Quyền Con Người Của Người Bị Tạm Giam Qua Thực Tiễn Ở Quân Khu 3

• Tác giả: Nguyễn Vũ Hoàng Bảo
• Người hướng dẫn: PGS.TS Đỗ Đức Minh
• Trường học: Trường Đại học Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội
• Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính
• Đề tài: Đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam qua thực tiễn ở Quân Khu 3
• Loại tài liệu: Luận văn thạc sĩ
• Năm xuất bản: 2024
• Địa điểm: Hà Nội

• LỜI CAM ĐOAN
• 1. CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN - PHÁP LUẬT VỀ BIỆN PHÁP TẠM GIAM VÀ BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ TẠM GIAM
• 1.1. Khái niệm, đặc điểm của biện pháp tạm giam, người bị tạm giam và bảo đảm quyền con người của người bị tạm giam
• 2. CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ TẠM GIAM Ở QUÂN KHU 3
• 3. CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM TĂNG CƯỜNG BẢO ĐẢM QUYỀN CON NGƯỜI CỦA NGƯỜI BỊ TẠM GIAM TỪ THỰC TIỄN Ở QUÂN KHU 3
• DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO

I. Tổng Quan Về Đảm Bảo Quyền Con Người Người Bị Tạm Giam 55 ký tự

Quyền con người là giá trị thiêng liêng, vĩnh cửu, thể hiện trong mọi lĩnh vực đời sống. Tạm giam là biện pháp ngăn chặn nhạy cảm, dễ xâm phạm quyền con người trong điều tra, truy tố, xét xử. Các hoạt động tố tụng hình sự thể hiện sức mạnh cưỡng chế, có thể xâm phạm quyền cơ bản như quyền sống, quyền tự do cá nhân. Người bị tạm giam là đối tượng được quan tâm đặc biệt, thuộc nhóm yếu thế, chịu biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất. Đảm bảo quyền con người của họ phản ánh tính dân chủ, nhân đạo của xã hội. Người bị tạm giam tham gia giai đoạn điều tra, truy tố, xét xử. Vì vậy, bảo đảm quyền con người của họ trong giai đoạn giải quyết vụ án hình sự là vấn đề quan trọng, thiết yếu. Một trong những dấu ấn quan trọng của lịch sử phát triển về quyền con người là sự hình thành những văn kiện quốc tế như Tuyên Ngôn nhân quyền thế giới năm 1948 (UDHR), Công ước quốc tế về các quyền dân sự, chính trị năm 1966 (ICCPR), Công ước chống tra tấn năm 1985 (UNCAT).

1.1. Khái niệm quyền con người của người bị tạm giam

Theo Tuyên ngôn Nhân quyền Thế giới, quyền con người bao gồm quyền sống, tự do, an ninh cá nhân, không bị tra tấn, đối xử vô nhân đạo. Đối với người bị tạm giam, các quyền này càng cần được bảo vệ nghiêm ngặt. Hiến pháp Việt Nam ghi nhận quyền con người, quyền công dân, trong đó có quyền của người bị buộc tội, được suy đoán vô tội. Tuy nhiên, thực tế áp dụng còn nhiều thách thức. Cần có cơ chế hiệu quả để bảo đảm các quyền này không bị xâm phạm trong quá trình tố tụng hình sự.

1.2. Ý nghĩa của việc đảm bảo quyền con người người bị tạm giam

Việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam không chỉ là yêu cầu pháp lý, mà còn là thước đo của một xã hội văn minh, nhân đạo. Nó thể hiện sự tôn trọng phẩm giá con người, ngay cả khi người đó bị tình nghi phạm tội. Đảm bảo quyền này giúp ngăn ngừa oan sai, bảo vệ công lý, và tạo niềm tin của người dân vào hệ thống pháp luật. Đồng thời, nó góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, phù hợp với xu thế hội nhập quốc tế. Như Nguyễn Vũ Hoàng Bảo đã đề cập, đây là một chỉ số phản ánh tính dân chủ và nhân đạo của chế độ xã hội.

II. Thực Trạng Đảm Bảo Quyền Người Bị Tạm Giam Tại Quân Khu 3 59 ký tự

Việt Nam đã tham gia nhiều điều ước quốc tế quan trọng về nhân quyền. Tại Điều 3 Hiến pháp năm 2013 của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ghi nhận “Nhà nước đảm bảo và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân”. Đồng thời, Hiến pháp năm 2013 có riêng điều 31 quy định về quyền của người bị buộc tội. Tuy nhiên, trong các quy định về quyền con người của người bị tạm giam vẫn còn thiếu những quy định quan trọng theo tiêu chí quốc tế về nhân quyền, quy định về trình tự, thủ tục tố tụng, đặc biệt là các biện pháp điều tra chưa đủ chặt chẽ để bảo đảm quyền con người của người bị tạm giam, trách nhiệm và hình thức xử lý vi phạm quyền con người của người bị tạm giam chưa rõ ràng, cụ thể. Như Nguyễn Vũ Hoàng Bảo đã đề cập, cần nghiên cứu và hướng dẫn thi hành để đảm bảo tính khả thi.

2.1. Ưu điểm trong bảo đảm quyền người bị tạm giam tại Quân Khu 3

Các cơ quan tư pháp tại Quân khu 3 đã có nhiều nỗ lực trong việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam. Cụ thể, việc thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về quy trình tạm giam, đảm bảo các quyền cơ bản của người bị tạm giam như quyền được thông báo về việc tạm giam, quyền được gặp người thân, quyền được trợ giúp pháp lý. Bên cạnh đó, công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về quyền con người cũng được chú trọng, giúp nâng cao nhận thức cho cán bộ chiến sĩ và người bị tạm giam.

2.2. Tồn tại và thách thức trong bảo đảm quyền người bị tạm giam

Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại những hạn chế và thách thức trong việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam tại Quân khu 3. Một số trường hợp, điều kiện giam giữ chưa đảm bảo, chưa đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về vệ sinh, an toàn. Vẫn còn tình trạng cán bộ chiến sĩ chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền con người. Bên cạnh đó, cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác giam giữ còn thiếu thốn, gây khó khăn cho việc đảm bảo quyền của người bị tạm giam. Những vi phạm đó xảy ra là do nhiều nguyên nhân, trong đó có bất cập, hạn chế của pháp luật, cơ chế, nhận thức, thái độ của người tiến hành tố tụng, các quy định về chế độ trách nhiệm của Nhà nước, cơ quan, người tiến hành tố tụng đối với công dân.

2.3. Thống kê số liệu vi phạm quyền người bị tạm giam tại Quân Khu 3

Việc thu thập số liệu thống kê về các vi phạm quyền con người của người bị tạm giam tại Quân khu 3 là vô cùng quan trọng để đánh giá hiệu quả của các biện pháp bảo vệ và đưa ra các giải pháp cải thiện. Dữ liệu này cần bao gồm số lượng các khiếu nại, tố cáo về vi phạm quyền con người, kết quả điều tra và xử lý các vụ việc vi phạm, cũng như các hình thức xử lý đối với các cá nhân hoặc tổ chức vi phạm. Việc công khai minh bạch các số liệu này sẽ giúp nâng cao trách nhiệm giải trình của các cơ quan chức năng và tăng cường sự giám sát của xã hội.

III. Phương Pháp Cải Thiện Quyền Người Bị Tạm Giam Tại Quân Khu 3 58 ký tự

Thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử trong những năm qua cho thấy rằng cũng còn nhiều trường hợp vi phạm quyền con người trong quá trình tiến hành tố tụng. Những vi phạm đó xảy ra là do nhiều nguyên nhân, trong đó có bất cập, hạn chế của pháp luật, cơ chế, nhận thức, thái độ của người tiến hành tố tụng, các quy định về chế độ trách nhiệm của Nhà nước, cơ quan, người tiến hành tố tụng đối với công dân. Vì vậy, nghiên cứu việc bảo đảm quyền con người của các chủ thể tố tụng nói chung, đặc biệt của các chủ thể người bị giam nói riêng từ góc độ lập pháp cũng như áp dụng pháp luật có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện nhiệm vụ xây dựng NNPQ XHCN nói chung, trong công cuộc cải cách tư pháp nói riêng ở nước ta. Do đó, tác giả chọn “Bảo đảm quyền con người của người bị tạm giam qua thực tiễn ở Quân khu 3” làm đề tài luận văn thạc sĩ nhằm góp phần nhỏ bé vào công cuộc Cải cách tư pháp và bảo đảm QCN phù hợp với xu thế HNQT ở nước ta hiện nay.

3.1. Nâng cao nhận thức về quyền con người cho cán bộ

Cần tăng cường công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật về quyền con người cho đội ngũ cán bộ chiến sĩ trong Quân khu 3. Các hình thức tuyên truyền cần đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng, có thể thông qua các lớp tập huấn, hội thảo, diễn đàn, hoặc các phương tiện truyền thông đại chúng. Nội dung tuyên truyền cần tập trung vào các quy định của pháp luật về quyền con người, đặc biệt là quyền của người bị tạm giam, cũng như các tiêu chuẩn quốc tế về vấn đề này.

3.2. Hoàn thiện pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền con người

Cần tiếp tục rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật về tố tụng hình sự, thi hành án hình sự để đảm bảo phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người. Cụ thể, cần quy định rõ ràng, cụ thể hơn về quyền của người bị tạm giam, các biện pháp bảo vệ quyền này, cũng như trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc đảm bảo quyền con người cho người bị tạm giam. Đồng thời, cần xây dựng cơ chế giám sát, kiểm tra hiệu quả để phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm quyền con người.

3.3. Đảm bảo điều kiện giam giữ theo tiêu chuẩn

Điều kiện giam giữ có ảnh hưởng trực tiếp đến việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam. Do đó, cần đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ công tác giam giữ, đảm bảo các tiêu chuẩn về vệ sinh, an toàn, ánh sáng, thông gió. Bên cạnh đó, cần đảm bảo chế độ ăn uống, sinh hoạt, chăm sóc sức khỏe cho người bị tạm giam theo quy định của pháp luật. Như Nguyễn Vũ Hoàng Bảo đã đề xuất, cần cải thiện về công nghệ, phương tiện kỹ thuật và xây dựng buồng giam mới rộng thoáng hơn.

IV. Nghiên Cứu Thực Tiễn Quyền Con Người Người Bị Tạm Giam 55 ký tự

Luận văn là công trình chuyên khảo ở cấp độ luận văn thạc sĩ nghiên cứu về vấn đề bảo đảm QCN nói chung, của NBTG nói riêng dưới góc độ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính. Luận văn là một đóng góp khiêm tốn trong việc giải quyết về mặt khoa học, một trong những nội dung cấp thiết hiện nay ở nước ta cũng như trên thế giới quan tâm là vấn đề bảo đảm QCN. Về thực tiễn, luận văn là một tài liệu tham khảo có giá trị trong hoạt động triển khai pháp luật, đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam một cách tốt nhất trong thực tiễn điều tra, truy tố, xét xử cũng như trong học tập, nghiên cứu chuyên sâu.

4.1. Đánh giá hiệu quả các giải pháp đã thực hiện tại Quân khu 3

Cần tiến hành đánh giá khách quan, toàn diện hiệu quả của các giải pháp đã được thực hiện tại Quân khu 3 trong thời gian qua nhằm đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam. Việc đánh giá cần dựa trên các tiêu chí cụ thể, rõ ràng, có sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học, cũng như đại diện của các cơ quan, tổ chức liên quan. Kết quả đánh giá sẽ là cơ sở quan trọng để điều chỉnh, bổ sung các giải pháp, đảm bảo tính hiệu quả và bền vững.

4.2. Chia sẻ kinh nghiệm tốt trong đảm bảo quyền con người

Cần tăng cường trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm tốt trong công tác đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam giữa Quân khu 3 với các đơn vị, địa phương khác. Việc chia sẻ kinh nghiệm có thể được thực hiện thông qua các hội nghị, hội thảo, hoặc các hình thức trực tuyến. Đồng thời, cần tích cực học hỏi kinh nghiệm quốc tế về vấn đề này, áp dụng những mô hình, giải pháp phù hợp với điều kiện thực tế của Việt Nam.

V. Kiến Nghị Hoàn Thiện Bảo Đảm Quyền Người Bị Tạm Giam 58 ký tự

Thực hiện tốt các chủ trương của Đảng, Nhà nước và Quân đội về tôn trọng và bảo đảm quyền con người. Không ngừng nâng cao ý thức tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Tăng cường bảo đảm quyền con người nói chung, người bị tạm giam nói riêng phải gắn liền với đẩy mạnh xây dựng, hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, cải cách tư pháp và Hội nhập quốc tế, xây dựng Quân khu 3 vững mạnh toàn diện. Hiện thực hóa Hiến pháp năm 2013 về bảo đảm quyền con người.

5.1. Kiến nghị sửa đổi bổ sung các quy định pháp luật

Trên cơ sở đánh giá thực tiễn, cần kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật liên quan đến tố tụng hình sự, thi hành án hình sự, đảm bảo phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế về quyền con người. Cụ thể, cần quy định rõ ràng, cụ thể hơn về quyền của người bị tạm giam, các biện pháp bảo vệ quyền này, cũng như trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong việc đảm bảo quyền con người cho người bị tạm giam.

5.2. Kiến nghị tăng cường giám sát kiểm tra

Cần tăng cường công tác giám sát, kiểm tra của các cơ quan chức năng, cũng như của xã hội đối với việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam. Hoạt động giám sát, kiểm tra cần được thực hiện thường xuyên, định kỳ, hoặc đột xuất, nhằm phát hiện và xử lý kịp thời các hành vi vi phạm quyền con người. Đồng thời, cần tạo điều kiện thuận lợi cho người dân và các tổ chức xã hội tham gia vào quá trình giám sát, kiểm tra.

5.3. Đề xuất giải pháp cải thiện cơ sở hạ tầng giam giữ

Nhà nước cần đầu tư nguồn lực để cải thiện cơ sở hạ tầng giam giữ tại Quân khu 3, đảm bảo đáp ứng các tiêu chuẩn về vệ sinh, an toàn, ánh sáng, thông gió. Điều này bao gồm việc xây dựng mới hoặc nâng cấp các nhà tạm giữ, cải thiện hệ thống cấp thoát nước, xử lý chất thải, cũng như trang bị đầy đủ các thiết bị y tế, phòng cháy chữa cháy. Một môi trường giam giữ tốt sẽ góp phần đảm bảo quyền con người và sức khỏe của người bị tạm giam.

VI. Kết Luận Hướng Tới Tương Lai Đảm Bảo Quyền Con Người 60 ký tự

Luận văn đã hệ thống hóa những vấn đề lý luận và pháp luật về bảo đảm QCN của NBTG trong TTHS và Luật tạm giữ, tạm giam; làm rõ thực trạng bảo đảm QCN của NBTG ở QK3 trong thời gian qua và đề xuất những kiến nghị hoàn thiện quy định pháp luật đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm bảo đảm QCN của NBTG. Việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam là một quá trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực không ngừng nghỉ của các cơ quan chức năng, cũng như sự tham gia tích cực của toàn xã hội. Hướng tới tương lai, cần tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật, nâng cao nhận thức, tăng cường giám sát, và cải thiện điều kiện giam giữ, nhằm đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam được tôn trọng và bảo vệ một cách đầy đủ nhất.

6.1. Tổng kết những thành tựu đã đạt được

Trong thời gian qua, Quân khu 3 đã đạt được những thành tựu đáng kể trong công tác đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam. Nhận thức về tầm quan trọng của việc bảo vệ quyền con người đã được nâng cao trong đội ngũ cán bộ chiến sĩ. Hệ thống pháp luật và cơ chế bảo vệ quyền con người ngày càng được hoàn thiện. Điều kiện giam giữ từng bước được cải thiện. Những thành tựu này là nền tảng quan trọng để tiếp tục phát triển công tác bảo vệ quyền con người trong thời gian tới.

6.2. Đặt ra mục tiêu và phương hướng phát triển

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, việc đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Mục tiêu trong thời gian tới là xây dựng một hệ thống bảo vệ quyền con người hiệu quả, đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế. Phương hướng phát triển bao gồm việc tiếp tục hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, tăng cường giám sát, và thúc đẩy sự tham gia của xã hội. Chỉ có như vậy, chúng ta mới có thể đảm bảo quyền con người của người bị tạm giam được tôn trọng và bảo vệ một cách đầy đủ nhất.

Tổng quan nghiên cứu

Quyền con người (QCN) là giá trị thiêng liêng và bất biến, được bảo vệ trong nhiều lĩnh vực xã hội. Biện pháp tạm giam là một trong những biện pháp ngăn chặn nghiêm khắc nhất trong tố tụng hình sự, có thể ảnh hưởng trực tiếp đến QCN của người bị tạm giam (NBTG). Từ năm 2018 đến 2023, tại Quân khu 3 – một vùng chiến lược gồm 9 tỉnh, thành phố với hơn 1.800 xã, phường, thị trấn, việc bảo đảm QCN của NBTG được đặt ra như một thách thức quan trọng trong bối cảnh cải cách tư pháp và hội nhập quốc tế. Luận văn tập trung phân tích thực trạng bảo đảm QCN của NBTG tại Quân khu 3, làm rõ các kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật và nâng cao hiệu quả thực thi.

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống hóa cơ sở lý luận, pháp luật về bảo đảm QCN của NBTG trong tố tụng hình sự, khảo sát thực tiễn tại Quân khu 3, đồng thời đề xuất các kiến nghị nhằm tăng cường bảo vệ quyền lợi của NBTG. Phạm vi nghiên cứu tập trung trên địa bàn Quân khu 3 trong giai đoạn 2018-2023, với trọng tâm là các cơ quan tiến hành tố tụng quân sự và cơ sở giam giữ. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc góp phần nâng cao tính nhân đạo, công bằng trong tố tụng hình sự, đồng thời thúc đẩy xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và cải cách tư pháp tại Việt Nam.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Luận văn dựa trên các lý thuyết và mô hình pháp luật về quyền con người, đặc biệt trong lĩnh vực tố tụng hình sự và quản lý tạm giam. Hai khung lý thuyết chính được áp dụng gồm:

1. Lý thuyết Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa: Nhấn mạnh vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ quyền con người, đảm bảo sự công bằng và minh bạch trong hoạt động tố tụng hình sự, phù hợp với quan điểm của Đảng và Nhà nước Việt Nam.

2. Lý thuyết bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự: Tập trung vào các nguyên tắc cơ bản như nguyên tắc suy đoán vô tội, quyền được xét xử công bằng, quyền bào chữa, và các biện pháp bảo vệ quyền lợi của NBTG trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử.

Các khái niệm chuyên ngành trọng tâm bao gồm: biện pháp tạm giam, người bị tạm giam, bảo đảm quyền con người, biện pháp ngăn chặn trong tố tụng hình sự, và các chủ thể có trách nhiệm bảo đảm quyền con người (cơ quan tiến hành tố tụng, luật sư, cơ sở giam giữ).

Phương pháp nghiên cứu

Luận văn sử dụng phương pháp luận chủ nghĩa Mác-Lênin kết hợp tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm:

• Phân tích, tổng hợp các văn bản pháp luật quốc tế và Việt Nam liên quan đến bảo đảm quyền con người của NBTG.
• So sánh pháp luật giữa Việt Nam và một số quốc gia để rút ra bài học kinh nghiệm.
• Khảo sát thực tiễn tại các cơ quan tiến hành tố tụng quân sự và cơ sở giam giữ thuộc Quân khu 3, dựa trên hồ sơ vụ án và số liệu thống kê từ năm 2018 đến 2023.
• Thống kê số liệu về thời hạn tạm giam, số lượng NBTG, các vi phạm quyền con người trong quá trình tạm giam.
• Phỏng vấn chuyên gia, cán bộ quản lý và luật sư để thu thập ý kiến về thực trạng và giải pháp bảo đảm quyền con người.

Cỡ mẫu nghiên cứu bao gồm hồ sơ vụ án hình sự, báo cáo của các cơ quan tư pháp tại Quân khu 3, với phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích nhằm đảm bảo tính đại diện và độ tin cậy. Thời gian nghiên cứu kéo dài trong vòng 6 tháng, từ khảo sát thực địa đến phân tích dữ liệu và hoàn thiện luận văn.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

1. Thực trạng bảo đảm quyền con người của NBTG tại Quân khu 3 có nhiều tiến bộ: Tỷ lệ vi phạm quyền con người trong giai đoạn 2018-2023 giảm khoảng 15% so với giai đoạn trước đó. Các cơ quan tiến hành tố tụng đã chú trọng hơn đến việc tuân thủ nguyên tắc xét xử công bằng và quyền bào chữa của NBTG.

2. Thời hạn tạm giam được quản lý chặt chẽ theo quy định pháp luật: Thời hạn tạm giam tối đa cho các loại tội phạm nghiêm trọng được tuân thủ nghiêm ngặt, với 90% các trường hợp không vượt quá thời hạn luật định. Tuy nhiên, vẫn còn khoảng 10% trường hợp kéo dài thời gian tạm giam do thủ tục hành chính hoặc thiếu sót trong xử lý hồ sơ.

3. Hạn chế về điều kiện vật chất và chế độ sinh hoạt của NBTG: Khoảng 30% NBTG phản ánh điều kiện buồng giam còn chật hẹp, thiếu ánh sáng và thông gió, ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần. Các chế độ ăn uống, chăm sóc y tế chưa đáp ứng đầy đủ nhu cầu, đặc biệt với người già yếu và bệnh tật.

4. Vai trò của luật sư và cơ quan tiến hành tố tụng trong bảo vệ quyền lợi NBTG còn hạn chế: Chỉ khoảng 60% NBTG được tiếp cận luật sư kịp thời, và việc giám sát của các cơ quan tố tụng đối với việc thực hiện quyền của NBTG chưa đồng đều giữa các đơn vị.

Thảo luận kết quả

Nguyên nhân của những tiến bộ chủ yếu do sự hoàn thiện pháp luật, đặc biệt là Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và Luật thi hành tạm giữ, tạm giam năm 2015, cùng với sự tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cán bộ. So với một số nghiên cứu trong nước và quốc tế, kết quả tại Quân khu 3 tương đối tích cực nhưng vẫn còn khoảng cách so với các tiêu chuẩn quốc tế về điều kiện giam giữ và quyền tiếp cận pháp lý.

Việc kéo dài thời gian tạm giam ngoài quy định phần lớn do thủ tục tố tụng phức tạp và thiếu sự phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan. Điều kiện vật chất hạn chế phản ánh sự thiếu đầu tư và quản lý chưa đồng bộ tại các cơ sở giam giữ. Việc tiếp cận luật sư chưa đầy đủ ảnh hưởng đến quyền bào chữa và sự công bằng trong tố tụng.

Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ cột thể hiện tỷ lệ vi phạm quyền con người theo năm, bảng tổng hợp thời hạn tạm giam và biểu đồ tròn phân bố mức độ tiếp cận luật sư của NBTG. Những biểu đồ này giúp minh họa rõ nét các vấn đề và xu hướng trong thực tiễn.

Đề xuất và khuyến nghị

1. Hoàn thiện quy định pháp luật về tạm giam: Cần sửa đổi, bổ sung các quy định về thời hạn tạm giam, thủ tục gia hạn và quyền khiếu nại của NBTG nhằm giảm thiểu việc kéo dài thời gian tạm giam không cần thiết. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Quốc hội.

2. Nâng cao điều kiện vật chất tại các cơ sở giam giữ: Đầu tư xây dựng, cải tạo buồng giam đảm bảo diện tích tối thiểu, thông gió, ánh sáng và các tiện nghi sinh hoạt phù hợp. Thời gian thực hiện: 3 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Quốc phòng, Quân khu 3.

3. Tăng cường đào tạo, nâng cao nhận thức cán bộ quản lý và tiến hành tố tụng: Tổ chức các khóa tập huấn về quyền con người, kỹ năng xử lý hồ sơ và giám sát việc thực hiện quyền của NBTG. Thời gian thực hiện: liên tục hàng năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Quốc phòng, Trường Đại học Luật.

4. Thúc đẩy quyền tiếp cận luật sư cho NBTG: Xây dựng cơ chế hỗ trợ pháp lý miễn phí, tăng cường phối hợp giữa cơ quan tố tụng và luật sư để đảm bảo NBTG được bào chữa kịp thời và đầy đủ. Thời gian thực hiện: 1-2 năm. Chủ thể thực hiện: Bộ Tư pháp, Hội Luật gia Việt Nam.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

1. Cán bộ, công chức trong các cơ quan tiến hành tố tụng quân sự: Giúp nâng cao nhận thức và kỹ năng bảo đảm quyền con người trong quá trình điều tra, truy tố, xét xử.

2. Luật sư và chuyên gia pháp lý: Cung cấp cơ sở pháp lý và thực tiễn để hỗ trợ bào chữa và bảo vệ quyền lợi cho NBTG hiệu quả hơn.

3. Nhà nghiên cứu, giảng viên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Là tài liệu tham khảo chuyên sâu về bảo đảm quyền con người trong tố tụng hình sự và quản lý tạm giam.

4. Các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý nhà nước: Hỗ trợ xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật và các giải pháp thực tiễn nhằm bảo vệ quyền con người trong lĩnh vực tư pháp.

Câu hỏi thường gặp

1. Quyền con người của người bị tạm giam được pháp luật Việt Nam bảo vệ như thế nào?
   Pháp luật Việt Nam, đặc biệt là Hiến pháp 2013 và Bộ luật tố tụng hình sự 2015, quy định rõ các quyền cơ bản của NBTG như quyền được xét xử công bằng, quyền bào chữa, quyền được bảo vệ sức khỏe, danh dự và nhân phẩm. Luật thi hành tạm giữ, tạm giam 2015 cũng quy định chi tiết về chế độ sinh hoạt, chăm sóc y tế và quyền tiếp xúc thân nhân.

2. Thời hạn tạm giam tối đa theo quy định hiện hành là bao lâu?
   Theo Điều 173 Bộ luật tố tụng hình sự 2015, thời hạn tạm giam tối đa cho các loại tội phạm nghiêm trọng có thể lên đến 20 tháng, tùy theo loại tội và giai đoạn tố tụng. Thời hạn này có thể được gia hạn nhưng phải tuân thủ quy trình pháp lý chặt chẽ.

3. Ai có thẩm quyền ra lệnh tạm giam?
   Thẩm quyền ra lệnh tạm giam thuộc về Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng cơ quan điều tra trong giai đoạn điều tra, Viện trưởng Viện kiểm sát trong giai đoạn truy tố, và Chánh án Tòa án trong giai đoạn xét xử. Lệnh tạm giam phải được phê chuẩn bởi Viện kiểm sát để có hiệu lực.

4. Người bị tạm giam có được tiếp cận luật sư không?
   Luật quy định NBTG có quyền được bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa, tiếp cận luật sư để bảo vệ quyền lợi hợp pháp. Tuy nhiên, thực tế tại một số cơ sở giam giữ, việc tiếp cận luật sư còn hạn chế do điều kiện khách quan và nhận thức của cán bộ quản lý.

5. Các biện pháp nào được đề xuất để cải thiện điều kiện giam giữ?
   Đề xuất bao gồm đầu tư nâng cấp cơ sở vật chất, cải thiện chế độ ăn uống, chăm sóc y tế, tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, và xây dựng cơ chế giám sát chặt chẽ nhằm bảo đảm quyền lợi của NBTG được thực hiện đầy đủ và nhân đạo.

Kết luận

• Luận văn đã hệ thống hóa cơ sở lý luận và pháp luật về bảo đảm quyền con người của người bị tạm giam trong tố tụng hình sự, đặc biệt tại Quân khu 3 giai đoạn 2018-2023.
• Thực trạng bảo đảm quyền con người của NBTG tại Quân khu 3 có nhiều tiến bộ nhưng vẫn còn tồn tại hạn chế về điều kiện vật chất và quyền tiếp cận pháp lý.
• Các chủ thể như cơ quan tiến hành tố tụng, luật sư và cơ sở giam giữ đóng vai trò then chốt trong việc bảo vệ quyền lợi của NBTG.
• Đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật, nâng cao điều kiện giam giữ, đào tạo cán bộ và thúc đẩy quyền tiếp cận luật sư nhằm tăng cường bảo đảm quyền con người.
• Tiếp tục nghiên cứu, giám sát và đánh giá hiệu quả các giải pháp trong vòng 3-5 năm tới để góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và cải cách tư pháp hiệu quả.

Hành động tiếp theo: Các cơ quan chức năng và nhà nghiên cứu cần phối hợp triển khai các giải pháp đề xuất, đồng thời tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức về quyền con người trong tố tụng hình sự.