Tổng quan nghiên cứu

Âm nhạc đóng vai trò quan trọng trong giáo dục toàn diện học sinh trung học cơ sở (THCS), góp phần phát triển thẩm mỹ, đạo đức, trí tuệ và thể chất. Tại huyện Mỹ Hào, tỉnh Hưng Yên, các trường THCS như Xuân Dục và Hòa Phong đã triển khai các hoạt động âm nhạc ngoại khóa nhằm nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các hoạt động này chưa được tổ chức bài bản, thiếu chương trình hệ thống và chưa phát huy hết tiềm năng của học sinh. Mục tiêu nghiên cứu là xây dựng chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khóa phù hợp với đặc điểm, nhu cầu và khả năng của học sinh THCS tại huyện Mỹ Hào, góp phần đổi mới giáo dục âm nhạc và nâng cao hiệu quả hoạt động ngoại khóa.

Phạm vi nghiên cứu tập trung vào học sinh các khối lớp 6, 7, 8, 9 tại hai trường THCS Xuân Dục và Hòa Phong trong giai đoạn 2015-2017. Nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng, xác định các yêu cầu và nguyên tắc xây dựng chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khóa, đồng thời đề xuất giải pháp đổi mới nội dung và phương pháp tổ chức. Ý nghĩa nghiên cứu thể hiện qua việc nâng cao năng lực thực hành âm nhạc, phát triển năng khiếu, tăng cường giáo dục nhân cách và thẩm mỹ cho học sinh, góp phần phát triển giáo dục toàn diện tại địa phương.

Cơ sở lý thuyết và phương pháp nghiên cứu

Khung lý thuyết áp dụng

Nghiên cứu dựa trên các lý thuyết giáo dục âm nhạc và phương pháp dạy học âm nhạc, trong đó:

  • Lý thuyết giáo dục thẩm mỹ âm nhạc: Nhấn mạnh vai trò của âm nhạc trong việc hình thành và phát triển cảm xúc, nhân cách và thẩm mỹ của học sinh.
  • Mô hình hoạt động ngoại khóa: Hoạt động ngoại khóa là sự tiếp nối và bổ sung cho hoạt động học chính khóa, tạo môi trường thực hành, trải nghiệm và phát triển kỹ năng xã hội.
  • Khái niệm chính: Hoạt động âm nhạc ngoại khóa, năng lực âm nhạc, giáo dục thẩm mỹ, giáo dục nhân cách, câu lạc bộ âm nhạc.

Phương pháp nghiên cứu

Nghiên cứu sử dụng phương pháp kết hợp:

  • Phương pháp lý thuyết: Tổng hợp, phân tích các tài liệu, văn bản pháp luật, chương trình giáo dục âm nhạc do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành.
  • Phương pháp thực nghiệm: Thực hiện tại hai trường THCS Xuân Dục và Hòa Phong với cỡ mẫu khoảng 400 học sinh các khối 6-9, sử dụng phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên có chủ đích.
  • Phương pháp phân tích: Phân tích định tính và định lượng dữ liệu thu thập qua khảo sát, phỏng vấn giáo viên, học sinh và quan sát thực tế các hoạt động ngoại khóa âm nhạc.
  • Timeline nghiên cứu: Nghiên cứu được tiến hành trong năm học 2015-2017, bao gồm giai đoạn khảo sát thực trạng, xây dựng chương trình, thực nghiệm và đánh giá kết quả.

Kết quả nghiên cứu và thảo luận

Những phát hiện chính

  1. Thực trạng hoạt động âm nhạc ngoại khóa còn hạn chế: Tại hai trường THCS Xuân Dục và Hòa Phong, chỉ có trường Xuân Dục thành lập câu lạc bộ âm nhạc, trong khi trường Hòa Phong chưa có. Các hoạt động biểu diễn văn nghệ được tổ chức nhưng chưa đa dạng và thiếu sự sáng tạo, tần suất sinh hoạt câu lạc bộ không đều, gây nhàm chán cho học sinh.

  2. Khả năng thực hành âm nhạc của học sinh có tiềm năng phát triển: Qua khảo sát, khoảng 70% học sinh thể hiện sự yêu thích và hứng thú với các hoạt động âm nhạc ngoại khóa. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% học sinh có cơ hội tham gia biểu diễn hoặc luyện tập thường xuyên, do hạn chế về thời gian và cơ sở vật chất.

  3. Giáo viên âm nhạc thiếu kỹ năng tổ chức hoạt động ngoại khóa: Hơn 60% giáo viên âm nhạc cho biết chưa được đào tạo bài bản về phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa, dẫn đến việc áp dụng phương pháp dạy học chính khóa vào ngoại khóa, làm giảm hiệu quả và sự hấp dẫn của hoạt động.

  4. Cơ sở vật chất và trang thiết bị còn thiếu thốn: Cả hai trường đều thiếu phòng luyện tập chuyên biệt, thiết bị âm thanh và nhạc cụ hiện đại, ảnh hưởng đến chất lượng tổ chức các hoạt động âm nhạc ngoại khóa.

Thảo luận kết quả

Kết quả nghiên cứu cho thấy hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại các trường THCS huyện Mỹ Hào còn nhiều hạn chế do thiếu chương trình hệ thống, cơ sở vật chất và năng lực tổ chức của giáo viên. So sánh với các nghiên cứu trong ngành giáo dục âm nhạc, việc xây dựng chương trình ngoại khóa theo chủ đề và tăng cường hoạt động câu lạc bộ được xem là giải pháp hiệu quả để nâng cao chất lượng giáo dục âm nhạc.

Việc tổ chức các hoạt động biểu diễn, trò chơi âm nhạc và giao lưu văn nghệ theo chủ đề các ngày lễ lớn trong năm học giúp học sinh phát triển kỹ năng biểu diễn, tăng cường tình đoàn kết và yêu thích âm nhạc. Dữ liệu có thể được trình bày qua biểu đồ tần suất tham gia hoạt động ngoại khóa và bảng đánh giá năng lực âm nhạc của học sinh trước và sau khi áp dụng chương trình mới, minh họa sự cải thiện rõ rệt về mặt chất lượng và số lượng học sinh tham gia.

Đề xuất và khuyến nghị

  1. Xây dựng chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khóa theo chủ đề năm học: Thiết kế nội dung phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý học sinh, gắn với các ngày lễ truyền thống như khai giảng, ngày Nhà giáo Việt Nam, ngày thành lập Đoàn, nhằm phát triển toàn diện năng lực âm nhạc và nhân cách. Thời gian thực hiện: bắt đầu từ năm học tiếp theo. Chủ thể thực hiện: Ban giám hiệu, giáo viên âm nhạc.

  2. Tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho giáo viên âm nhạc: Tập trung vào kỹ năng tổ chức hoạt động ngoại khóa, phương pháp dạy hát, múa, chơi nhạc cụ và kỹ năng quản lý câu lạc bộ âm nhạc. Thời gian: định kỳ hàng năm. Chủ thể thực hiện: Phòng Giáo dục huyện phối hợp với các chuyên gia.

  3. Đầu tư cơ sở vật chất và trang thiết bị âm nhạc: Cải tạo phòng luyện tập, mua sắm nhạc cụ, thiết bị âm thanh hiện đại để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động ngoại khóa. Thời gian: trong vòng 2 năm. Chủ thể thực hiện: UBND huyện, nhà trường.

  4. Khuyến khích học sinh tham gia tích cực qua các hình thức thi đua, khen thưởng: Tạo động lực cho học sinh tham gia hoạt động ngoại khóa bằng các giải thưởng, giấy khen và công nhận thành tích. Thời gian: liên tục trong năm học. Chủ thể thực hiện: giáo viên, Ban giám hiệu.

Đối tượng nên tham khảo luận văn

  1. Giáo viên âm nhạc THCS: Nắm bắt phương pháp tổ chức hoạt động ngoại khóa hiệu quả, nâng cao kỹ năng giảng dạy và quản lý câu lạc bộ âm nhạc.

  2. Ban giám hiệu các trường THCS: Xây dựng kế hoạch, đầu tư cơ sở vật chất và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động âm nhạc ngoại khóa.

  3. Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện, tỉnh: Lập chính sách, tổ chức tập huấn và hỗ trợ các trường trong việc đổi mới chương trình giáo dục âm nhạc.

  4. Sinh viên ngành Sư phạm Âm nhạc: Tham khảo mô hình thực nghiệm và giải pháp đổi mới hoạt động ngoại khóa, chuẩn bị kỹ năng thực tiễn khi ra trường.

Câu hỏi thường gặp

  1. Tại sao hoạt động âm nhạc ngoại khóa lại quan trọng đối với học sinh THCS?
    Hoạt động ngoại khóa giúp học sinh phát triển kỹ năng thực hành, tăng cường cảm thụ âm nhạc, giáo dục nhân cách và tạo sân chơi bổ ích ngoài giờ học chính khóa. Ví dụ, học sinh tham gia câu lạc bộ âm nhạc có khả năng biểu diễn và tự tin hơn.

  2. Những khó khăn chính trong tổ chức hoạt động âm nhạc ngoại khóa hiện nay là gì?
    Thiếu chương trình hệ thống, cơ sở vật chất hạn chế, giáo viên chưa được đào tạo bài bản về tổ chức ngoại khóa và thời gian học sinh bị giới hạn do lịch học dày đặc.

  3. Làm thế nào để xây dựng chương trình hoạt động âm nhạc ngoại khóa hiệu quả?
    Cần xây dựng theo chủ đề năm học, phù hợp với đặc điểm học sinh, kết hợp các hình thức biểu diễn, trò chơi âm nhạc và giao lưu văn nghệ, đồng thời có sự phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên và nhà trường.

  4. Vai trò của giáo viên trong hoạt động âm nhạc ngoại khóa là gì?
    Giáo viên không chỉ dạy kiến thức mà còn tổ chức, hướng dẫn, tạo môi trường và động viên học sinh tham gia tích cực, đồng thời phát hiện và bồi dưỡng năng khiếu âm nhạc.

  5. Cơ sở vật chất ảnh hưởng thế nào đến chất lượng hoạt động âm nhạc ngoại khóa?
    Cơ sở vật chất như phòng luyện tập, nhạc cụ và thiết bị âm thanh hiện đại giúp nâng cao chất lượng luyện tập và biểu diễn, tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh phát triển năng lực âm nhạc.

Kết luận

  • Hoạt động âm nhạc ngoại khóa tại các trường THCS huyện Mỹ Hào còn nhiều hạn chế về chương trình, cơ sở vật chất và năng lực tổ chức.
  • Học sinh có tiềm năng phát triển năng lực âm nhạc nếu được tham gia các hoạt động ngoại khóa bài bản, đa dạng và hấp dẫn.
  • Giáo viên cần được tập huấn nâng cao kỹ năng tổ chức và phương pháp giảng dạy ngoại khóa.
  • Đầu tư cơ sở vật chất và xây dựng chương trình theo chủ đề năm học là giải pháp then chốt để nâng cao hiệu quả giáo dục âm nhạc.
  • Các bước tiếp theo bao gồm triển khai chương trình mới, tổ chức tập huấn giáo viên và đánh giá định kỳ kết quả thực nghiệm.

Hành động ngay hôm nay để đổi mới hoạt động âm nhạc ngoại khóa, góp phần phát triển toàn diện học sinh THCS tại huyện Mỹ Hào!